Người ngồi đợi trước hiên nhà

I. Chuẩn bị trước khi đọc

1. Tác giả

Huỳnh Như Phương sinh năm 1955, quê quán ở Quảng Ngãi

GS Huỳnh Như Phương là nhà giáo chuyên giảng dạy lý thuyết văn học ở Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM, đồng thời là nhà nghiên cứu, phê bình văn học trước năm 1975.

Lúc chưa tới tuổi 20, Huỳnh Như Phương đã có bài đăng trên các tạp chí có khuynh hướng thiên tả lúc đó như Trình Bày, Đối Diện.

Phong cách: Không rộn ràng khái niệm, không rộn ràng thuật ngữ, giáo sư Huỳnh Như Phương chinh phục người đọc bằng những nhận định sắc bén nhưng điềm đạm với một kiểu văn phong mềm mại nhưng quả quyết.

Tác phẩm chính: Dẫn vào tác phẩm văn chương (1986); Trường phái Hình thức Nga (2007); Những nguồn cảm hứng trong văn học (2008); Hãy cầm lấy và đọc (2016); Giấc mơ, cảnh tượng và cái nhìn (2019)...

2. Tác phẩm

Trích Thành phố - những thước phim quay chậm, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2018

Thể loại: tản văn

3. Tìm hiểu những hi sinh, mất mát của nhân dân ta trong thời kì chống Mỹ cứu nước

Gợi ý:

- Cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta kéo dài gần 21 năm; là cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ nhất.

- Chiến tranh khiến cho các gia đình phải li tán, rơi vào cảnh thiếu thốn khó khăn: mẹ xa con, vợ xa chồng, cuộc sống nghèo đói khổ sở,..

- Bom đạn cướp đi biết bao sinh mạng quý giá, để lại nỗi thống khổ nhớ nhung và gánh nặng cho những người ở lại.

II. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc và theo dõi đọc

1.1 Đọc hiểu 1.Tranh minh họa và nhan đề văn bản có mối liên hệ gì?

Tranh minh họa hình ảnh người phụ nữ già nua ngồi chờ chồng trước hiên nhà, chờ một người lính sẽ không bao giờ trở lại. Hình ảnh này liên quan mật thiết đến nhan đề “Người ngồi đợi trước hiên nhà”.

1.2 Đọc hiểu 2.Chú ý hoàn cảnh chia tay của nhân vật dượng Bảy

Dượng Bảy và dì Bảy chia tay khi chỉ vừa cưới nhau được một tháng, hạnh phúc ngắn ngủi chưa được bao lâu.

1.3 Đọc hiểu 3.Chú ý ngôi kể của văn bản

Văn bản được kể theo ngôi thứ nhất, xưng tôi. Tác giả trong vai người cháu chứng kiến toàn bộ câu chuyện và thuật lại khiến cho các tình tiết trở nên chân thật, khách quan hơn.

1.4 Đọc hiểu 4.Vì sao dì Bảy biết dượng Bảy vẫn còn sống?

Dì Bảy biết dượng Bảy vẫn còn sống thông qua những lá thư gói trong bọc ni lông, qua những tin tức từ chiến trường, qua người đi đường báo tin và trao giùm kỉ vật.

1.5 Đọc hiểu 5.Chú ý hoàn cảnh hi sinh của dượng Bảy

Hoàn cảnh: “dượng ngã xuống trong trận đánh ở Xuân Lộc, cửa ngõ phía đông bắc Sài Gòn, chỉ mươi ngày trước khi chiến tranh ngưng tiếng súng”

1.6 Đọc hiểu 6.Qua lời văn, hình dung giọng kể của tác giả

Lời văn cho thấy giọng kể của tác giả đầy xót xa thương cảm. Đứa cháu thương cho người dì cô quạnh, đồng thời cũng cảm phục lòng chung thủy, kiên cường của người phụ nữ ấy.

1.7 Đọc hiểu 7.Trước hoàn cảnh của dì Bảy, tác giả có suy nghĩ gì?

