Bài 29: Cấu Trúc Của Các Loại Virut

I. Lý thuyết về cấu trúc các loại Vi rút

Virut là dạng sống chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu hiển vi và có cấu tạo đơn giản, thường chỉ gồm một loại axit nuclêic được bao bọc bởi vỏ prôtêin. Để nhân lên, virut phải nhờ bộ máy tổng hợp của tế bào chủ, vì thế virut là dạng sống kí sinh nội bào bắt buộc.

Nội dung 1. Cấu tạo của virut

- Gồm hai thành phần cơ bản:

+ Lõi là axit nuclêic (ADN hoặc ARN; 1 sợi hoặc 2 sợi).

+ Vỏ là prôtêin capsit (cấu tạo từ các capsôme) bao bọc bên ngoài để bảo vệ axit nuclêic.

Tổ hợp axit nuclêic và vỏ capsit gọi là nuclêôcapsit.

- Một số virut còn có thêm lớp vỏ ngoài (lipit kép và prôtêin). Trên bề mặt vỏ ngoài có các glicôprôtêin (thụ thể) đóng vai trò là kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào vật chủ. Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.

Nội dung 2. Hình thái của virut

Virut chưa có cấu tạo tế bào nên mỗi virut thường được gọi là hạt virut. Hạt virut có 3 dạng cấu trúc: cấu trúc xoắn, cấu trúc khối và cấu trúc hỗn hợp.

Nội dung 3. Thí nghiệm của Franken và Conrat trên virut gây bệnh khảm thuốc lá (Tobacco Mosiac Virus – TMV)

Năm 1957, Franken và Conrat đã tiến hành thí nghiệm tách lõi ARN ra khỏi vỏ prôtêin của hai chủng virut A và B, cả hai chủng đều có khả năng gây bệnh cho cây thuốc lá, nhưng khác nhau ở các vết tổn thương trên lá. Lấy ARN của chủng A trộn lẫn với prôtêin của chủng B thì chúng sẽ lắp ráp thành virut lai. Nhiễm chủng virut lai vào cây thuốc lá lành thì cây sẽ bị bệnh. Phân lập từ lá cây bị bệnh sẽ được chủng virut A.

II. Bài tập luyện tập về cấu trúc của các loại virut của trường Nguyễn Khuyến

Phần 1: Câu hỏi tự luận

Câu 1:

a. Cấu tạo và hoạt động sống của virut có những đặc điểm nào khác biệt so với các nhóm sinh vật khác?

b. Từ những đặc điểm đó hãy nêu các giả thiết về nguồn gốc virut.

Phần 2: Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Virut là dạng sống

1. phức tạp nhất, chưa có cấu tạo tế bào.
2. đơn giản nhất, có cấu tạo tế bào.
3. đơn giản nhất, chưa có cấu tạo tế bào.
4. phức tạp nhất, có cấu tạo tế bào.

Câu 2: Hệ gen của virut khác với hệ gen của sinh vật có cấu trúc tế bào ở điểm là

1. chỉ có ARN.
2. chỉ có ADN.
3. chỉ có ADN hoặc ARN.
4. có cả ADN và ARN.

Câu 3: Virut có cấu tạo chính gồm vỏ prôtêin và

1. lõi là một loại axit nuclêic.
2. lõi là ADN.
3. lõi là ADN và có thêm vỏ ngoài.
4. lõi là ARN và có thêm vỏ ngoài.

Câu 4: Đặc điểm của virut có cấu trúc xoắn là

1. có các capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện gồm 20 mặt, mỗi mặt là một tam giác đều.
2. có các capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic.
3. gồm có 2 phần, phần đầu chứa axit nuclêic có cấu trúc khối; phần đuôi có cấu trúc xoắn.
4. gồm có 2 phần, phần đầu chứa axit nuclêic có cấu trúc khối; phần đuôi có cấu trúc xoắn và chỉ có ở phần đuôi mới có các capsôme.

