10 câu chuyện khoa học nổi bật năm 2016

(VOH) - Sciencenews tổng kết 10 câu chuyện khoa học nổi bật năm 2016. Những thành tựu có điểm chung là làm nổi bật sức mạnh khám phá khoa học của con người.

1. Sóng hấp dẫn

Một trăm năm kể từ khi nhà vật lý học thiên tài Albert Einstein dự đoán về sự tồn tại của sóng hấp dẫn, các nhà khoa học nhờ vào sự trợ giúp của các thiết bị cực nhạy ở bang Louisiana và Washington (Mỹ), cuối cùng cũng cảm được sóng hấp dẫn ập đến trái đất vào tháng 2/2016. Nguồn sóng yếu ớt này được tạo ra từ sự hợp nhất giữa hai hố đen.

Phát hiện này mang tính đột phá vì sóng hấp dẫn hứa hẹn một kỷ nguyên mới trong thiên văn học, có thể giúp nhân loại quan sát những vật thể vô hình trong vũ trụ và các hiện tượng vũ trụ khác.

2. Vi rút Zika

Loại Vi rút này được phát lần đầu tiên trong cơ thể của loài khỉ Rhesus vào năm 1947 tại khu rừng Zika của Uganda (từ Zika trong tiếng thổ ngữ Luganda có nghĩa là "quá trướng" - phát triển quá mức).

Một người mẹ bế con bị mắc Zika (Ảnh: AP)

Lần đầu tiên giới khoa học ghi nhận triệu chứng đầy đủ của 1 ca mắc Zika là năm 1964, hồ sơ bệnh án đã lưu lại rằng lúc đầu bệnh nhân có biểu hiện đau đầu nhẹ rồi sốt, phát ban và đau lưng. Sau đó khoảng 2 đến 7 ngày, phát ban lan rộng ra toàn cơ thể.

Ngoài ra, đối với trẻ sơ sinh thì như đã đề cập ở phía trên Zika còn có thể gây ra triệu chứng đầu bị teo lại, những bà mẹ đang có thai bị nhiễm Zika cũng được dự đoán là có nguy cơ sinh ra những đứa con bị biến dạng đầu và tổn thương não.

Năm 2016, Zika là một trong những tâm điểm nghiên cứu khoa học khi chúng bắt đầu lây lan cho nhiều gia đình ở Brazil - nơi các trường hợp đầu nhỏ tăng mạnh. Sự sợ hãi zika không chỉ lan ra khắp châu Mỹ mà còn qua nhiều châu lục khác.

Proxima b

Các nhà khoa học thuộc Trung tâm nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp (CNRS) ngày 6/10 khẳng định Proxima b, ngoại hành tinh giống với Trái Đất được phát hiện hồi tháng Tám vừa qua, có thể tồn tại các đại dương trên bề mặt, mở thêm hy vọng tìm kiếm những nơi trong hệ Mặt Trời phù hợp cho sự sống tồn tại.

Proxima b chỉ cách Trái Đất bốn năm ánh sáng. Hành tinh này có kích thước bằng 1,3 Trái Đất, quay quanh quỹ đạo khoảng 7,5 triệu km tính từ ngôi sao chủ - bằng 1/10 khoảng cách của sao Thủy - hành tinh nằm gần Hệ Mặt Trời nhất. Phát hiện này thúc đẩy giấc mơ khoa học viễn tưởng là du lịch giữa các vì sao.

Em bé 2 mẹ 1 cha

Bé trai Abrahim Hassan là em bé đầu tiên trên thế giới chào đời nhờ kỹ thuật mới kết hợp ADN của 3 người gồm 1 nam 2 nữ. Các nhà khoa học đã gọi đây là một cuộc cách mạng.

Các nhà khoa học áp dụng phương pháp được gọi là truyền nhân non: trao đổi nhân của hai trứng sau khi trứng người mẹ và người hiến tặng đã được thụ tinh, sau đó loại bỏ nhân trứng của người hiến tặng và thay bằng nhân của bố mẹ. Phôi kết hợp này sau đó được cấy vào mẹ chính thức của em và bé Abrahim ra đời 9 tháng sau đó.

Kỹ thuật này được đánh giá là một cuộc cách mạng và làm tăng độ an toàn cũng như đảm bảo vấn đề đạo đức.

Mất băng ở Bắc Cực

Năm 2016 là năm nóng nhất trong lịch sử của Bắc Cực, và các nhà nghiên cứu cho biết rằng nó đang nóng nhanh hơn gấp hai lần so với những nơi khác trên Trái Đất.

