Bài 4: Cây Khế

I. Trước khi đọc

Hình dung em đang ở một hòn đảo hoang.

Em đang ở một hòn đảo ngoài khơi xa lắc, cách xa đất liền. Ngay trước mắt là những bãi cát vắng vẻ, tĩnh lặng chỉ có những bụi cây nhỏ mọc thưa thớt. Cảm giác vô cùng hoang sơ. Nước biển có độ mặn cao, trong suốt, nhìn rõ cả cát dưới đáy. Phía trước trông ra biển cả mênh mông, phía sau và 2 bên là vách núi như bức tường thành. Muốn đến được hòn đảo phải vượt núi hoặc chui qua đường hầm. Ở đây con người sẽ xây dựng những "thủy cung", có thể trực tiếp quan sát các đàn cá heo, tôm hùm, rùa biển, mực ống, cá mập lượn lờ bên những cụm san hô đầy màu

 Ngoài đảo hoang đó có những hang động chứa nhiều vàng bạc, đá quý đủ màu sắc lấp lánh,… (Xem hình, tưởng tượng thêm)

II. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Theo dõi đọc

Thời gian: ngày xửa, ngày xưa. 

Địa điểm: một nhà kia. 

Chim sẽ báo đáp lại vợ chồng người em vì họ đã cho chim ăn khế chín. 

Một hang lớn đầy vàng, kim cương, thủy tinh, hổ phách, … trông lấp lánh, đầy màu sắc. 

Cái túi quá to nên khi đựng đầy vàng và kim cương chim sẽ bay lượn khó khăn, có thể dẫn đến kết cục xấu. 

2. Ngôi kể và kiểu nhân vật

Kiểu nhân vật: bất hạnh.

Ngôi kể: thứ ba.

3. Bố cục

Có thể chia văn bản thành 2 phần:

• Phần 1 (Từ đầu đến …người em trở nên giàu có): Người em được trả ơn
• Phần 2 (Còn lại): Người anh bị trừng phạt

4. Tóm tắt sự việc chính

Cha mẹ chết, người anh chia gia tài, người em chỉ được cây khế.

Cây khế có quả, chim đến ăn, người em phàn nàn và chim hẹn trả ơn bằng vàng.

Chim chở người em bay ra đảo lấy vàng, nhờ thế người em trở nên giàu có.

Người anh biết chuyện, đổi gia tài của mình lấy cây khế, người em bằng lòng.

Chim lại đến ăn, mọi chuyện diễn ra như cũ, nhưng người anh may túi quá to và lấy quá nhiều vàng.

Người anh bị rơi xuống biển và chết.

3. Tóm tắt truyện

Gia đình nọ có hai anh em, cha mẹ mất sớm và để lại cho anh em một khối gia tài. Vợ chồng người anh tham lam giành hết chỉ chừa lại cho người em một mảnh vườn nhỏ có cây khế. Vợ chồng người em chăm chỉ làm ăn và chăm sóc cây khế chu đáo. Đến mùa khế ra rất nhiều quả. Bỗng một hôm có con chim lạ đến ăn khế. Người em than khóc và đại bàng liền bảo người em may túi ba gang để chim trả ơn. Chim đưa người em ra đảo lấy vàng và người em trở nên giàu có nhất vùng. Người anh hay tin, lân la đến dò hỏi và đổi cả gia tài của mình để lấy mảnh vườn có cây khế. Đến mùa khế chín, chim đại bàng lại đến và cũng ngỏ ý sẽ trả ơn. Người anh vì tham lam nên đã may túi to để đựng được nhiều vàng. Trên đường đi lấy vàng về vì quá nặng nên người anh đã bị rơi xuống biển và chết.

III. Suy ngẫm và phản hồi

1. Từ ngữ chỉ không gian – thời gian trong truyện

Thời gian: ngày xửa ngày xưa. 

Không gian: ở một nhà kia. 