Câu 5: Virut được phát hiện lần đầu tiên trên

1. cây dâu tây.
2. cây cà chua.
3. cây thuốc lá.
4. cây đậu Hà Lan.

Câu 6: Thành phần của vỏ capsit ở virut là

1. capsôme (đơn vị prôtêin).
2. ADN và ARN.
3. ADN và prôtêin.
4. ARN và prôtêin.

Câu 7: Dựa vào cấu trúc, virut được chia thành các dạng sau:

1. dạng que, dạng hỗn hợp và dạng xoắn.
2. dạng cầu, dạng khối đa diện và dạng xoắn.
3. dạng xoắn, dạng khối đa diện và dạng hỗn hợp.
4. dạng xoắn, dạng khối đa diện và dạng que.

Câu 8: Nuclêôcapsit là phức hợp gồm

1. ADN, capsôme và vỏ capsit.
2. nuclêôtit và vỏ capsit.
3. vỏ capsit và capsôme.
4. axit nuclêic và vỏ capsit.

Câu 9: Virut phải sống kí sinh nội bào bắt buộc vì

1. có cấu tạo chưa phân hóa.
2. không có bộ máy di truyền.
3. không thực hiện được trao đổi chất với môi trường.
4. có kích thước siêu nhỏ.

Câu 10: Không thể tiến hành nuôi virut trong môi trường nhân tạo giống như vi khuẩn được vì

1. kích thước của virut vô cùng nhỏ bé.
2. hệ gen chỉ chứa một loại axit nuclêic.
3. không có hình dạng đặc thù.
4. virut chỉ sống kí sinh nội bào bắt buộc.

Câu 11: Hai thành phần cơ bản của tất cả các virut là

1. prôtêin và axit amin.
2. prôtêin và axit nuclêic.              
3. axit nuclêic và lipit.
4. prôtêin và lipit.

Câu 12: Virut trần là virut

1. có nhiều lớp vỏ prôtêin bao bọc.
2. chỉ có lớp vỏ ngoài, không có lớp vỏ capsit.
3. có cả lớp vỏ capsit và lớp vỏ ngoài.
4. không có lớp vỏ ngoài.

Câu 13: Cấu tạo của virut trần gồm có

1. axit nuclêic và capsit.
2. axit nuclêic, capsit và vỏ ngoài.
3. axit nuclêic và vỏ ngoài.
4. capsit và vỏ ngoài.

Câu 14: Lõi của virut HIV là  

1. ADN.
2. ARN.
3. ADN và ARN.
4. prôtêin.

Câu 15: Lõi của virut cúm là

1. ADN.
2. ARN.
3. prôtêin.
4. ADN và ARN.

Câu 16: Đặc điểm chỉ có ở virut mà không có ở vi khuẩn là

1. có cấu tạo tế bào.
2. chỉ chứa ADN hoặc ARN.
3. chứa cả ADN và ARN. 
4. chứa ribôxôm, sinh sản độc lập.

Câu 17: Trên lớp vỏ ngoài của virut có yếu tố nào sau đây?

1. Bộ gen.
2. Kháng nguyên.
3. Phân tử ADN.
4. Phân tử ARN.

Câu 18: Virut nào sau đây có cấu trúc dạng khối?

1. Virut gây bệnh khảm ở cây thuốc lá.
2. Virut gây bệnh dại.
3. Virut gây bệnh bại liệt.
4. Thể thực khuẩn.

Câu 19: Thể thực khuẩn là virut có cấu trúc

1. dạng xoắn.
2. dạng khối.
3. dạng hỗn hợp.
4. dạng que.

Câu 20: Virut nào sau đây vừa có dạng cấu trúc khối vừa có dạng cấu trúc xoắn?

1. Thể thực khuẩn.
2. Virut gây bệnh cúm.                  
3. Virut HIV.
4. Virut gây bệnh dại.

GIÁO VIÊN BIÊN SOẠN: LÊ THỊ DUNG

ĐƠN VỊ: TRƯỜNG TH – THCS – THPT LÊ THÁNH TÔNG