Cùng với thiếu canxi, thiếu hụt kẽm cũng là một nguyên nhân phổ biến khiến trẻ em còi cọc, chậm phát triển. Tuy nhiên, việc bổ sung kẽm không hợp lý có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì thế, cha mẹ cần tìm hiểu về loại vi chất này để có thể bổ sung vừa đủ cho con.
1. Vì sao cần bổ sung đủ lượng kẽm cho trẻ?
Theo thống kê của tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) có khoảng ¼ tổng số trẻ dưới 5 tuổi trên toàn thế giới bị còi cọc, chậm lớn và đứng trước nguy cơ tử vong lẫn nhiều hệ quả nghiêm trọng khác mà nguyên nhân đều có liên quan đến một nhân tố mang tên Kẽm.
Có hơn 70 loại enzym trong cơ thể cần kẽm để thực hiện chức năng tiêu hóa và quá trình trao đổi chất. Đây là loại nguyên tố vi lượng quan trọng trong nhiều quá trình sinh học diễn ra trong cơ thể gồm sự phát triển và phân ly tế bào. Kẽm là nhân tố rất quan trọng trong việc chữa lành các thương tổn trong cơ thể đồng thời sản sinh DNA, thiết lập bản đồ di truyền trong mỗi tế bào cơ thể.
Kẽm là nhân tố không thể thiếu trong việc duy trì sinh lý bình thường, nâng cao sức khỏe sinh sản. Kẽm còn giúp nâng cao sức khỏe hệ miễn dịch, hỗ trợ quá trình chuyển hóa protein.
Thiếu hụt kẽm sẽ cản trở sự phát của thể chất và làm giảm sức đề kháng của cơ thể gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng. Do đó, những trẻ em thiếu kẽm sẽ có nguy cơ cao bị còi cọc, chậm phát triển, thậm chí làm tăng nhiều bệnh tật và tỷ lệ tử vong ở trẻ nhỏ.
Ngoài ra, nếu không được nạp đủ lượng kẽm cần thiết cho cơ thể sẽ giúp làm gia tăng các bệnh lý như cảm lạnh, suy giảm trí nhớ cũng như khả năng tập trung ở trẻ em.
2. Nguyên nhân nào dẫn đến thiếu hụt kẽm?
Cơ thể chỉ có thể hấp thụ khoảng 30% tổng lượng kẽm nạp vào qua một số loại thức ăn, do đó thiếu hụt kẽm là vấn đề thường xảy ra. Vì thế, chế độ dinh dưỡng được xem là nhân tố chính dẫn đến tình trạng thiếu hụt kẽm ở trẻ em. Trẻ bị thiếu hụt kẽm còn có thể đến từ sự thất thoát từ chính cơ thể, nguyên nhân là do lượng vi chất Đồng mà cơ thể hấp thụ quá cao.
Chế độ dinh dưỡng được xem là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu hụt kẽm ở trẻ (Nguồn: Internet)
Ngoài ra, một số yếu tố được xem là nguyên nhân gây cản trở cơ thể hấp thu kẽm như:
- Do chế độ dinh dưỡng có quá nhiều chất xơ (chỉ toàn ăn rau củ), lượng chất xơ cao sẽ làm cản trở hấp thu kẽm.
- Bổ sung quá nhiều sắt (hơn 50 – 60 mg/ngày) sẽ làm cản trở hấp thu kẽm.
- Bổ sung quá nhiều canxi phốt phat có nhiều trong sữa bò (1.000mg/ngày) sẽ gây ra phản ứng khiến kẽm khó hấp thu.
- Hấp thu quá nhiều axit folic (hơn 1.000mcg/ngày) có thể tương tác với kẽm, cản trở sự hấp thu kẽm vào cơ thể.
- Phẫu thuật nội soi dạ dày cũng khiến quá trình hấp thu kẽm trong cơ thể khó khăn hơn.
- Thiếu hụt kẽm có thể xảy ra khi trẻ bị biếng ăn, trẻ mắc bệnh hồng cầu hình liềm, tiêu chảy và viêm đường ruột mạn tính.
2.1 Nhu cầu kẽm theo từng độ tuổi như thế nào?
Theo khuyến cáo của Viện Y khoa về Thực phẩm và Dinh dưỡng Hoa Kỳ, trung bình lượng kẽm an toàn tối đa cho trẻ từ sơ sinh đến 1 tháng tuổi là 0.8mg; trẻ từ 1 tháng tuổi đến 3 tuổi là từ 3 – 10mg; trẻ từ 4 tuổi đến 12 tuổi là khoảng 12mg.
