Table of Contents
I. Chuẩn bị trước khi đọc
Câu 1. Khi nghe cụm từ “con rối”, điều đầu tiên bạn nghĩ tới là gì? Vì sao như vậy?
Gợi ý.
Điều đầu tiên ta nghĩ tới là những người không biết suy nghĩ , không có chính kiến, hay bị người khác đứng sau giật dây, điều khiển. Họ thực chất trong tay không có quyền hạn hay hiểu biết gì mà chỉ làm việc theo sự sắp xếp của người khác .
Câu 2. Bạn đã có những hiểu biết gì về rối nước? Hãy nêu những điều bạn còn thắc mắc và muốn tìm hiểu sâu thêm về loại hình nghệ thuật này
Gợi ý.
“Múa rối nước” là hình thức múa mà các tượng được làm bằng gỗ, có gắn dây để điều khiển, và múa trên sân khấu là mặt nước. Nó thường được các nghệ nhân sẽ ở phía sau cánh gà để điều khiển các con rối trên sân khấu và chúng đều được thả nổi trên mặt nước
Thắc mắc làm sao người nghệ nhân có thể điều khiển được con rối từ phía sau cánh gà, qua rất nhiều dây mà không bị rối dây lại khi các con rối di chuyển.
Điều khiển một con rối càn rất nhiều dây, vậy làm sao để dậy không rối vào nhau,…?
II. Trải nghiệm cùng văn bản
1. Đọc văn bản
2. Trả lời các câu hỏi đọc hiểu
Câu 1. Đoạn chữ in đậm này là sa-pô của văn bản. Hãy nhớ lại các chức năng thông thường của một sa-pô.
Gợi ý.
Các chức năng của phần sa-pô trong văn bản là:
- Hoàn thiện tít (title), bằng cách nói rõ chủ đề bài viết và góc độ mà bạn lựa chọn, giúp độc giả hình dung bài viết sẽ nói gì.
- Tóm tắt thông tin, đưa ra thông tin chủ yếu của bài viết.
- Giải thích bài viết, chỉ ra tại sao tác giả chọn viết về sự kiện hay hiện tượng này.
- Nêu rõ hoàn cảnh, bài viết ra đời.
- Thông báo bố cục, phát triển thông điệp cốt lõi của bài viết mà trong tít đã nhắc đến. Điều này rất cần thiết với những độc giả đọc nhanh, bởi cách này rõ ràng.
Câu 2. Trò rối nước ở Việt Nam ra đời từ bao giờ?
Gợi ý.
Trò múa rối nước ở Việt Nam không có thời gian ra đời chính xác. Tương truyền, múa rối nước được hình thành từ thế kỉ XI – XII.
Câu 3. Không gian biểu diễn đặc trưng của múa rối nước
Gợi ý.
Múa rối nước trước kia được biểu diễn trên thủy đình, dựng trên mặt ao làng với lối kiến trúc mái chùa cong cùng mành tre, cờ phướn, võng lọng, cổng hàng mã,…
Ngày nay, thủy đình được dựng ngay trong các nhà hát và trong các khu du lịch sinh thái, sân khấu là hồ nhân tạo
Câu 4. Trong trò rối nước, con rối đã được chế tác và điều khiển như thế nào?
Gợi ý.
Chế tác: những con rối được đẽo gọt từ gỗ sung, tạo hình ngộ nghĩnh
Điều khiển: người điều khiển sử dụng hệ thống sào kết hợp với dây được gắn ở phần thân dưới để điều khiển con rối
Câu 5. Việc bảo tồn, phát triển rối nước có điểm gì chung với bảo tồn, phát triển các loại hình nghệ thuật cổ truyền khác của dân tộc?
Gợi ý.
