Thành công của Cách mạng tháng Tám 1945 là mẫu mực của tư tưởng: huy động và phát huy tối đa sức mạnh của dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại.
Việc chớp lấy thời cơ
Từ năm 1940 - 1941 khi chủ nghĩa phát xít đang thống trị cả trên 2 lục địa Á - Âu,. Đảng ta đã nhận định rằng: trước sau trục phát xít cũng sẽ bị bẻ gãy, chủ nghĩa phát xít bị tiêu diệt, Liên Xô và phe đồng minh sẽ thắng. Lúc đó chính là thời cơ của cách mạng Việt Nam.
Từ nhận định đó, cách mạng Việt Nam chủ động để chuẩn bị về tư tưởng, tổ chức và lực lượng để đón thời cơ. Ngay sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), Thường vụ Trung ương Đảng ta đã có chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” như một hiệu lệnh để mọi địa phương tự quyết định lúc nào có thể và cần đứng lên. Như lời Bác dạy, khi thời cơ đến thì “dẫu có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết dành cho được độc lập”.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng từ ngày 14 đến ngày 18/8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam và ở các thị xã: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng Nam... Ngày 19/8, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội.
Ngày 23/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và ở Bắc Cạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu... Ngày 25/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn - Gia Định, Kon Tum, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh, Biên Hòa, Tây Ninh, Bến Tre... Ở Côn Đảo, Đảng bộ nhà tù Côn Đảo đã lãnh đạo các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm nổi dậy giành chính quyền.
Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn,chính quyền trong cả nước về tay nhân dân. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời.
Có được thắng lợi đó là nhờ Đảng ta đã chuẩn bị chu đáo về đường lối, tổ chức, tinh thần và lực lượng; khơi dậy được ý chí và khát vọng giành độc lập, tự do của toàn thể dân tộc; kịp thời đề ra những quyết sách đúng đắn và sáng tạo; tập hợp được hết thảy lực lượng to lớn của dân tộc để giành thắng lợi trọn vẹn.
Quang cảnh cuộc biểu tình ngày 19.8.1945 tại quảng trường Nhà hát Lớn - Ảnh: tư liệu.
Ba bài học về Cách mạng tháng 8
Bài học đầu tiên về Cách mạng tháng 8 đó là việc "chuẩn bị lực lượng và chớp thời cơ". Các địa phương trong nước đã nhanh chóng tiếp nhận được chủ trương đó để nắm thời cơ, chủ động phát động quần chúng giành chính quyền thắng lợi, gọn gàng và mau lẹ.
Khi chiến tranh thế giới bước vào giai đoạn kết thúc, tháng 2/1943, Thường vụ Trung ương Đảng có nghị quyết về chuẩn bị thời cơ giành chính quyền và đầu năm 1945, nhờ có sự trù liệu trước nên tại hội nghị Tân Trào (14,15/8/1945), dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ủy ban khởi nghĩa đã quyết định phát động toàn dân tổng khởi nghĩa giành chính quyền theo 3 nguyên tắc: tập trung, thống nhất, kịp thời.
Bài học thứ hai là về "giữ vững vai trò lãnh đạo cách mạng của Đảng". Từ khi ra đời, với đường lối đúng đắn và phù hợp với trào lưu lịch sử, Đảng Cộng sản Việt Nam đã trở thành ngọn cờ tập hợp quần chúng giải phóng dân tộc và là lực lượng duy nhất lãnh đạo cách mạng.
Từ đó về sau, trước hoàn cảnh lịch sử nghiệt ngã, kẻ thù tìm trăm phương ngàn kế hòng tiêu diệt Đảng nhưng Đảng vẫn được củng cố, đứng vững và trưởng thành, ngày càng vững mạnh và đảm đương xứng đáng vai trò của mình.
Cho đến trước Cách mạng tháng Tám 1945 toàn Đảng ta lúc đó chỉ mới có trên dưới 5.000 đảng viên và không phải ở đâu cũng đã có tổ chức Đảng. Nhưng ở đâu có đảng viên ở đó có sự lãnh đạo của Đảng. Ở đâu có tổ chức cách mạng của Đảng ở đó có sự lãnh đạo của Đảng.