Trước hoàn cảnh của dì Bảy, tác giả đồng cảm và thương xót cho những ngày cô quạnh vắng lặng đeo bám dì, băn khoăn không biết nếu ngày xưa đi bước nữa thì liệu bây giờ gì có được hạnh phúc hay không.

1.8 Đọc hiểu 8.Việc nhắc tên thật của dì Bảy ở đây có tác dụng gì?

Việc nhắc tên thật của dì Bảy có tác dụng khẳng định đây là một câu chuyện có thật, nhấn mạnh những mất mát hiện hữu mà cuộc chiến tranh tàn khốc đã để lại.

2. Tìm hiểu chung

a. Thể loại: tản văn

b. Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm

c. Bố cục (3 phần)

Phần 1 (từ đầu đến “đôi người đôi ngả”): Tình cảnh ly tán của những gia đình có người tập kết ra Bắc
Phần 2 (tiếp đến “tìm mộ phần của dượng”): Tình cảnh đáng thương của dì Bảy khi dượng Bảy ra chiến trận
Phần 3 (còn lại): Tấm lòng thủy chung, son sắt của Dì

d. Tóm tắt

Dượng Bảy cùng nhiều người con đất Quảng lên đường ra Bắc tập kết. Ra miền Bắc rồi vào lại miền Nam chiến đấu, dượng Bảy vẫn liên lạc với gia đình. Dượng Bảy ngã xuống trong trận đánh ở Xuân Lộc, trên đường tiến vào Sài Gòn. Ngày hòa bình, dì Bảy đã qua tuổi 40. Vẫn có người đàn ông để ý đến dì, nhưng lòng dì không còn rung động. Dì Bảy năm nay trong 80 tuổi, đang ngồi một mình đợi Tết.

e. Nội dung chính

Văn bản kể về câu chuyện của vợ chồng dì Bảy, một câu chuyện buồn về một người vợ mòn mỏi đợi chồng đi kháng chiến rồi nhận hung tin chồng đã chết. Câu chuyện đã phản ánh sự tàn khốc của chiến tranh đã chia lìa biết bao gia đình, cướp đi những người con, người chồng, người cha của bao người phụ nữ.

III. Suy ngẫm và phản hồi

1. Nhân vật và sự việc chính

- Bài tản văn Người ngồi đợi trước hiên nhà viết về dì Lê Thị Thỏa

- Về việc dì ngóng chờ người chồng bị chết nơi bom đạn vô tình.

2. Tóm tắt sự việc chính

Dượng Bảy cùng nhiều người con đất Quảng lên đường ra Bắc tập kết.
Ra miền Bắc rồi vào lại miền Nam chiến đấu, dượng Bảy vẫn liên lạc với gia đình.
Dượng Bảy ngã xuống trong trận đánh ở Xuân Lộc, trên đường tiến vào Sài Gòn.
Ngày hoà bình, dì tôi đã qua tuổi 40. Vẫn có người đàn ông để ý đến dì, nhưng lòng dì không còn rung động.
Dì Bảy năm nay tròn 80 tuổi, đang ngồi một mình đợi Tết.

3. Nhân vật dì Bảy

a. Hoàn cảnh

Mới lấy nhau được 1 tháng, Dượng Bảy đã phải ra Bắc tập kết à Đôi người đôi ngả

Cuối năm 1975 gia đình nhận được giấy báo tử: dượng ngã xuống trong trận đánh ở Xuân Lộc, cửa ngõ phía Đông Bắc Sài Gòn, chỉ mươi ngày trước khi chiến tranh ngưng tiếng súng à Hạnh phúc ngắn chẳng tày gang, dì dượng đã phải chia ly mãi mãi.

b. Tính cách, phẩm chất

Yêu thương chồng

Mỗi ngày, sau khi đi làm đồng trở về, dì tôi thường ngồi trên bộ phản gõ ngoài hiên nhìn ra con ngõ, nơi ngày xưa dượng cùng những người đồng đội lần đầu đến nhà tôi xin chỗ trú quân.
Cầu nguyện cho dượng tránh hòn tên mũi đạn nơi chiến trường.

