Bài 45: Axit Axetic

• Công thức phân tử của axit axetic: C₂H₆O
• Axit axetic có phân tử khối: 60

I. Tính chất vật lí của axit axetic

- Axit axetic là chất lỏng không màu, vị chua, tan vô hạn trong nước.

Giấm ăn là dung dịch axit axetic có nồng độ từ 2 – 5%.

II. Cấu tạo phân tử của axit axetic

- Công thức cấu tạo:

- Đặc điểm cấu tạo: trong phân tử axit axetic, nhóm – OH liên kết với nhóm  tạo thành nhóm  (-COOH). Chính nhóm này làm cho phân tử có tính axit.

III. Tính chất hóa học của axit axetic

1. Axit axetic có tính chất của axit không?

• Axit axetic làm quỳ tím chuyển sang đỏ.

• Axit axetic tác dụng với bazơ

Ví dụ: CH₃COOH_(dd) + NaOH_(dd) → CH₃COONa_(dd) + H₂O

 CH₃COONa: Natri axetat

• Axit axetic tác dụng với oxit bazơ

Ví dụ: 2CH₃COOH_(dd) + CuO_(r) → (CH₃COO)₂Cu_(dd) + 2H₂O

(CH₃COO)₂Cu: Đồng (II) axetat

• Axit axetic tác dụng với kim loại (đứng trước H trong dãy hoạt động hoá học)

Ví dụ: 2CH₃COOH_(dd) + K_(r) → 2CH₃COOK_(dd) + H₂↑

CH₃COOK: Kali axetat

• Axit axetic tác dụng với muối ( = CO₃; SO₃, ..)

Ví dụ: 2CH₃COOH_(dd) + Na₂CO_3(dd) → 2CH₃COONa_(dd) + H₂O + CO₂↑

CH₃COONa: Natri axetat

Nhận xét: Axit axetic là axit hữu có có tính chất của một axit. Tuy nhiên, axit axetic là một axit yếu.

2. Axit axetic có tác dụng với rượu etylic không?

- Thí nghiệm: Cho rượu etylic, axit axetic vào ống nghiệm A. Thêm tiếp axit sunfuric làm xúc tác. Đun sôi ống nghiệm A một thời gian, sau đó ngừng đun. Thêm một ít nước vào chất lỏng thu được trong ống nghiệm B.

- Hiện tượng: Chất lỏng trong ống nghiệm B không màu, có mùi thơm, không tan trong nước, nổi trên mặt nước.

- Phương trình hoá học: CH₃ – COOH_(l) + HO – CH₂ – CH_3(l)  (t⁰, H₂SO₄ đặc) → CH₃ –  COOCH₂ – CH_3(l) + H₂O

CH₃ –  COOCH₂ – CH₃ : Etyl axetat

• Etyl axetat là chất lỏng, mùi thơm, ít tan trong nước, dùng làm dung môi trong công nghiệp.

• Sản phẩm của phản ứng giữa axit và rượu gọi là este.

IV. Ứng dụng của axit axetic

Từ axit axetic, người ta điều chế được các sản phẩm sau:

Giấm ăn là dung dịch axit axetic nồng độ 2 – 5%.

V. Điều chế axit axetic

- Trong công nghiệp, một lượng lớn axit axetic được điều chế theo phương pháp sau:

2C₄H₁₀  + O₂  (t⁰,  xúc tác) →   4CH₃ – COOH + 2H₂O

(butan)

- Để sản xuất giấm ăn, người ta thường dùng phương pháp lên men dung dịch rượu etylic loãng:

CH₃ – CH₂ – OH + O₂  (men giấm) →   CH₃ – COOH + H₂O

Bài tập luyện tập Axit axetic của trường Nguyễn Khuyến

1. Bài tập trắc nghiệm hóa 8 về axit axetic

Câu 1: Chất nào sau đây tác dụng được với kim loại Na?

1. HCOOH
2. C₂H₅OH
3. CH₃COOH
4. Cả A, B, C

Câu 2: Phương trình hoá học nào sau đây KHÔNG đúng?

1. CH₃COOH + KOH → CH₃COOK + H₂O
2. 2CH₃COOH + K₂CO₃ → 2CH₃COOK + H₂O + CO₂
3. 2CH₃COOH + Cu → (CH₃COO)₂Cu + H₂
4. CH₃COOH + Na → CH₃COONa + H₂

Câu 3: Cho mẩu natri vào dung dịch axit axetic xảy ra hiện tượng:

1. Sủi bọt khí.
2. Mẩu natri tan dần, sủi bọt khí.
3. Mẩu natri tan dần, tạo dung dịch màu xanh.
4. Mẩu natri tan dần, sủi bọt khí, tạo dung dịch màu xanh.

Câu 4: Chất nào sau đây có tính axit?

1. HCOOH
2. CH₃CHO
3. CH₃OCH₃
4. CH₃OH

Câu 5: Chọn phát biểu đúng

1. Những hợp chất hữu cơ có nhóm – OH đều tác dụng với Na và dung dịch NaOH.
2. Những hợp chất hữu có có nhóm – COOH tác dụng được với dung dịch NaOH nhưng không tác dụng được với Na.
3. Những hợp chất hữu có có nhóm – OH chỉ tác dụng được với dung dịch NaOH.
4. Những hợp chất hữu mạch hở có có nhóm – OH tác dụng được với Na, còn những chất có nhóm – COOH vừa tác dụng được với Na vừa tác dụng được với dung dịch NaOH.

2. Bài tập tự luận hóa 8 về axit axetic

Câu 1: Viết các phương trình hoá học cho các phản ứng sau và ghi rõ điều kiện nếu có.

a) CH₃COOH + Na₂SO₃ →

b) C₂H₅OH + O₂ (men giấm) →

c) CH₃COOH + MgO →

d) CH₃COOH + Ca →

Câu 2: Trình bày phương pháp hoá học nhận biết rượu etylic, dung dịch axit axetic và dung dịch natri hiđroxit.

Câu 3: Nêu hiện tượng và viết phương trình minh hoạ cho các các thì nghiệm: cho dung dịch axit axetic lần lượt vào các ống nghiệm chứa K₂CO₃ rắn, bột CuO, viên kẽm.

Câu 4: Hoà tan hết m(gam) natri cacbonat vào 60 gam dung dịch axit axetic 10% (vừa đủ)

a) Nêu hiện tượng và viết phương trình hoá học xảy ra.

b) Tính giá trị m.

c) Tính nồng độ % của dung dịch sau phản ứng.

Giáo viên soạn: Nguyễn Thuỵ Bảo Ngân

Đơn vị: Trường THCS và THPT Nguyễn Khuyến Bình Dương