Liều lượng bác sĩ khuyến cáo không nên dùng là không quá 150mg kẽm mỗi ngày. Nếu tính toán không hợp lý, khiến trẻ hấp thu quá nhiều lượng kẽm cần thiết sẽ có thể dẫn đến những biến chứng như buồn nôn, ói, mửa, tiêu chảy, đau đầu hay co thắt bụng. Tiêu thụ kẽm quá liều trong thời gian dài sẽ dẫn đến những hậu quả ngộ độc lâu dài.
3. Khi nào cần bổ sung kẽm cho bé?
Thiếu kẽm cũng là một trong những nguyên nhân khiến bé còi xương và làm suy yếu hệ miễn dịch. Chính vì thế, khi thấy trẻ có những biểu hiện như biếng ăn, chậm lớn, rối loạn tiêu hóa kéo dài, sụt cân, rụng tóc, móng tay xuất hiện các đốm trắng, móng dễ gãy, rêu lưỡi trắng hay bị viêm loét miệng... thì cha mẹ cần bổ sung kẽm cho bé.
Để biết chính xác trẻ có đang bị thiếu kẽm hay không gia đình cho thể cho bé đi khám lâm sàng cũng như thực hiện xét nghiệm kẽm trong máu, nước tiểu, tóc và enzym phophatase kiềm. Kẽm trong máu bình thường sẽ ở mức 100 microgam/100ml, vì thế nếu xét nghiệm cho thấy vi lượng kẽm bằng hoặc thấp hơn 70 microgam/100ml thì được coi là thiếu kẽm.
Có thể bổ sung kẽm cho trẻ thông qua bữa ăn của bé hàng ngày (Nguồn: Internet)
Biện pháp bổ sung kẽm lâu dài đối với tình trạng thiếu hụt kẽm ở trẻ cần được bắt đầu từ việc thay đổi bữa ăn hàng ngày.
Đối với các trẻ dưới 6 tháng tuổi thì nguồn kẽm tốt nhất và dễ hấp thu nhất đó chính là sữa mẹ. Tuy nhiên, lượng kẽm trong sữa mẹ sẽ giảm dần theo thời gian. Vì thế, người mẹ cần duy trì lượng kẽm trong sữa cũng như bổ sung thêm kẽm bằng việc ăn nhiều những loại thức ăn giàu kẽm như tôm đồng, lươn, hàu, sò, gan lợn, sữa, thịt bò…
Còn đối với những bé đã có thể ăn dặm được thì mẹ có thể bổ sung kẽm cho bé thông qua các loại thực phẩm giàu kẽm như:
- Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt heo, thịt cừu...
- Các loại thịt gia cầm như thịt gà, thịt vịt...
- Các loại hạt như hạt bí, hạt dẻ, điều, hạnh nhân...
- Các loại đậu như đậu đỏ, đậu xanh...
- Lúa mạch, ngũ cốc
- Hàu
Ngoài ra, mẹ cũng có thể bổ sung kẽm cho bé thông qua các loại thực phẩm chức năng hay các loại thuốc bổ sung kẽm. Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều chế phẩm bổ sung vi chất kẽm cho trẻ em ở nhiều dạng khác nhau như dạng dung dịch uống, dạng cốm, dạng viên,...Tuy nhiên, mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ uống để tránh tình trạng dùng quá liều, gây nguy hiểm cho bé.
3.1 Những lưu ý khi bổ sung kẽm cho trẻ
- Nên bổ sung kẽm cho trẻ biếng ăn chậm lớn.
- Bổ sung các thuốc có chứa kẽm như gluconat kẽm hay sulfat kẽm thì cần uống sau ăn 30 phút, thời gian bổ sung là 2 - 3 tháng.
- Nên điều trị các bệnh gây thiếu kẽm như bệnh rối loạn đường tiêu hóa trước khi bổ sung kẽm cho trẻ.
- Khi dùng kẽm nên dùng thêm vitamin A, B6, C và phốt pho vì chúng làm tăng sự hấp thu kẽm. Trong trường hợp dùng cả sắt và kẽm thì dùng với thời gian cách xa nhau, nên dùng kẽm trước vì uống sắt trước sẽ cản trở sự hấp thu kẽm.
