Bài 2: Bài Học Đường Đời Đầu Tiên

I. Trước khi đọc

1. Suy nghĩ của em

Suy nghĩ của em khi đọc, xem một truyện kể hay một bộ phim nói về một niềm vui hay nỗi buồn mà nhân vật đã trải qua là:  xót xa, thương cảm, sẽ động viên, giúp đỡ những ai gặp phải hoàn cảnh khó khăn trong cuộc sống

2. Điều hài lòng về bản thân

Chăm chỉ, vâng lời ông bà cha mẹ, biết yêu thương bạn bè... 

3. Điều chưa hài lòng về bản thân

Đôi lúc chưa tự giác học tập, tự kiêu, chủ quan, chưa cẩn thận, chưa nghiêm khắc với bạn, chưa giúp đỡ bạn,…

4. Tìm hiểu tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

Tên: Nguyễn Sen;

Năm sinh – năm mất: 1920 – 2014;

Quê quán: Hà Nội;

Ông là nhà văn có vốn sống rất phong phú, năng lực quan sát và miêu tả tinh tế, lối văn giàu hình ảnh, nhịp điệu, ngôn ngữ chân thực, gần gũi với đời sống.

b. Tác phẩm

Dế Mèn phiêu lưu kí là truyện đồng thoại, viết cho trẻ em;

Năm sáng tác: 1941.

II. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Bố cục

Gồm 2 phần: 

• Phần 1: Từ đầu đến “đứng đầu thiên hạ rồi” : Giới thiệu vẻ đẹp và tính cách của Dế Mèn.
• Phần 2: Còn lại: Câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên của dế Mèn.

2. Tóm tắt

Dế Mèn là chàng dế thanh niên cường tráng biết ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Tuy nhiên Dế Mèn tính tình kiêu căng, tự phụ luôn nghĩ mình “là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Bởi thế mà Dế Mèn không chịu giúp đỡ Dế Choắt - người hàng xóm trạc tuổi Dế Mèn với vẻ ngoài ốm yếu, gầy gò như gã nghiện thuốc phiện. Dế Mèn vì thiếu suy nghĩ, lại thêm tính xốc nổi đã bày trò nghịch dại trêu chị Cốc khiến Dế Choắt chết oan. Trước khi chết, Dế Choắt tha lỗi và khuyên Dế Mèn bỏ thói hung hăng, bậy bạ. Dế Mèn sau khi chôn cất Dế Choắt vô cùng ân hận và suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.

III. Suy ngẫm và phản hồi

1. Lời kể và ngôi kể

Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật Dế Mèn. 

Người kể chuyện ngôi thứ nhất, xưng “tôi”. 

2. Những chi tiết miêu tả Dế Mèn

Ngoại hình:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh như hai lưỡi liềm máy, nhai ngoàm ngoạp. 
• Sợi râu dài, uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng.

Hành động:

• Thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, co cẳng đạp phanh phách. 
• Trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• Đi đứng oai vệ.
• Cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.

⇒ Cách miêu tả này thường được sử dụng ở loại truyện đồng thoại. 

3. Ấn tượng với dế Mèn

Ấn tượng tốt: Mèn là một chàng dế có ngoại hình đẹp, khỏe mạnh, cường tráng, tự tin. 

Ấn tượng không tốt: Dế Mèn có tính cách kiêu căng, hống hách, tự phụ. 

⇒ Vì : Ý thức được thế mạnh và vẻ đẹp của mình là một điều tốt nhưng Dế Mèn lại sa vào sự tự phụ, hống hách tới mức ngộ nhận về bản thân thì có thể dễ dẫn đến những việc làm sai trái và kết cục đau buồn.  

4.Những lời Dế Mèn nói với Dế Choắt khi sang thăm nhà và khi được Dế Choắt nhờ giúp đỡ 

 “Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. … Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.” 

“Được, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.”

 “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này. Ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”  

⇒ Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt là thái độ trịch thượng, coi thường, khinh khỉnh, dửng dưng, thờ ơ, không chịu giúp đỡ,… 

5. Bài học đường đời đầu tiên khi chứng kiến cái chết của Dế Choắt

• Sợ hãi khi nghe Cốc mổ Choắt: “Khiếp nằm im thin thít”
• Bàng hoàng, ngớ ngẩn vì hậu quả không lường hết được.
• Hốt hoảng lo sợ, bất ngờ vì cái chết và lời khuyên của Dế Choắt.
• Ân hận xám hối, vừa thương bạn vừa ăn năn. 
• Đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên phải trả giá.

→ Dế Mèn từ hung hăng, hống hách trở nên hèn nhát, run sợ; vẫn còn có tình cảm đồng loại, biết ăn năn hối lỗi.