Ý nghĩa: Đây là công thức mở đầu, có ý nghĩa phiếm chỉ không gian – thời gian xảy ra câu chuyện, nhằm đưa người đọc vào thế giới hư cấu thuận lợi hơn.

2. Ý nghĩa chi tiết kì ảo

Chim thần: biết nói tiếng người, biết chỗ cất giấu của cải.

→ Con vật kì ảo nằm trong danh sách lực lượng thần kì của thế giới cổ tích; xuất hiện nhằm tạo ra những điều kì diệu; thực hiện chức năng ban thưởng cho nhân vật tốt hoặc trừng phạt nhân vật xấu.

Câu nói của con chim lớn: Ăn một quả, trả cục vàng, may túi ba gang, mang đi mà đựng

→ Câu nói có vần, dễ thuộc, dễ nhớ. Ngày nay câu ăn một quả, trả cục vàng hay ăn khế, trả vàng cũng thường được nhân dân dùng để chỉ một việc làm được trả công hậu hĩnh, có kết quả tốt đẹp.

Không gian kì ảo (đảo xa):

• Đặc điểm: chim bay mãi, bay mãi, qua bao nhiêu là miền, hết đồng ruộng đến rừng xanh, hết rừng xanh đến biển cả, ra tới giữa biển.
• Điều kì diệu ở đảo xa: trên đảo toàn đá trắng, đá xanh, đá đỏ, đá ngũ sắc, … toàn những thứ đá trong như thủy tinh và hổ phách đủ các màu. Có hang sâu và rộng, ngoài cửa có nhiều vàng và kim cương. 
• Giúp người em có cuộc sống giàu có.

→ Nhấn mạnh ý nghĩa của không gian kì ảo cùng rất nhiều bất ngờ mà không gian kì ảo đó mang lại cho nhân vật trong thế giới cổ tích.

3. Nhân vật người anh, người em

4. Bài học

Không tham lam, biết vừa đủ.

ống nhân hậu, tình nghĩa, biết giữ lời hứa, biết đền đáp ơn nghĩa.

Anh em trong gia đình phải biết thương yêu, đùm bọc, giúp đỡ nhau.

Trung thực, chăm chỉ, hiểu được ý nghĩa của lao động chân chính.

Cần phải luôn chăm chỉ, cần mẫn lao động thì mới có được thành quả tốt

Hiền lành, tốt bụng thì sẽ được đền đáp xứng đáng.

Quá tham lam thì sẽ phải gánh chịu hậu quả.

Hãy giúp đỡ người khác khó khăn hơn mình.

IV. Viết kết nối với đọc

Tưởng tượng một kết thúc khác cho truyện “Cây khế”. Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể về kết thúc đó. 

Đoạn văn tham khảo:

Sau khi bị rơi xuống biển, người anh trôi dạt vào bờ. Tỉnh lại được người dân cứu giúp và đưa trở về nhà trong tình trạng thê thảm. Từ đó, người anh hiểu ra hậu quả do thói tham lam gây nên và sống tử tế, nhân hậu hơn. Chứng kiến người anh đã thức tỉnh, người em trai hết lòng giúp đỡ anh vực dậy, cùng nhau chia ruộng đất, lao động cần mẫn, chăm chỉ và yêu thương nhau hơn xưa. Thấm thoát cả hai anh em cùng trở nên khá giả. Họ đã bàn với nhau để dành một phần riêng thóc gạo giúp đỡ những người nghèo khổ. Tiếng lành đồn xa, ai ai cũng yêu quý hai anh em nhà ấy. 

Biên soạn: GV Nguyễn Duy Tuấn

SĐT: 0945 441181

Đơn vị: Trung Tâm Đức Trí - 0286 6540419

Địa chỉ: 26/5 đường số 4, KP 3, P. Bình Hưng Hòa A, Q. Bình Tân, TP. HCM

Fanpage: https://www.fb.com/ttductri