Những đảng viên của Đảng, thông qua tổ chức Mặt trận Việt Minh đã đóng vai trò lãnh đạo, tổ chức và phát động quần chúng vùng dậy giành chính quyền.
Đường lối cách mạng của Đảng bám sát thực tiễn, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của cách mạng; cán bộ, đảng viên tiên phong gương mẫu và tổ chức vận động quần chúng đồng lòng theo Đảng đứng lên giành chính quyền. Dưới ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, từ đó đến nay, Đảng đã vượt qua bao thử thách, lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến giành độc lập, thống nhất Tổ quốc và tiếp tục đưa đất nước tiến lên với sự nghiệp đổi mới.
Bài học thứ ba là "phát huy sức mạnh đoàn kết dân tộc". Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 nhanh chóng giành được thắng lợi là kết quả của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong Mặt trận Việt minh.
Sự áp bức bóc lột của thực dân phong kiến đã dẫn đến nạn đói khủng khiếp, nên Việt minh đã kêu gọi: “Phá kho thóc chia cho dân” để giải quyết nạn đói, đáp ứng yêu cầu cấp bách, thiết thực và hợp lòng dân.
Chủ trương sáng tạo, kịp thời này đã trực tiếp góp phần tạo nên cao trào cách mạng mạnh mẽ, sâu rộng. Lực lượng quần chúng tham gia giành chính quyền không chỉ có công nhân, nông dân, trí thức mà còn có cả địa chủ, quan lại triều đình, đại diện các tôn giáo, đồng bào các dân tộc thiểu số… khắp cả nước.
Bài học tập hợp sức mạnh toàn dân để giải phóng dân tộc, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng đất nước theo con đường XHCN vẫn còn nguyên giá trị.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập trên Quảng trường Ba Đình tháng 8/1945. Ảnh tư liệu từ internet.
Mở ra một kỷ nguyên mới
Cách mạng tháng Tám thành công đã mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, khai sinh nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Sức mạnh của Cách mạng tháng Tám tiếp tục được chứng minh hùng hồn, được nhân lên gấp bội trong hai cuộc kháng chiến “thần thánh” để giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc.
Cách mạng tháng Tám 1945 là cuộc cách mạng đầu tiên giành thắng lợi ở một nước thuộc địa nửa phong kiến mở đầu cho cao trào giải phóng trong thế giới thuộc địa.Việt Nam ta có quyền tự hào với đóng góp ấy cho lịch sử nhân loại.
Từ đó, Việt Nam là ngọn cờ cổ vũ toàn thể nhân loại, các dân tộc bị áp bức đứng lên giành quyền độc lập, làm chủ vận mệnh của mình. Cách mạng tháng Tám 1945 không chỉ có ý nghĩa lịch sử dân tộc mà còn có ý nghĩa thời đại, một thời đại mới được mở ra từ Cách mạng tháng Mười Nga.
Thành công của Cách mạng tháng Tám 1945 là kết quả của việc huy động và phát huy tối đa sức mạnh của dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại. Trước hết phải huy động và phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, cùng với đó nâng sức mạnh ấy lên gấp nhiều lần bằng việc kết hợp với sức mạnh của thời đại.
Trong giai đoạn hiện nay, trước những thời cơ và thách thức, thuận lợi và khó khăn đan xen đang diễn biến phức tạp, hơn lúc nào hết, chúng ta cần tranh thủ và phát huy mọi thuận lợi, đồng thời tỉnh táo và sáng suốt nhận diện nguy cơ, thách thức, vận dụng sáng tạo những bài học của Cách mạng tháng Tám trong hoạch định, lãnh đạo và tổ chức để giữ vững độc lập, chủ quyền, đưa cách mạng Việt Nam tiếp tục tiến lên trong sự nghiệp đổi mới.
Ngày nay, thấm nhuần sâu sắc, vận dụng sáng tạo những bài học từ Cách mạng tháng Tám 1945 để có thể thành công trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa.
