Đơn tướng quân là loại cây mọc hoang hoặc được trồng ở gia đình với mục đích làm cảnh. Tuy nhiên, ít người biết rằng, cây đơn tướng quân còn có thể dùng làm thuốc chữa bệnh.
1. Cây đơn tướng quân là cây gì?
Đơn tướng quân (hay còn gọi là cây lá khôi, khôi nhung, xương sơn hay khôi tía), có tên khoa học là Syzygium formosum var, ternifolium (Roxb) Merr. et Perry (Eugenia ternifolia Roxb., Eugenia formosa var. ternifolia (Roxb) Duth), thuộc họ Sim Myrtaceae.
Cây đơn tướng quân cao tới 7m, thân rỗng xốp, ít phân nhánh. Lá tập trung ở đầu ngọn hay các nhánh bên, mặt trên lá có màu lục sẫm mịn như nhưng, mặt dưới lá có màu tím đỏ, gân nổi hình mạng lưới, mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa mọc thành chùm, màu trắng pha hồng tím. Quả mọng, khi chín màu đỏ.
Ở nước ta, cây đơn tướng quân mọc hoang gần sông suối, ven rừng ở các tỉnh miền núi phía Bắc và được trồng ở đồng bằng để làm thuốc. Bộ phận thường dùng làm thuốc là nụ và lá đơn tướng quân.
2. Đơn tướng quân có tác dụng gì?
Trong dân gian, người ta thường dùng lá cây đơn tướng quân để điều trị các bệnh đau nhức xương khớp. Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng đã cho thấy đơn tướng quân có chứa thành phần alkaloid, đây là thành phần có tính kháng sinh mạnh, có thể giúp chống viêm tốt.
Theo đó, tác dụng của cây đơn tướng quân được sử dụng cho những trường hợp sau đây:
- Chữa dị ứng, mề đay, mẩn ngứa.
- Chữa ghẻ lở.
- Chữa viêm họng, viêm phế quản, đau họng hay đau răng.
- Hỗ trợ điều trị các bệnh viêm khớp, đau nhức xương khớp.
- Điều trị phì đại tiền liệt tuyến ở nam giới.
- Hỗ trợ chữa bệnh ở dạ dày.
- Làm thuốc giải độc khi bị ngộ độc thực phẩm.
Tuy nhiên, những tác dụng của cây đơn tướng quân trong y học hiện đại vẫn còn đang nghiên cứu. Do đó, phần lớn người dân sử dụng đơn tướng quân trong việc hỗ trợ phòng và trị bệnh theo kinh nghiệm dân gian.
3. Cây đơn tướng quân chữa bệnh gì?
Người ta thường dùng lá đơn tướng quân trong các bài thuốc chữa bệnh. Lá có vị hơi chát, mùi thơm nhẹ, thường được thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi sấy để sử dụng lâu dài.
Nhân dân vẫn thường dùng đơn tướng quân sắc lấy nước uống để chữa mẩn ngứa, nổi mề đay dị ứng. Có thể dùng để tắm ghẻ.
Ngoài ra, PGS.TS BS Nguyễn Thị Bay (Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM) cũng chia sẻ về một số cách dùng đơn tướng quân để chữa bệnh như sau:
3.1 Chữa đau nhức cơ bắp
Ở những vùng cơ bắp bị đau bạn sử dụng lá đơn tướng quân, đem hơ nóng, sau đó áp lên vị trí đau trong khoảng vài phút.
3.2 Chữa bong gân trật khớp
Trường hợp bị bong gân, trật khớp bạn dùng lá đơn tướng quân tươi nhã nát, đắp lên vị trí tổn thương để giảm sưng đau, tụ máu bầm.
3.3 Đau khớp thoái hóa khớp
Đối với trường hợp bị sưng đau khớp, thoái hóa khớp thì dùng lá đơn tướng quân đập dập, sau đó xào với giấm, dùng miếng vải mỏng (vải mùng) bó thuốc vào xung quanh khớp bị sưng đau.
3.4 Ngộ độc thực phẩm
Trường hợp bị ngộ độc thực phẩm (trúng thực) thì dùng lá cây đơn tướng quân tươi, đập dập, lấy nước cốt uống để gây nôn nhằm tống các thực phẩm gây độc ra ngoài.
3.5 Bị ghẻ lở
Trường hợp bị ghẻ lở, lấy một nắm lá đơn tướng quân tươi, rửa sạch, thái nhỏ, đun sôi với 5 lít nước. Dùng nước này tắm lúc nước còn ấm, khi tắm lấy bã lá xát vào các nốt ghẻ lở. Tắm mỗi ngày một lần, trong 3 – 4 ngày liên tiếp.
Xem thêm: Bác sĩ mách bạn mẹo chữa ngứa ngoài da vô cùng đơn giản và hiệu quả
Ngoài ra, lá đơn tướng quân còn có thể dùng ngoài hoặc uống trong. Nếu uống trong thì liều dùng khoảng 10 – 30g. Đơn tướng quân có thể dùng độc vị hoặc phối hợp với nhiều vị thuốc khác nhau trong bài thuốc để đạt hiệu quả điều trị cao hơn.
Lưu ý: Những trường hợp bị bong gân, trật khớp trong 48 giờ đầu không dùng lá đơn tướng quân xào nóng để đắp mà chỉ đắp lá tươi.
4. Phân biệt cây đơn tướng quân và cây đơn lá đỏ
Tránh nhầm lẫn cây đơn tướng quân với một số cây cũng mang tên “đơn” khác, điển hình là cây đơn lá đỏ.
Đơn lá đỏ có tên khoa học là Excoecaria cochinchinensis Lour. – Euphorbiaceae. Đây là cây thảo dược, cao khoảng 1m. Lá mọc đối, hình bầu dục ngược thuôn, mặt trên của lá có màu lục bóng, mặt dưới có màu tía, mép có răng cưa. Hoa mọc ở nách lá hay ở ngọn. Quả nang 3 mảnh. Hạt có hình cầu, màu nâu nhạt. Tác dụng chính của đơn lá đỏ là giúp giải nhiệt, dùng trong điều trị viêm da, ngứa lở, mụn nhọt, đi tiêu phân lỏng.
Trong khi đơn đơn tướng quân có tên khoa học là Syzygium sp., thuộc họ Sim. Cây có lá to, mọc đối. Bộ phận thường dùng nhất là lá, hay dùng dưới dạng nước sắc để chữa mụn nhọt, dị ứng, viêm da. Có thể dùng ngoài da.
Như vậy, cây đơn tướng quân không chỉ được sử dụng như một loại cây cảnh mà chúng còn là một cây thuốc Nam quý trong việc phòng và điều trị một số bệnh lý. Tuy nhiên, vì cây đơn tướng quân có dược tính cho nên trước khi sử dụng bạn nên tham khảo ý kiến thầy thuốc để được hướng dẫn sử dụng đúng cách và an toàn.
Bạn có thể nghe lại phần tư vấn trực tiếp của bác sĩ Nguyễn Thị Bay tại audio bên dưới: