Lao kê là gì?
Lao kê là thể lao lan tỏa khắp cơ thể người và tạo ra các tổn thương kích thước nhỏ từ 1 – 5mm. Bệnh xuất hiện do sự lan tràn của vi khuẩn lao theo đường máu tới khắp cả hai bên phổi, thậm chí là các cơ quan khác.
Những bệnh nhân bị lao sơ nhiễm, lao phổi... nếu phát hiện và điều trị chậm trễ thì các tổn thương có thể vỡ vào mạch máu, khiến cho các vi khuẩn lao có “cơ hội” xâm nhập vào máu ồ ạt, dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, gây tổn thương lan tràn ở nhiều cơ quan như hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu, thần kinh dưới dạng nốt nhỏ.
Trên phim chụp X-quang, ngực của người bệnh lao kê có hình ảnh của rất nhiều đốm nhỏ giống như các hạt kê, nằm rải rác khắp từ đỉnh đến đáy phổi, do đó thuật ngữ y khoa gọi là bệnh “lao kê”.
Bệnh lao kê (Nguồn: Internet)
Bệnh lao kê có thể lây lan đến bất kỳ cơ quan nào, trong đó có cả phổi, gan và lá lách. Theo số liệu thống kê, có khoảng 2% người bị lao kê trong tổng số người bị bệnh lao và chiếm tới 20% tổng số ca lao phổi.
Đây là một thể lao đường máu, có thể tổn thương ở nhiều bộ phận, nếu không được điều trị tốt và chăm sóc cẩn thận, tỷ lệ người bệnh tử vong rất cao.
Nguyên nhân của bệnh lao kê
Nguyên nhân gây ra bệnh lao kê là trực khuẩn Mycobacterium tuberculosis. Từ những tổn thương ở phổi hoặc ngoài phổi, trực khuẩn Mycobacterium tuberculosis xâm nhập đến hệ thống bạch huyết và cuối cùng theo dòng máu đi khắp cơ thể gây bệnh (tiết niệu, hạch, não, màng não...).
Cụ thể, khi nhiễm lao trong phổi sẽ dẫn đến xói mòn lớp biểu mô của các tế bào phế nang và lây lan nhiễm trùng vào tĩnh mạch phổi. Trực khuẩn Mycobacterium tuberculosis sẽ đến tim và đi vào hệ thống tuần hoàn, chúng sẽ nhân lên và lây nhiễm các cơ quan ngoài phổi. Khi các cơ quan bị nhiễm lao, đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào được kích hoạt. Vùng bị nhiễm bệnh, bao quanh bởi thực bào sẽ hình thành nên các u hạt, đây là biểu hiện điển hình của bệnh lao kê.
Trực khuẩn có thể tấn công các tế bào lót phế nang và đi vào các hạch bạch huyết. Tiếp đến chúng sẽ di chuyển đến hệ thống tĩnh mạch và cuối cùng đến buồng tim phải. Từ tim phải, vi khuẩn có thể gieo rắc mầm bệnh hoặc thể tái gieo rắc ở phổi làm xuất hiện các tổn thương.
Triệu chứng lao kê như thế nào?
Bệnh nhân mắc bệnh lao kê thường gặp những dấu hiệu không đặc hiệu như ho và hạch bạch huyết sưng to.
Ho là một triệu chứng không đặc hiệu của bệnh lao kê (Nguồn: Internet)
Các triệu chứng lao kê khác bao gồm:
- Gan to (40%).
- Lách to (15%).
- Viêm tuyến tụy (<5%).
- Rối loạn chức năng đa cơ quan với suy thượng thận.
- Bệnh lao kê cũng có thể kèm với tràn khí màng phổi một bên hoặc hai bên.
- Sốt kéo dài vài tuần với những cơn sốt cao hàng ngày vào buổi sáng.
- Tăng canxi huyết (khoảng 16 – 51% số ca mắc lao kê có triệu chứng này).
- Khoảng 10 – 30% người lớn và 20 -40% trẻ em mắc bệnh lao kê có viêm màng não do lao. Mối quan hệ này là do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis của bệnh lao kê lan đến não vùng dưới nhện, dẫn đến lao màng não.
Dấu hiệu nhận biết lao kê ở trẻ em
- Sốt cao dao động, đổ mồ hôi trán và lưng.
- Rối loạn hô hấp (ho, khó thở, tím tái đầu chi...).
- Trẻ bị lao kể có thể có tổn thương màng não (dấu hiệu nôn vọt, cổ cứng, thường quay mặt vào phía tối).
- Bệnh lao màng mắt (lao kê ở mắt), xuất hiện các tổn thương bao quanh dây thần kinh thị giác. Những tổn thương này có thể xảy ra ở một mắt hoặc cả hai mắt. Đây cũng là một triệu chứng quan trọng của bệnh lao kê, vì sự hiện diện của bệnh thường có thể xác định chẩn đoán.