⇒ Dế Mèn rút ra được bài học: 

• “Sống ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ sớm muộn cũng chuốc họa vào thân.”
• Không kiêu căng, tự phụ, không khinh thường ai, phải biết yêu thương, giúp đỡ kẻ yếu thế hơn mình.

6. Dế Choắt

Một người gầy gò, ốm yếu, xấu xí, thảm hại.

⇒ Đáng đồng cảm, yêu thương,  cần giúp đỡ,….

IV. Luyện tập

Câu 1: Câu nào dưới đây không nói về tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí?

1. Đây là tác phẩm đặc sắc và nổi bật nhất của của Tô Hoài viết về loài vật.
2. Tác phẩm gồm có 10 chương, kể về những chuyến phiêu lưu đầy thú vị của Dế Mèn qua thế giới những loài vật nhỏ bé.
3. Tác phẩm được in lần đầu tiên năm 1941.
4. Tác phẩm viết dành tặng cho các bậc cha mẹ.

Câu 2: Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên được kể lại theo lời

1. Dế Mèn.
2. Chị Cốc.
3. Dế Choắt.
4. Tác giả.

Câu 3: Tác giả đã khắc họa vẻ ngoài của Dế Mèn như thế nào?

1. Ốm yếu, gầy gò và xanh xao.
2. Khỏe mạnh, cường tráng và đẹp đẽ.
3. Mập mạp, xấu xí và thô kệch.
4. Thân hình bình thường như bao con dế khác.

Câu 4: Tính cách của Dế Mèn trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên như thế nào?

1. Hiền lành, tốt bụng và thích giúp đỡ người khác.
2. Khiêm tốn, đối xử hòa nhã với tất cả các con vật chung quanh,
3. Hung hăng, kiêu ngạo, xem thường các con vật khác.
4. Hiền lành và ngại va chạm với mọi người. 

Câu 5: Tác giả đã khắc họa vẻ ngoài của Dế Mèn như thế nào?

1. Ốm yếu, gầy gò và xanh xao.
2. Khỏe mạnh, cường tráng và đẹp đẽ.
3. Mập mạp, xấu xí và thô kệch.
4. Thân hình bình thường như bao con dế khác.

Câu 6: Tính cách của Dế Mèn trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên như thế nào?

1. Hiền lành, tốt bụng và thích giúp đỡ người khác.
2. Khiêm tốn, đối xử hòa nhã với tất cả các con vật chung quanh,
3. Hung hăng, kiêu ngạo, xem thường các con vật khác.
4. Hiền lành và ngại va chạm với mọi người. 

Câu 7: Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra được qua cái chết của Dế Choắt là gì?

1. Không nên trêu ghẹo những con vật khác, nhất là họ hàng nhà Cốc.
2. Nếu có ai nhờ mình giúp đỡ thì phải nhiệt tâm thực hiện, nếu không có ngày mình cần thì sẽ không có ai giúp đỡ.
3. Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào thân.

V. Từ đọc đến viết ngắn

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại một sự việc trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” bằng lời của một nhân vật do em tự chọn. 

Đoạn văn tham khảo:

Tôi là chị Cốc, tôi đã gây ra một tai họa quá lớn đối với Dế Choắt. Hôm đó, vừa ăn xong, tôi lên đứng ở bãi đất trống, mát mẻ trước cửa đầm để nghỉ ngơi, thì nghe thấy một giọng đầy thách thức khiến tôi bực mình. Tôi tức lắm đi tìm kẻ trêu chọc mình, nhưng không thấy ai khác ngoài duy nhất một chú dế nhỏ con, ấy là Dế Choắt. Không chần chừ gì thêm nữa, bỏ ngoài tai mọi lời thanh minh, van xin, tôi lấy cái mỏ như cái dùi sắt của mình giáng thẳng vào lưng Dế Choắt khiến Choắt vẹo xương sống lăn ra kêu váng, đau đớn. Hồi lâu, như đã hả cơn tức, tôi đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm nước mặc kệ Dế Choắt lúc đó. Mãi sau này tôi mới biết được là Dế Mèn nói câu đó chứ không phải Dế Choắt, tôi thấy hối hận trong lòng lắm vì đã nóng tính và không tìm hiểu rõ ràng mà đã làm cho Choắt bị chết oan.

Biên soạn: GV Nguyễn Duy Tuấn

SĐT: 0945 441181

Đơn vị: Trung Tâm Đức Trí - 0286 6540419

Địa chỉ: 26/5 đường số 4, KP 3, P. Bình Hưng Hòa A, Q. Bình Tân, TP. HCM

Fanpage: https://www.fb.com/ttductri