Thủy chung, tình nghĩa

Năm dượng đi, dì tròn 20 tuổi. Suốt 20 năm sau đó, có những người ngỏ ý, dạm hỏi, dì vẫn không lung lạc, với niềm tin sẽ có ngày dượng trở về.
Ngày hòa bình, dì tôi đã qua tuổi 40. Vẫn có người đàn ông để ý đến dì nhưng lòng dì đã không còn rung động.

⇒ Dù cho có cô đơn, lẻ loi dì Bảy vẫn một lòng thủy chung với người chồng đã khuất của mình

⇒ Dì Bảy là người phụ nữ đức hạnh, đại diện cho phẩm chất của những người mẹ, người vợ Việt Nam anh hùng hi sinh cả thanh xuân, tuổi trẻ của mình, nén nỗi đau cá nhân vào bên trong, âm thầm góp sức vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

4. Nhân vật dượng Bảy

a. Gia cảnh

Dượng Bảy người Tam Kỳ (Quảng Nam), mồ côi cả cha mẹ, đi bộ đội, đóng quân ở làng tôi, thầm yêu dì, rồi đơn vị đứng ra làm lễ cưới

b. Số phận đau thương

Chỉ một tháng sau khi lấy vợ đơn vị chuyển đi, đôi người đôi ngả.

Dượng hi sinh trong trận đánh ở Xuân Lộc, cửa ngõ phía Đông Bắc Sài Gòn, chỉ mươi ngày trước khi chiến tranh ngưng tiếng súng.

⇒ Dượng Bảy đại diện cho những người anh hùng ra đi bỏ lại đằng sau là gia đình, người thân. Chiến đấu để giải phóng dân tộc, để nhân dân được bình yên hạnh phúc. Nhưng lại không có cái may mắn được chứng kiến ngày đất nước được giải phóng

c. Yêu thương gia đình

Thỉnh thoảng dượng lại gửi thư về, lá thư được gói trong bọc ni-lông bé tí

Gần cuối cuộc chiến tranh, tin nhắn của dượng về nhà thường xuyên hơn

Khi bị lỡ mất chuyến xe về thăm gia đình. Dượng nhờ một người đi đường báo tin cho gia đình và gửi tặng dì chiếc nón bài thơ.

⇒ Dượng Bảy luôn nhớ tới gia đình, luôn nhớ tới người vợ tảo tần, phải chịu nhiều thiệt thòi, vất vả.

5. Nét nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản(tản văn)

- Trong bài tản văn Người ngồi đợi trước hiên nhà, tác giả đã kết hợp phương thức tự sự với phương thức biểu cảm

=>Tác dụng:

Vừa thể hiện được tình cảm và thái độ quý trọng, kính cẩn, thiêng liêng của người cháu;
Vừa tái hiện được sự hi sinh thầm lặng, sự chịu đựng bền bỉ, âm thầm, dẻo dai, lặng lẽ, “biết hi sinh nên chẳng nhiều lời” của những người phụ nữ Việt Nam

6. Tình cảm của tác giả

- “Mỗi lần về thăm, ngồi bên mâm cơm đạm bạc với dì, tôi chợt nghĩ nếu ngày đó dì đi bước nữa thì liệu bây giờ dì có được hưởng hạnh phúc không.”

- “Những ngày này, dì tôi, bà Lê Thị Thỏa, một trong bao người phụ nữ bình dị đã đi qua chiến tranh, năm nay tròn 80 tuổi, đang ngồi một mình đợi Tết ở ngôi nhà gần cầu Vĩnh Phú thuộc thị trấn Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Nguyện cầu hồn thiêng những người đã ngã xuống độ trì cho dì bình an, trường thọ.”

=> Thể hiện sự đồng cảm xót thương của nhân vật “tôi” khi chứng kiến cuộc sống cô đơn, lẻ bóng của dì Bảy.