Điều này khiến cho trái đất bị mất đi 3,76 triệu km vuông băng trên biển ở Bắc Cực và Nam Cực – nhiều hơn tổng diện tích của Ấn Độ.

Theo CNN, carbon được trữ ở các lớp băng vĩnh cửu nhiều hơn lượng carbon có trong khí quyển Trái Đất, nên nếu lớp băng vĩnh cửu bị tan chảy với tốc độ nhanh chưa từng có sẽ làm tăng lượng CO2 và methane thải vào khí quyển. Các nhà nghiên cứu vẫn đang nghiên cứu hậu quả sinh học phức tạp của sự tan chảy cực trái đất.

Người cổ đại di cư từ châu Phi

Theo nghiên cứu mở rộng đầu tiên về DNA của thổ dân Australia, họ là những người đại diện cho nền văn minh cổ xưa nhất trên Trái Đất và có nguồn gốc rời từ châu Phi (từ cuocj di cư cách nay 72.000 năm).

Phát hiện này cũng đã giải quyết được một số tranh cãi kéo dài giữa các chuyên gia về cách những con người đầu tiên rời khỏi châu Phi. Một số tin rằng những người không phải người châu Phi là hậu duệ của một nhóm nhỏ những "nhà thám hiểm" đã rời lục địa này, nhưng những người khác vẫn duy trì quan điểm đã có nhiều làn sóng di cư xảy ra.

Vi khuẩn có ít gen nhất

Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi Craig Venter đã công bố một loài vi khuẩn nhân tạo có bộ gen nhỏ nhất – và cũng ít gen nhất – so với bất kỳ sinh vật sống nào khác, được đặt tên là Syn 3.0. Sinh vật mới này có bộ gen được cắt bớt cho đến khi chỉ còn 473 gen trọng yếu cần thiết để sống sót và sinh sản.

Cấu trúc gen được sắp xếp của vi khuẩn này tạo sự phấn khích cho các nhà sinh học tiến hóa và công nghệ sinh học, những người dự đoán việc thêm vào từng gen để nghiên cứu tác dụng của chúng.

Tìm ra thuốc điều trị bệnh Alzheimer

Một phần tư thế kỷ sau khi các nhà khoa học đưa ra ý tưởng nghiên cứu bệnh Alzheimer, cuối cùng họ đã tìm ra một loại thuốc điều trị căn bệnh tuổi gì này. Thuốc tác động lên các mảng amyloid — các protein liên quan đến sự khởi phát bệnh Alzheimer – và chỉ sau 12 tháng sử dụng thuốc các mảng amyloid không có dấu hiệu hiện hữu ở những bệnh nhân được điều trị liều cao nhất.

Bệnh Alzheimer ước tính ảnh hưởng đến hơn 5 triệu người chỉ riêng ở Mỹ. Tuy nhiên, loại thuốc mới được kỳ vọng sẽ cải thiện khả năng nhận thức cho các bệnh nhân này.

Lỗ thủng ôzôn ở Nam Cực đang lành

Một nghiên cứu mới trong năm 2016 cho thấy lỗ thủng tầng ozone ở Nam cực đang bắt đầu thu nhỏ lại. Các nhà nghiên cứu đã nhận thấy lỗ hổng ozone đã thu hẹp hơn 3.8 triệu km vuông - gần bằng một nửa diện tích nước Mỹ - kể từ năm 2000.

Tầng ozone nằm ở tầng bình lưu có khả năng ngăn chặn tia cực tím tới bề mặt Trái đất. Nếu không có tầng ozone, con người và động vật sẽ có khả năng cao bị ung thư da và nhiều loại bệnh khác.

Trí tuệ nhân tạo

Công nghệ AlphaGo là một hệ thống trí tuệ nhân tạo được DeepMind (một công ty con của Google) phát triển trong 2 năm qua, sử dụng hệ thống mạng lưới thần kinh được nghiên cứu từ cơ sở dữ liệu của 100.000 trận đấu cờ vây của con người, sau đó chương trình sẽ tự động cải thiện khả năng ghi nhận và xử lý tình huống. AlphaGo có khả năng tự học để cải thiện trình độ của mình theo thời gian, sau mỗi trận đấu và đã từng đánh bại nhà vô địch cờ vây thế giới Lee Se-dol sau nhiều lần thử nghiệm.

Người ta tin rằng, AlphaGo có thể xâm nhập vào trong thế giới thực không lâu nữa.