Tình trạng bất dung nạp các sản phẩm từ sữa

(VOH) - Bất dung nạp là một hiện tượng khá phổ biến. Tuy nhiên, vẫn chưa có nhiều người tìm hiểu nguyên nhân cụ thể của hiện tượng này.

Phân biệt dị ứng và bất dung nạp

Tình trạng bất dung nạp là một dạng của dị ứng, có nghĩa là phản ứng không thích nghi của hệ miễn dịch. Sự khác biệt căn bản giữa 2 khái niệm này được xét trên 2 khía cạnh: thời gian phản ứng và cường độ phản ứng.
Đối với trường hợp dị ứng (còn gọi là dị ứng loại I) thì có biểu hiện tức thời và mạnh (có khi là phù mạch Quincke hay sốc phản vệ), thường chỉ biểu hiện ngay tại vùng có tiếp xúc với chất gây dị ứng. Còn hiện tượng bất dung nạp thực phẩm là thuộc vào nhóm dị ứng loại 4.

Hiện tượng bất dung nạp lactose

Có loại hiện tượng bất dung nạp không phải là phản ứng của hệ miễn dịch, mà là triệu chứng của việc thiếu một loại men tiêu hóa, đó là men lactase – loại men giúp tiêu hóa tốt các sản phẩm từ sữa. Thiếu đi men này, chúng ta không thể dung nạp tốt các sản phẩm từ sữa và dễ gây các vấn đề về tiêu hóa cứ sau khoảng 20 phút cho đến 2 ngày sau khi sử dụng sản phẩm từ sữa. Những vấn đề tiêu hóa thường gặp là: đầy hơi chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón, đau bụng, ói mửa ở trẻ em, ngoài ra còn các biểu hiện khác như mệt mỏi kéo dài, có khuynh hướng trầm cảm, đau nhức các chi, đau đầu, mất tập trung.

Hiện tượng bất dung nạp xảy ra như thế nào?

60% hệ miễn dịch nằm trong ruột chúng ta. Điều này đủ để thấy rằng “cánh cửa” bảo vệ này được canh giữ chặt chẽ. Và cũng không nơi nào thuận lợi cho vi khuẩn phát triển bằng nơi này.

Thông thường, thức ăn được phân hủy thành những nhóm chất như vitamin, khoáng chất, đường, axit amin của protein, axit béo... và chỉ được hấp thu vào thành ruột. Các nhóm chất phức tạp hơn sẽ được cung cấp một loại “giấy thông hành” đặc biệt để được hấp thu đi vào máu và bạch huyết mà không bị tấn công bởi bạch cầu.

Nhưng có những trường hợp thành ruột bị thủng lỗ do tác động của rượu bia, soda, hay thức ăn không phù hợp nên cấu trúc tế bào thành ruột những trường hợp này bị biến dạng, nở rộng ra và các chất có cấu tạo lớn, phức tạp dễ dàng đi qua. Và khi những chất này đi qua, hệ miễn dịch phản ứng tức khắc và tiêu hủy những chất này thành các chất đơn giản để quá trình hấp thu diễn ra bình thường. Khi cơ chế phản ứng này lặp đi lặp lại thì hệ miễn dịch sẽ ghi nhớ lại hiện tượng không dung nạp này, tương tự quy trình sau khi tiêm vắc-xin.

Vấn đề xuất hiện khi có những hiện tượng giả tương tự diễn ra, thì hệ miễn dịch phản ứng và dần dần gây ra viêm mô, tạo ra các chất pro-oxydant gây khó chịu. Ngoài ra nếu bộ phận cơ thể có vài chất giống loại chất gây ra dị ứng giả thì sẽ dẫn đến hiện tượng bệnh tự miễn dịch do hệ miễn dịch tự phản ứng lại nó.

Bất dung nạp khác với dị ứng thực phẩm

Các triệu chứng của hiện tượng bất dung nạp này cũng tương tự như bất dung nạp lactose. 

Hai bệnh gắn liền với hiện tượng bất dung nạp:

- Bệnh Crohn, bệnh viêm mãn tính của hệ tiêu hóa. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh này là những cơn đau bụng và tiêu chảy kéo dài từ vài tuần đến vài tháng .
- Hội chứng ruột kích thích (SII): Đây là một loại rối loạn tiêu hóa có biểu hiện đặc trưng là sự khó chịu hoặc cảm giác đau đớn trong dạ dày/bụng kèm theo tiêu chảy hoặc táo bón, nhưng không viêm ruột. 

Ảnh minh họa

Sự bất dung nạp các sản phẩm từ sữa và gluten

Các sản phẩm từ sữa và gluten rất phổ biến trong thức ăn hàng ngày. Chúng ta dễ dàng chỉ ra được 6 nguồn sản phẩm sữa và gluten mà ta nạp vô hàng ngày. Do đó, khi các thực phẩm này được nạp đi nạp lại nhiều lần sẽ làm tăng hiện tượng bất dung nạp. Cũng cần biết thêm rằng đối với sữa, chúng ta có khả năng gặp triệu chứng khó tiêu hóa sữa chứ không hẳn là mắc chứng bất dung nạp. Một số người trưởng thành thiếu men tiêu hóa lactase là chất men giúp tiêu hóa đường sữa (lactose) trong ruột và sự thiếu hụt này cũng gây ra các triệu chứng tương tự bệnh bất dung nạp nhưng hoàn toàn không liên quan đến vấn đề của hệ miễn dịch.

Tất cả các loại thức ăn đều có thể gây ra hiện tượng bất dung nạp, tùy thuộc vào lượng thức ăn tiêu thụ, nguy cơ đặc biệt cao khi đó là thực phẩm công nghiệp. Và rất khó để phát hiện ra hiện tượng này chỉ với vài bài test nhỏ, đơn giản, thế nên để chẩn đoán đúng, chúng ta cần phải làm xét nghiệm máu. Tuy nhiên cũng có một mẹo nhỏ để bạn kiểm tra thử xem đó là dấu hiệu của việc khó tiêu hóa sữa hay bất dung nạp đó là bạn cách ly hoàn toàn với gluten và các sản phẩm từ sữa trong vòng một tháng.