Bài 37: Đa dạng và đặc điểm chung của lớp Lưỡng cư

Lớp lưỡng cư có sự đa dạng về thành phần loài với khoảng 4000 loài trên thế giới. Ở Việt  Nam có nhiều đại diện như ếch đồng, cóc, ngóe, nhái bầu…  

I. Nội dung 1: đa dạng về thành phần loài

Tên bộ Lưỡng cư	Đặc điểm phân biệt
	Hình dạng	Đuôi	Kích thước chi sau
Có đuôi	Thân dài	Đuôi dẹp bên	4 chi tương đương nhau
Không đuôi	Thân ngắn	Không đuôi	2 chi sau dài hơn 2 chi trước
Không chân	Thân dài giống giun		Thiếu chi

II. Nội dung 2: đa dạng về môi trường sống và tập tính

Tên đại diện	Đặc điểm nơi sống	Hoạt động	Tập tính tự vệ
Cá cóc Tam Đảo	Chủ yếu sống trong nước	Chủ yếu ban ngày	Trốn chạy, ẩn nấp
Ễnh ương lớn	Ưa sống ở nước hơn	Ban đêm	Dọa nạt
Cóc nhà	Chủ yếu sống trên cạn	Chiều và đêm	Tiết nhựa độc
Ếch cây	Chủ yếu sống trên cây, bụi  cây	Ban đêm	Trốn chạy, ẩn nấp
Ếch giun	Sống chui luồn trong hang  đất	Cả ngày và đêm	Trốn chạy, ẩn nấp

III. Nội dung 3: đặc điểm chung của lưỡng cư 

Lưỡng cư là động vật có xương sống thích nghi với đời sống vừa ở nước vừa ở cạn:

• Da trần và ẩm. 
• Di chuyển bằng 4 chi. 
• Hô hấp bằng da và phổi.
• Thụ tinh ngoài, nòng nọc phát triển qua biến thái. 
• Là động vật biến nhiệt.

IV. Nội dung 4: vai trò của lưỡng cư 

LỢI ÍCH	TÁC HẠI
Làm thức ăn cho người: ếch đồng, ngóe… Một số lưỡng cư làm thuốc: bột cóc… Là vật thí nghiệm trong nghiêm cứu và học tập:  ếch đồng…  Diệt sâu bọ có hại: cóc, ếch…	Một số loài lưỡng cư là vật chủ trung gian  truyền bệnh giun sán: ếch...

V. Bài tập và hướng dẫn giải của hệ thống Nguyễn Khuyến – Lê Thánh Tông 

1. Câu hỏi tự luận 

Câu 1: Kể tên, nêu đặc điểm phân biệt các bộ Lưỡng cư? 

Hướng dẫn trả lời: 

Tên bộ Lưỡng cư	Đặc điểm phân biệt
	Hình dạng	Đuôi	Kích thước chi sau
Có đuôi	Thân dài	Đuôi dẹp bên	4 chi tương đương nhau
Không đuôi	Thân ngắn	Không đuôi	2 chi sau dài hơn 2 chi trước
Không chân	Thân dài giống giun		Thiếu chi

Câu 2: Trình bày các tự vệ của các loài lưỡng cư sau: cóc nhà, ễnh ương lớn, ếch cây.

Hướng dẫn trả lời: 

• Ếch cây: trốn chạy, ẩn nấp. 
• Cóc nhà: tiết nhựa độc.
• Ễnh ương: dọa nạt. 

Câu 3: Nêu nguyên nhân suy giảm các loài lưỡng cư và đề xuất biện pháp bảo tồn các loài  lưỡng cư trong tự nhiên. 

Hướng dẫn trả lời: 

• Nguyên nhân suy giảm: do săn bắt quá mức, sử dụng thuốc trừ sâu rộng rãi và ô nhiễm môi trường. 
• Biện pháp bảo tồn: hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu trên đồng ruộng, gây nuôi những loài có giá trị kinh tế… 

2. Câu hỏi trắc nghiệm 

Câu 1. Đặc điểm của bộ Lưỡng cư có đuôi là

1. thân dài, đuôi dẹp bên, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
2. thân dài, đuôi dẹp bên, hai chi sau dài hơn hai chi trước. 
3. thân dài, không đuôi, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
4. thân ngắn, đuôi tròn, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.

Câu 2. Đặc điểm của bộ Lưỡng cư không đuôi là 

1. thân dài, đuôi dẹp bên, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
2. thân ngắn, hai chi sau dài hơn hai chi trước. 
3. thân ngắn, đuôi dẹp bên, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
4. thân dài, đuôi dài, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau. 

Câu 3. Đặc điểm của bộ Lưỡng cư không chân là  

1. thân dài, đuôi dẹp bên, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
2. thiếu chi, thân dài giống giun, có mắt, miệng, răng và kích thước lớn hơn giun.
3. thân dài, kích thước giống giun, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.
4. thân ngắn, không có răng, mắt, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau.

Câu 4. Nhóm gồm các loài động vật thuộc bộ Lưỡng cư không đuôi là

1. ếch đồng, ếch giun.
2. ếch đồng, ếch cây. 
3. cá cóc, rắn giun.
4. giun, cóc nhà. 

Câu 5. Hình thức tự vệ của cóc nhà là 

1. trốn chạy.
2. dọa nạt.
3. tiết nhựa độc.
4. tiết nọc độc.

---

Giáo viên biên soạn: Đỗ Thu Hiền

Đơn vị: Trường THCS – THPT Nguyễn Khuyến Bình Dương