Thời gian qua, mặc dù gặp nhiều khó khăn, thị trường trong nước đã có những bước phát triển mạnh mẽ, góp phần tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của cả nước và của từng địa phương. Thành tựu đó có phần đóng góp quan trọng của hạ tầng thương mại, nhất là hệ thống chợ. Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với chợ, Chính phủ đã ban hành Nghị định 02 năm 2003 về phát triển và quản lý chợ và nghị định 114 năm 2009 bổ sung sửa đổi một số điều của Nghị định 02.
 |
| Để phát triển và quản lý chợ tốt hơn thì cần phải nâng cấp các chợ truyền thống. (ảnh: baocongthuong) |
Sau khi thực hiện 2 nghị định thì công tác phát triển và quản lý chợ đã đạt
được nhiều kết quả khả quan như công tác quy hoạch phát triển chợ được các cấp,
các ngành quan tâm hơn trước. Bộ Công thương đã ban hành quy hoạch tổng thể phát
triển mạng lưới chợ trên phạm vi toàn quốc, tại các địa phương mặc dù ngân sách
của nhiều tỉnh còn rất eo hẹp nhưng phần lớn Ủy ban nhân dân các tỉnh đã quan
tâm chỉ đạo và dảnh ngân sách xây dựng quy hoạch phát triển chợ. Từ năm 2003 đến
cuối năm 2012, cả nước cải tạo nâng cấp được trên 2.900 chợ các loại, xây mới
hơn 2.000 chợ nâng tổng số chợ cả nước lên hơn 8.500. Trong tổng số chợ đã hoàn
thành và đưa vào sử dụng, số chợ đạt hiệu quả chiếm khoảng 97%. Tính chung trên
các địa bàn, giá trị hàng hóa dịch vụ qua hệ thống chợ chiếm trung bình khoảng
40%, góp phần không nhỏ vào việc tiêu thụ nông sản hàng hóa, đẩy mạnh sản xuất
và phục vụ đời sống sinh hoạt của nhân dân. Hiện nay tổng số người buôn bán tại
các chợ khoảng 2 triệu người, riêng các chợ ở khu vực nông thôn, số lượng người
buôn bán thường xuyên, cố định chiếm khoảng 47%. Với vị trí là đầu tàu kinh tế
của khu vực, TP.HCM cũng là nơi tập trung nhiều chợ truyền thống như bà Nguyễn
Thị Hồng - Phó chủ tịch UBND TP.HCM nhìn nhận: “Đến thời điểm hiện nay thì vai
trò chợ truyền thống vẫn giữ một vị trí khá quan trọng đối với việc cung ứng
hàng hóa cho người dân. Trong định hướng tới để làm sao người tiêu dùng không
rời bỏ chợ, đây là một vấn đề hết sức quan trọng, đăc biệt ở đây không phải cơ
chế chính sách gì cả, mà liên quan đến vai trò trách nhiệm của người tiểu thương
đối với khách hàng của mình, thì vấn đề này TP.HCM cũng đã làm việc với ủy ban
quận huyện, với ban quản lý chợ để làm sao nâng cao năng lực trong công tác quản
lý của chợ, như là làm sao kiểm soát cho được chất lượng hàng hóa đưa vào chợ,
rồi kiểm soát được việc quản lý giá đối với các mặt hàng trong chợ, để làm sao
đưa đến hàng hóa cho người tiêu dùng với chất lượng hàng hóa đảm bảo an toàn vệ
sinh thực phẩm và giá cả hợp lý”.
Trong giai đoạn 2003-2007 ngân sách Trung ương đã hỗ trợ 45 tỉnh với hơn 319 tỷ
đồng để đầu tư xây dựng 154 chợ, cơ bản đã hoàn thành, đưa vào sử dụng và đã
phát huy tác dụng tích cực. Từ nguồn vốn của ngân sách Trung ương và địa phương
đã thu hút được một lượng lớn các nguồn vốn ngoài nhà nước, nhất là nguồn vốn
của các doanh nghiệp, hộ kinh doanh để đầu tư xây dựng chợ. Sự phát triển của hệ
thống chợ đã góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, tiêu
thụ hàng hóa góp phần thực hiện cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng
Việt Nam” và đưa hàng Việt về nông thôn. Hoạt động của chợ cũng góp phần vào
công tác giải quyết việc làm cho xã hội và tạo thu nhập cho người dân.
Tuy vậy, việc phát triển và quản lý chợ còn nhiều hạn chế như chất lượng của một
số quy hoạch chợ chưa tốt, số lượng chợ tăng nhanh nhưng phân bố không đều, ở
vùng nông thôn chủ yếu là chợ có quy mô nhỏ, cơ sở vật chất - kỹ thuật còn sơ
sài, lạc hậu; công tác bảo đảm Vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường,
tuy có tiến bộ so với trước nhưng còn nhiều hạn chế… Nguyên nhân chủ yếu là do
nhận thức về vai trò, vị trí của thương mại nói chung, của chợ nói riêng, của
một bộ phận cán bộ thuộc các cơ quan quản lý nhà nước ở cả Trung ương và địa
phương còn sai lệch và chưa thống nhất dẫn đến thiếu quan tâm đến công tác phát
triển và quản lý chợ. Bên cạnh đó, những chợ hoạt động không hiệu quả là do quy
mô chợ, phương án sắp xếp các hộ kinh doanh không phù hợp với thực tế của chợ;
giá thuê điểm kinh doanh cao, chính quyền một số địa phương không cương quyết xử
lý chợ cóc, chợ tạm không theo quy hoạch. Bà Hồ Thị Kim Thoa - Thứ trưởng Bộ
Công Thương nói: “Vẫn còn nhiều hạn chế, một số chợ phân vùng, phân bộ chợ chưa
đồng đều, thứ hai nữa là một số chợ có nhưng mà kinh doanh chưa hiệu quả, nằm
trong việc thực hiện Nghị định 02, nhưng cũng có một số chợ được xây dựng ở một
số chương trình khác, nhưng số chợ không hiệu quả. Qua đánh giá chúng tôi thấy chợ hoạt động không hiệu quả chiếm chưa tới 3% nhưng nó cũng tạo ra tâm lý”.
Chính vì thế trong thời gian tới, để phát triển và quản lý chợ tốt hơn thì cần
phải nâng cấp các chợ truyền thống; đối với các tỉnh nghèo, có nhu cầu bức xúc
về chợ, nhất là miền núi, vùng sâu, vùng xa, nguồn thu ngân sách còn khó khăn,
không có khả năng huy động vốn của các doanh nghiệp, hộ kinh doanh trên địa bàn
để đầu tư phát triển chợ thì Nhà nước cần tiếp tục hỗ trợ vốn đầu tư; cần phải
rà soát, điều chỉnh và nâng cao chất lượng của quy hoạch phát triển mạng lưới
chợ; sửa đổi bổ sung các chính sách khuyến khích, ưu đãi và hỗ trợ vốn đầu tư
phát triển chợ; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng để hỗ trợ phát triển
nguồn nhân lực, đồng thời lồng ghép các chương trình, dự án nhằm tăng thêm nguồn
lực cho công tác phát triển và quản lý chợ.
