Cây bìm bịp được xem là một trong những loại cây thuốc nam quý, phân bố chủ yếu ở các vùng nông thôn nước ta. Bên cạnh việc sử dụng như một loại thực phẩm ăn kèm với lẩu cá, lẩu thịt hoặc nấu canh với thịt bằm, canh tôm, canh cua… cây bìm bịp còn là một vị thuốc chữa bệnh trong Đông y với nhiều công dụng hữu ích cho sức khỏe.
1. Cây bìm bịp là cây gì?
Cây bìm bịp (hay còn gọi là mảnh cộng, lá cầm, cây xương khỉ, ưu độn thảo..) có tên khoa học là Clinacanthus nutans, là một loài thực vật có hoa trong họ Ô rô.
Đây là loại cây bụi nhỏ, mọc hoang, có thể cao tới 3m. Lá màu xanh thẫm, mặt nhẵn. Hoa màu đỏ hay màu hồng, mọc ở ngọn. Quả hình chùy dài khoảng 1.5cm, chứa 4 hạt.
Cây bìm bịp được thu hoạch quanh năm, vì vậy tại một số địa phương, loại cây này được dùng lá non để nấu canh ăn. Ngoài ra, người dân cũng dùng lá bìm bịp phơi khô để ướp bánh hoặc dùng để làm thuốc.
2. Cây bìm bịp trị bệnh gì?
Khi nghiên cứu về thành phần dinh dưỡng, người ta ghi nhận trong cây bìm bịp có chứa nhiều flavonoids, glycosides, glycerolipids, cerebrosides, chloroform… cùng nhiều dưỡng chất khác. Chính nhờ những dưỡng chất này mà cây bìm bịp có thể hữu ích trong việc:
2.1 Kháng viêm
Cây bìm bịp có tác dụng kháng viêm, bởi dịch chiết của cây bìm bịp có thể ức chế bạch cầu đa nhân trung tính, giúp hoạt hóa quá trình sản xuất superoxide anion và elastase - các men làm tổn thương mô viêm.
Ngoài ra, một số chất trong cây bìm bịp còn giúp ức chế phóng thích và làm giảm tác dụng của histamin và serotonin, những chất có tác dụng điều hòa quá trình viêm.
2.2 Ngăn ngừa ung thư
Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy dịch chiết từ cây bìm bịp có tác dụng chống lại một số ung thư và quá trình oxy hóa tế bào. Cụ thể, các chất này có khả năng tổng hợp các gốc tự do và ức chế quá trình phát triển của khối u.
Xem thêm: 12 thực phẩm giàu chất chống oxy hóa giúp bạn 'hạ gục' các gốc tự do gây ung thư
2.3 Chống oxy hóa
Cây bìm bịp chứa nhiều chất chống oxy hóa như alkaloids, flavonoids và flavones, đây là những chất có khả năng quét mạnh các gốc tự do gây ra sự oxy hóa tế bào.
2.4 Giúp vết thương nhanh lành
Dịch chiết từ cây bìm bịp được cho là có thể giúp vết thương nhanh lành. Cụ thể, chất chloroform trong bìm bịp có tác dụng thúc đẩy quá trình làm lành vết thương nhanh chóng.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu còn cho thấy cây bìm bịp chứa nhiều vitamin, khoáng chất, tanin, flavonoid, glycosid, dẫn xuất của cerebrosid và glycerol có tác dụng trị mụn rộp ở mép, miệng.
3. Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây bìm bịp
Nếu như những tác dụng của cây bìm bịp theo y học hiện đại còn chưa được rõ ràng, thì ở y học cổ truyền, cây bìm bịp lại là dược liệu được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc.
Trong Đông y, cây bìm bịp có vị ngọt, tính bình. Thường sử dụng để giúp giải độc, thanh nhiệt và làm mát cơ thể. Người ta có thể sử dụng tất các các bộ phận của cây để làm thuốc, nhưng thường dùng nhiều nhất là thân, cành và lá.
Dưới đây là một số bài thuốc dân gian có sử dụng cây bìm bịp:
3.1 Chữa bệnh viêm gan mãn tính
Virus viêm gan ở lâu trong cơ thể có thể dẫn tới viêm gan mãn tính. Người bệnh viêm gan mãn tính nhiễm cùng lúc cả virus viêm gan B và C, có thể dẫn tới mắc một số bệnh mãn tính nghiêm trọng, ví dụ như xơ gan. Trong một số trường hợp, viêm gan mãn tính có thể dẫn đến ung thư gan.
