Nhân dân hân hoan chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành công (Ảnh tư liệu: Bắc Kạn)
70 năm trôi qua, thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 vẫn là một sự kiện diệu kỳ trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước vĩ đại của dân tộc...
Diễn ra và giành thắng lợi trong một thời gian ngắn, nhưng Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu cho Đảng và nhân dân ta trong hành trình hướng đến tương lai, kiên định mục tiêu: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Kỷ niệm 70 năm Cách mạng tháng Tám năm 1945 và Quốc khánh 2/9, phóng viên VOH phỏng vấn Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Nhật – nguyên Viện trưởng Viện Sử học Việt Nam.
* Là một nhà khoa học lịch sử, ông có thể phân tích rõ hơn về ý nghĩa cũng như bài học kinh nghiệm của cuộc Cách mạng vĩ đại này?
- PGS.TS Nguyễn Văn Nhật: Giá trị và ý nghĩa của Cách mạng tháng Tám năm 1945 không chỉ ở kết quả của cuộc cách mạng này mang lại mà còn ở ngay trong những yếu tố đưa đến sự thành công.
Yếu tố thành công trước nhất là thắng lợi của tư tưởng và ý chí độc lập dân tộc, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Đó là thắng lợi của đường lối cách mạng, kết hợp nhuần nhuyễn giữa chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản, giữa tư tưởng của chủ nghĩa cộng sản với thực tiễn của cách mạng Việt Nam, gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội xuyên suốt trong quá trình đấu tranh giành độc lập của nhân dân Việt Nam, cũng như cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ hiện nay.
Trong Cách mạng tháng Tám, với khẩu hiệu Độc lập dân tộc là trên hết thì Đảng Cộng sản Đông Dương trước kia và Đảng Cộng sản ngày nay đã tập hợp được mọi tầng lớp nhân dân xung quanh ngọn cờ cứu nước của Mặt trận Việt Minh làm nên cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại, giành độc lập cho dân tộc.
Giá trị thứ hai của Cách mạng tháng Tám là biểu hiện cao nhất của sức mạnh toàn dân, vì mục tiêu giành độc lập cho dân tộc.
Như chúng ta đã biết, ngay sau khi về nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh. Và Mặt trận Việt Minh đã đưa ra khẩu hiệu là chủ trương liên kết hết thảy các giới đồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, trai gái, không phân biệt tôn giáo vào xu hướng chính trị… đặng cùng nhau mưu cầu dân tộc, giải phóng và sinh tồn.
Với khẩu hiệu như vậy, Mặt trận Việt Minh đã trở thành nơi tập hợp của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam. Tất cả tầng lớp nhân dân đã đứng dậy trong tổ chức cứu quốc vùng lên tiến hành khởi nghĩa thắng lợi vào tháng Tám năm 1945.
Giá trị thứ ba của Cách mạng tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của sự chủ động chuẩn bị lực lượng, của nghệ thuật tạo thời cơ, chớp thời cơ và kiên quyết hành động giành thắng lợi.
* Từ bài học kinh nghiệm vô giá của Cách mạng tháng Tám, chúng ta đã "ứng dụng" như thế nào trong thực tế sau đó ?
- PGS.TS Nguyễn Văn Nhật: Thành công của Cách mạng tháng Tám năm 1945 không phải là giành khoảng trống quyền lực như quan điểm của một số học giả tư sản nước ngoài, mà nó là kết quả của quá trình chuẩn bị mọi mặt của Đảng ta, từ tổ chức, xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang đến việc chủ động đón thời cơ khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh và khi quân Pháp bạc nhược. Cách mạng tháng Tám là thắng lợi kết quả của quá trình xây dựng lực lượng, của khởi nghĩa từng phần đi đến tổng khởi nghĩa trong toàn quốc.
Nghệ thuật tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã được Đảng ta phát huy trong các giai đoạn tiếp theo, nhất là trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đó là nghệ thuật biết thắng từng bước, biết đánh lui từng bước, đánh đổ từng bộ phận và tiến tới đánh thắng hoàn toàn chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ.
* Theo ông, chúng ta cần vận dụng những bài học kinh nghiệm nào của Cách mạng tháng Tám vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay?
- PGS.TS Nguyễn Văn Nhật: Đối với sự nghiệp đổi mới xây dựng Tổ quốc hiện nay, giá trị của Cách mạng tháng Tám năm 1945 trước hết chúng ta phải biết nắm bắt thời cơ, đổi mới tư duy để phù hợp thực tiễn của cách mạng Việt Nam và thế giới.
Như chúng ta đã biết từ cuối thập niên 80 của thế kỷ XX, trước sự khủng hoảng của hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới, cũng như sự khủng hoảng kinh tế - xã hội trong nước thì Đảng Cộng sản Việt Nam đã mạnh dạn nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật và kiên quyết tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Chúng ta không chỉ đổi mới theo hướng chung chung, sự nghiệp đổi mới của Việt Nam là đi đúng hướng và đảm bảo được sự lãnh đạo của Đảng, đảm bảo được sự ổn định của xã hội để phát triển. Và thành quả của 30 năm thực hiện công cuộc đổi mới đã chứng tỏ đường lối sáng tạo và đúng đắn của Đảng và nhân dân Việt Nam.
Giá trị thứ hai mà chúng ta cần phát huy đó là tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhưng phải giữ gìn độc lập, tự chủ và toàn vẹn lãnh thổ.
Trong xu thế hiện nay, không một quốc gia nào phát triển lại tách ra khỏi trào lưu chung của thế giới. Việt Nam phải kết hợp phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Điều quan trọng nhất khi hội nhập phải giữ vững độc lập, tự chủ.
Thứ ba chúng ta cần xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là vấn đề then chốt và cấp bách nhất. Đây là vấn đề quan trọng và cốt lõi để đưa đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam.
Cách mạng Việt Nam đã trải qua nhiều thời kỳ sóng gió, có lúc ngàn cân treo sợi tóc, nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng và đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh thì chúng ta đã vượt qua tất cả. Đó chính là sự kiên trì và quyết tâm xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trên cơ sở lấy dân làm gốc, dựa vào dân và vì dân. Đảng không mạnh, chính quyền không trong sạch thì khối đại đoàn kết toàn dân rất khó thực hiện.
Trong cơ chế thị trường với nền kinh tế nhiều thành phần hiện nay thì sự phân hóa giàu nghèo là tất yếu, tình trạng tham nhũng, quan liêu khó tránh khỏi. Do vậy, việc xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã được Đảng ta coi là vấn đề then chốt và vì vậy nhiệm vụ này cần được đẩy mạnh và triển khai quyết liệt hơn trong thời gian tới. Bởi đây là vấn đề quan trọng hàng đầu để đảm bảo xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân. Động lực quyết định thành bại của mọi cuộc cách mạng.
* Cảm ơn Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Văn Nhật.