Việc bảo tồn và phát triển múa rối nước cũng như việc bảo tồn và phát triển các loại hình nghệ thuật truyền thống khác của dân tộc đều có điểm chung là gặp khó khăn trong việc tiếp cận công chúng do có quá nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau mới ra đời du nhập từ nước ngoài như Kpop , hip-hop,... hấp dẫn, thu hút và bắt mắt hơn. Rõ ràng, trong bối cảnh xã hội hiện đại, múa rối nước không thể cạnh tranh với các bộ môn này.
3. Tìm hiểu chung về văn bản
Xuất xứ: Văn bản in trong tạp chí Heritage, số ra tháng 7/2019.
Thể loại: văn bản thông tin
Bố cục
- Phần 1 (sa-pô): Rối nước - ấn tượng nổi bật đầu tiên.
- Phần 2: ( Đoạn 1,2,3): Nguồn gốc, thời gian, không gian biểu diễn rối nước.
- Phần 3 ( Đoạn 4): Con rối trong trò rối nước
- Phần 4 (còn lại): Vấn đề bảo tồn và phát triển nghệ thuật rối nước.
Tóm tắt những thông tin chính của văn bản:
- Múa rối nước được hình thành từ thế kỉ XI – XII, thường được biểu diễn trong hội làng, lễ Tết, sau này là các sân khấu, nhà hát..
- Tạo hình và kĩ thuật biểu diễn cố gắng truyền tải nét truyền thống tới khán giả.
- Sự khác nhau giữa 2 loại hình rối nước và rối cạn.
- Múa rối nước trong bối cảnh xã hội hiện đại.
III. Suy ngẫm và phản hồi
1. Đoạn Sapô của văn bản
Được viết thành 1 đoạn riêng biệt
Trình bày ngay đầu tiên
Phông chữ: khác với văn bản
Nội dung: tóm tắt những thông tin chính xác của nghệ thuật múa rối nước
⇒ Cách viết sa-pô đối với một văn bản thông tin nói chung là:
Phần sa-pô phải được trình bày ở đầu văn bản
Về nội dung, phần sa-pô phải bao quát và tóm tắt được nội dung của toàn văn bản
2. Nguồn gốc, thời gian, không gian biểu diễn rối nước
Nguồn gốc: tương truyền được hình thành từ thế kỉ XI – XII. Múa rối nước “bắt đầu nảy mầm, len lỏi trong lòng các xóm làng chiêm trũng rồi lớn dần lên giữa những sinh hoạt nhỏ bé đời thường”.
⇒ Theo thời gian múa rối nước ngày càng trở nên phổ biến và hoàn thiện thông qua những đúc kết của nhiều thế hệ.
Thời gian, không gian:
- Trước kia: biểu diễn trên thủy đình, dựng trên mặt ao làng.
- Ngày nay: thủy đình được dựng ngay trong các nhà hát và trong các khu du lịch.
⇒ Nơi biểu diễn gần gũi với môi trường sống của người dân lao động.
⇒ Múa rối nước là “môn nghệ thuật truyền thống, thấm đẫm tinh thần Việt”
3. Con rối trong trò rối nước
Chế tác: những con rối được đẽo gọt từ gỗ sung và được tạo hình rất ngộ nghĩnh.
Điều khiển: Người điều khiển sử dụng hệ thống sào kết hợp với dây được gắn ở phần thân dưới để điều khiển con rối.
Vật liệu dùng để chế tác con rối có thể tìm được rất dễ dàng trong môi trường sống của người Việt, đặc biệt, không gian mặt nước dùng làm sân khấu là không gian hoàn toàn quen thuộc ở nông thôn Việt Nam.
4. Vấn đề bảo tồn và phát triển nghệ thuật rối nước
Vẫn được duy trì và bảo tồn
Cần có sự tâm huyết tìm tòi, sáng tạo, gìn giữ môn nghệ thuật truyền thống
Khó khăn: hiện nay có nhiều loại hình nghệ thuật mới ra đời
⇒ Nhận xét về cách triển khai thông tin:
Thông tin được triển khai theo trình tự hợp lý:
- Trình tự thời gian: quá khứ đến hiện tại, tương lại
- Logic: Đi từ những cái chung, khái quát như thời gian, không gian đến điểm nhấn cụ thể, đặc sắc nhất là con rối.