7. Ý nghĩa của văn bản

Bài tản văn cho người đọc thấy sự hi sinh thầm lặng mà lớn lao của những người phụ nữ trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

⇒ Vấn đề ấy gợi cho em lòng xót thương và đồng cảm với những người phụ nữ thiệt thòi trong hoàn cảnh bom đạn vô tình. Đặt trong cuộc sống hòa bình hiện nay, em cảm thấy vô cùng may mắn vì được sống trong độc lập, tự do và đủ đầy no ấm.

Được sống yên ấm như vậy, em càng biết ơn công lao của thế hệ cha anh đi trước đã hi sinh tuổi trẻ, thời gian, thậm chí cả mạng sống của mình để ra sức bảo vệ Tổ quốc. Em sẽ cố gắng học tập và rèn luyện thật chăm chỉ để góp phần xây dựng đất nước đẹp giàu, xứng đáng với công lao cha anh đã bảo vệ gìn giữ nước nhà.

8. Thông điệp, ý nghĩa của văn bản

Ca ngợi đức hi sinh cao cả, thầm lặng, phẩm chất thủy chung, tình nghĩa của những người vợ có chồng tham gia chiến tranh.

Xót thương cho những người lính phải bỏ mạng nơi chiến trường.

-Tố cáo chiến tranh tàn ác đã đẩy những gia đình vào cảnh li tán, chia lìa.

IV. Luyện tập

Có người nói: Dì Bảy trong bài tản văn giống như hình tượng hòn Vọng Phu ở các câu chuyện cổ. Ý kiến của em như thế nào?

Gợi ý.

Theo em, ý kiến cho rằng Dì Bảy trong bài tản văn giống như hình tượng hòn Vọng Phu ở các câu chuyện cổ là hoàn toàn hợp lý. Em đồng tình với quan điểm này.

Bởi vì qua câu chuyện, em thấy được ở dì sự thuỷ chung, không quản khó nhọc hi sinh chăm lo cho gia đình. Mặc dù có nhiều lời dạm hỏi, mặc dù dì biết chồng đã hi sinh, nhưng dì cũng không màng tới những lời dạm hỏi ấy. Dì quyết một lòng chăm lo cho gia đình nhỏ, ngày ngày ngồi đợi trước hiên nhà, hoài vọng quá khứ đã đi qua. Ngồi ngóng chờ chồng đi chiến trận cho đến lúc về già - giống như vọng phu vậy.

Tham khảo về hòn vọng phu

Hòn vọng phu có thể chỉ:

Những hòn đá có hình giống người thiếu phụ chờ chồng, ví dụ:
Hòn vọng phu hay hòn Tô Thị ở Đồng Đăng, Lạng Sơn. Ca dao Việt Nam có câu:

Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa

Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh

Tuy nhiên, hòn Vọng Phu nổi tiếng ở Đồng Đăng đã bị vỡ nát vào năm 1991. Sau này, một tượng bằng xi măng được đưa lên thay thế.

Hòn vọng phu trên đỉnh núi Bà, Bình Định, Việt Nam
Hòn vọng phu trên đỉnh núi M'drak, Đắk Lắk
Hòn vọng phu trên đỉnh núi Nhồi, Thanh Hoá
Hòn vọng phu bên bờ khe Giai, bản Cơ Lêc, Nghệ An. Ca dao Việt Namcó câu:

Ngước mắt nhìn sang

Đá vọng phu ôm con trán ướt

Mắt đăm đăm nhìn nước sông Giai...

(Nguồn wikipedia)

Biên soạn: GV Nguyễn Duy Tuấn

SĐT: 0945 441181

Đơn vị: Trung Tâm Đức Trí - 0286 6540419

Địa chỉ: 26/5 đường số 4, KP 3, P. Bình Hưng Hòa A, Q. Bình Tân, TP. HCM

Fanpage: https://www.fb.com/ttductri

Bài 3: Người Ngồi Đợi Trước Hiên Nhà

Table of Contents