Lưu ý: Phần lớn các triệu chứng của bệnh lao kê không thể nhận biết trên lâm sàng, chỉ có thể thông qua việc thăm khám, làm các xét nghiệm liên quan mới có thể phát hiện được bệnh.
Bệnh lao kê có dễ lây không và đối tượng nào dễ mắc bệnh?
Lao kê là một thể của bệnh lao, chính vì thế nó hoàn toàn có thể lây nhiễm cho người khác. Tuy nhiên, bị nhiễm khuẩn lao và mắc bệnh lao là hai vấn đề khác nhau. Bởi có nhiều người bị nhiễm khuẩn lao nhưng lại không mắc bệnh lao do có hệ miễn dịch khỏe mạnh và khả năng chống bệnh tốt.
Bệnh lao kê thường lây qua các con đường, đó là: đường hô hấp, đường máu hoặc sữa mẹ.
Trẻ em và người lớn đều có thể mắc phải bệnh lao kê, nhất là những người có hệ miễn dịch suy giảm như: nhiễm HIV, già yếu, dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc hóa chất điều trị ung thư. Ngoài ra, những đối tượng có thể có nguy cơ mắc phải căn bệnh này là:
- Tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh lao kê.
- Sống trong điều kiện không hợp vệ sinh.
- Có chế độ ăn uống không lành mạnh.
- Người nghiện tiêm chích ma túy.
- Người đã từng mắc bệnh lao nhưng không điều trị triệt để.
Chẩn đoán và điều trị bệnh lao kê như thế nào?
Chụp X-quang là kỹ thuật y khoa người bệnh cần thực hiện để chẩn đoán bệnh lao kê (Nguồn: Internet)
Các xét nghiệm cho bệnh lao kê thường được tiến hành tương tự như chẩn đoán các bệnh lao khác. Để chẩn đoán lao, bạn có thể sẽ phải thực hiện một số xét nghiệm sau:
- Chụp X-quang phổi.
- Cấy đờm.
- Soi phế quản.
- Sinh thiết phổi.
- Chụp CT/MRI đầu.
- Cấy máu.
- Soi đáy mắt.
- Điện tim.
Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn thực hiện xét nghiệm lao trong máu hoặc IGRA (Interferon Gamma Release Assay). Đây là cách chẩn đoán bệnh lao thể ẩn. Một loạt các biến chứng thần kinh đã được ghi nhận ở bệnh nhân lao kê. Tuy nhiên, đa số bệnh nhân cải thiện sau điều trị lao. Trong một số trường hợp hiếm, ung thư hạch bạch huyết lan từ ung thư phổi nhìn giống như hình ảnh lao kê trên phim chụp X-quang phổi thông thường.
Xét nghiệm da tìm yếu tố lao thường được sử dụng để phát hiện các thể lao khác, không hữu ích trong việc phát hiện bệnh lao kê, bởi kết quả thường cho ra số lượng âm tính giả cao. Âm tính giả xảy ra do tỷ lệ kháng thể kháng lao thấp hơn nhiều so với các thể lao khác.
Phương pháp điều trị lao kê
Trong điều trị lao kê, phương pháp thường đường sử dụng nhiều nhất chính là sử dụng thuốc kháng lao.
- Phác đồ điều trị bệnh lao kê tiêu chuẩn theo khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới là dùng isoniazid và rifampicin trong 6 tháng, cũng như ethambutol và pyrazinamid trong hai tháng đầu tiên.
- Nếu chẩn đoán bệnh cho thấy có triệu chứng của viêm màng não, người bệnh có thể được điều trị kéo dài đến 12 tháng.
Phòng ngừa bệnh lao kê bằng cách nào?
- Để phòng bệnh lao kê, cần tiêm vắcxin BCG cho trẻ mới sinh. Tiêm mũi nhắc lại ở lứa tuổi học cấp I hoặc cấp II.
- Không để trẻ suy dinh dưỡng, mắc các bệnh mạn tính, nếu có thì cần điều trị kịp thời.
- Tránh tiếp xúc với bệnh nhân lao.
- Giữ nhà ở thông thoáng, vệ sinh thân thể và răng miệng thường xuyên.
Tóm lại, lao kê là một thể lao nặng có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng người bệnh. Tuy nhiên, bệnh có thể được kiểm soát bằng cách giảm các yếu tố nguy cơ và tuân thủ theo đúng các phác đồ điều trị từ bác sĩ.
Tài liệu tham khảo
- Trang hellobacsi.com
- Trang vinmec.com
- Trang suckhoedoisong.vn