Để khắc phục tình trạng này, bạn sử dụng 30g cây bìm bịp khô, 20g râu ngô, 12g lá vọng cách, 12g trần bì và 16g sâm đại hành. Bạn đem tất cả nguyên liệu rửa sạch, sắc thành thuốc uống, mỗi ngày 3 lần, sử dụng liên tục trong 15 ngày.
3.2 Chữa nhiệt miệng
Nhiệt miệng gây ra bởi tình trạng viêm miệng. Chỗ viêm này gây khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn hay còn gọi là chứng kém hấp thu. Nếu tình trạng này kéo dài, bạn sẽ không đủ vitamin và dinh dưỡng trong chế độ ăn, có thể gây ra một số triệu chứng bệnh khác nhau.
Vì vậy, bạn có thể sử dụng bài thuốc từ cây bìm bịp để khắc phục tình trạng này. Cách làm rất đơn giản, bạn dùng 60g lá cây bìm bịp tươi, rửa sạch, để ráo. Tiếp theo, bạn cho thêm chút nước sạch, giã nát, lọc lấy phần nước để ngậm và nuốt dần trong ngày.
Xem thêm: Không cần 1 viên thuốc nào, đây là cách trị đẹn nhanh và đơn giản nhất
3.3 Chữa khớp xương sưng đau
Đau xương khớp kéo dài nếu không phát hiện và được chữa trị kịp thời sẽ để lại nhiều biến chứng nặng nề. Theo nhiều nghiên cứu, tác dụng của cây bìm bịp có công hiệu trong việc hỗ trợ điều trị xương khớp rất hiệu quả. Vì vậy, bạn có thể sử dụng cây bìm bịp để làm thuốc chữa bệnh.
Bạn lấy 30g cây bìm bịp, 20g rễ và thân cây gối hạc, 20g toàn cây trâu cổ và 20g tầm gửi, cây dâu tằm. Sau đó, bạn thêm 1.200ml nước, sắc lấy 300ml, chia làm 3 lần uống sau bữa ăn trong ngày. Liệu trình này dùng liên tục trong 15 ngày.
3.4 Hỗ trợ điều trị bệnh gai cột sống, thoái hóa cột sống, đau nhức xương
Cây bìm bịp còn có công hiệu trong việc hỗ trợ điều trị bệnh gai cột sống, thoái hóa cột sống, đau nhức xương.
Bạn dùng 80g cây xương khỉ tươi, 50g ngải cứu tươi, 50g củ sâm đại hành tươi 50g. Tất cả nguyên liệu đem rửa sạch, giã nhuyễn, xào nóng với giấm, rồi để ấm. Sau đó, bạn đắp vào chỗ bị bệnh, băng cố định lại. Sử dụng liệu trình này liên tục trong 10 ngày, vào buổi tối trước khi ngủ, sáng dậy tháo ra.
Ngoài ra, bạn cũng có thể kết hợp với thuốc sắc uống sẽ có công hiệu nhanh chóng.
Lưu ý: Liều dùng và cách dùng sẽ khác nhau tùy theo cơ địa của mỗi người, do đó bạn nên tham vấn ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc có chuyên môn trước khi sử dụng loại dược liệu này.
4. Những lưu ý khi sử dụng cây bìm bịp
Mặc dù cây bìm bịp được xem là dược liệu lành tính, nhưng khi sử dụng bạn cần lưu ý thêm một số điều sau đây:
- Khi sử dụng bìm bịp làm dược liệu để trị bệnh nhất định phải tham vấn ý kiến bác sĩ.
- Dùng bìm kịp tươi cần làm sạch bằng nước muối để loại bỏ tạp chất độc hại, bụi bẩn trước khi dùng. Với bìm bịp khô cần tránh nhầm lẫn với những dược liệu khác.
- Nước sắc từ cây bìm bịp chỉ sử dụng trong ngày, không để qua đêm.
- Khi đang dùng bìm bịp trị bệnh không nên tự ý uống thêm thuốc tây y.
- Trong quá trình chữa bệnh bằng bìm bịp cần kiêng các chất kích thích như rượu, bia...
Nhìn chung, bìm bịp là loại cây dễ sử dụng và không có độc tính. Từ lâu, dân gian đã sử dụng bìm bịp trong các bài thuốc trị bệnh, các nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy những tác dụng của cây bìm bịp đối với sức khỏe, tuy nhiên, để đảm bảo an toàn cho sức khỏe bạn vẫn nên tham khảo ý kiến thuốc trước khi dùng bìm bịp chữa bệnh.