IV. Đọc kết nối với viết
Viết đoạn văn khoảng 150 chữ về chủ đề Múa rối nước – món quà kì diệu từ đồng ruộng Việt Nam
Đoạn văn tham khảo
Múa rối nước là một thể loại sân khấu Việt Nam. Ra đời từ nghề trồng lúa nước của người nông dân vùng châu thổ sông Hồng, mang đậm văn hóa Á Đông và Đông Nam Á. Từ chữ “trò” đến yếu tố diễn xướng dân gian, múa rối nước đã trở thành môn nghệ thuật truyền thống mang đậm sắc thái và tâm huyết của người Việt, có giá trị phản ánh sinh động, chân thực đời sống văn hóa của người Việt. nông thôn đồng bằng sông Hồng. Trong tâm thức của người Việt Nam, nước mang sức mạnh siêu nhiên bên trong nó, trở thành một thế lực tôn thờ, tập quán sinh hoạt của cuộc sống nông nghiệp quanh đó luôn phải có ao làng. Nền tảng múa rối nước cũng có mối quan hệ mật thiết với nghề trồng lúa nước. Đặc điểm tự nhiên của thổ nhưỡng với khí hậu quyết định phương thức sản xuất nông nghiệp của cư dân Việt Nam, là tiền đề hình thành quần cư làng xã. Đất trời và con người vùng châu thổ sông Hồng tương tác với nhau tạo thành mối quan hệ hài hòa. Cây lúa đã tạo nên cách ứng xử với đất của người Việt: quý đất, tôn kính đất, tạo nên văn hóa làng xã. Đó là món quà kỳ diệu từ cánh đồng lúa nước Việt Nam - con rối nước.
V. Vận dụng, liên hệ
1. Thảo luận và chia sẻ cảm nhận về nghệ thuật múa rối nước và đưa ra các phương án duy trì và phát huy các văn hóa dân gian truyền thống của dân tộc
Gợi ý.
Văn bản cho em những cảm nhận tốt đẹp và mới mẻ về múa rối nước.
Em cảm nhận được múa rối nước là loại hình nghệ thuật cổ truyền và lâu đời của dân tộc ta, mang nhiều những nét đặc trưng và thể hiện văn hóa của người Việt.
Tuy nhiên, em cũng cảm thấy hơi buồn vì bộ môn này hiện nay không còn được chào đón như trước và đang gặp những khó khăn khi tiếp cận khán giả hiện đại, em mong mọi người và những nghệ nhân múa rối nước sẽ cố gắng bảo tồn và duy trì loại hình nghệ thuật đậm đà bản sắc này của Việt Nam.
2. Nếu được phép bổ sung vào văn bản những thông tin về các câu chuyện được kể trên sân khấu rối nước, bạn có thể nói điều gì?
Gợi ý.
Nếu được phép bổ sung vào văn bản những thông tin về các câu chuyện được kể trên sân khấu rối nước, em có thể bổ sung những vở múa rối nước nổi tiếng như Bật cờ, Múa rồng, Em bé chăn trâu, Cày cấy, Cậu ếch, Bắt vịt, Đánh cá, Vinh quy bái tổ, Múa sư tử, Múa phượng, Lê Lợi trả gươm, Nhi đồng vui chơi, Đua thuyền,… và một số nhà hát múa rối hiện nay như Nhà hát múa rối Thăng Long, Nhà hát múa rối Trung ương, Nhà múa rối nước Rồng Vàng,…
Biên soạn: GV Nguyễn Duy Tuấn
SĐT: 0945 441181
Đơn vị: Trung Tâm Đức Trí - 0286 6540419
Địa chỉ: 26/5 đường số 4, KP 3, P. Bình Hưng Hòa A, Q. Bình Tân, TP. HCM
Fanpage: https://www.fb.com/ttductri