*Host: Mở đầu, xin LS kể đôi nét về sự nghiệp của mình?
LS Trương Thị Hoà: Tôi bắt đầu hành nghề luật sư từ năm 1971. Khi đó tôi gia nhập Luật sư đoàn Tòa thượng thẩm Sài Gòn và bắt đầu tập sự. Sau giải phóng, không còn tổ chức hành nghề luật sư, tôi làm chuyên viên nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu pháp luật thuộc Bộ Tư pháp của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Sau đó, tôi tiếp tục công tác pháp lý trong các tổ chức của Hội Phụ nữ, Mặt trận và Hội Trí thức. Đến năm 1989 khi nghề luật sư được khôi phục, tôi quay trở lại và tiếp tục hành nghề cho đến nay.
*Host: LS có thể chia sẻ về những vụ bào chữa tại tòa đã tạo nên dấu ấn đặc biệt trong sự nghiệp của mình?
LS Trương Thị Hoà: Tôi nghĩ rằng bất kỳ ai hành nghề đều có những dấu ấn trong sự nghiệp của mình, đặc biệt là nghề luật sư. Đây là một nghề thuộc lĩnh vực khoa học xã hội, đòi hỏi sự quan tâm và trách nhiệm lớn đối với con người và xã hội.
Theo quan điểm của tôi, vụ án lớn hay nhỏ đều quan trọng vì liên quan đến thân phận con người. Có những tranh chấp về số tiền rất nhỏ, nhưng đối với người trong cuộc, đó là số tiền lớn, có ý nghĩa sống còn. Việc giải quyết đúng đắn những vụ việc này mang lại sự công bằng và thỏa đáng, điều mà chúng ta gọi là công lý. Nó không thể đo bằng một thước nào cả, mà đó là sự cảm nhận đúng đắn của xã hội khi vụ án được giải quyết hợp tình, hợp lý.
Tôi nhớ mãi một vụ án rất nhỏ, liên quan đến một người phụ nữ bán rau ở chợ bị buộc tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Số tiền trong vụ án này không lớn, nhưng do bị cáo đã bỏ trốn, điều này làm tăng tính nghiêm trọng của hành vi trong hình sự. Người phụ nữ này thành khẩn khai báo và nhận thức rõ về hành vi của mình. Rất may Hội đồng xét xử đã xem xét kỹ lưỡng hoàn cảnh của cô và đưa ra một phán quyết phù hợp, mà tôi tin rằng tất cả mọi người đều cảm thấy thỏa đáng.
Tôi cũng từng tham gia nhiều vụ án lớn liên quan đến tranh chấp thương mại, hôn nhân gia đình, và kinh doanh. Chẳng hạn, tôi đã bảo vệ một doanh nghiệp Việt Nam trong vụ tranh chấp với một công ty nước ngoài đòi bồi thường hơn một triệu đô la do vi phạm hợp đồng gia công hàng xuất khẩu. Chúng tôi yêu cầu bên nguyên chứng minh thiệt hại, nhưng sau cùng họ không thể chứng minh số tiền đó đã được đưa vào hệ thống thuế. Nhờ vậy, doanh nghiệp Việt Nam đã thoát khỏi khoản bồi thường lớn.
Tôi cũng từng gặp những tình huống tưởng chừng rất nhỏ nhưng lại có ý nghĩa lớn, như khi phát hiện ra giấy tờ ghi ngày 30/2 - điều không thể xảy ra, vì tháng 2 chỉ có 29 ngày mỗi 4 năm một lần.
Những chi tiết này nhắc nhở chúng ta rằng nghề luật sư đòi hỏi sự tỉ mỉ, chi ly như nghề bác sĩ. Người luật sư phải chú ý từ những chi tiết nhỏ đến cả bức tranh lớn, tổng thể.
Tôi thường nói rằng, người luật sư nam cần có sự chi tiết của người luật sư nữ, và người luật sư nữ cần có cái nhìn tổng quát của người luật sư nam. Sự kết hợp này giúp chúng ta hoàn thiện và đạt được thành công trong nghề nghiệp của mình.
Kỹ năng tâm lý và sự thấu cảm
*Host: Chắc hẳn trong quá trình hành nghề, luật sư đã chứng kiến nhiều giọt nước mắt, nhiều số phận éo le. Vậy có những tình cảnh nào đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng luật sư?
LS Trương Thị Hoà: Tôi đã gặp không ít trường hợp mà người phạm tội sau khi bị tuyên án tử hình đã ân hận nói với tôi rằng: “Nếu biết trước hậu quả, tôi sẽ không bao giờ làm điều đó.” Họ thường hối hận về hành động của mình khi đã quá muộn màng.
Có những thân chủ của tôi khi đã vào trại giam, họ mới thật sự nhận ra lỗi lầm và sự đau khổ mà họ gây ra cho gia đình. Nhiều người đã khóc, không chỉ vì tội lỗi của mình, mà còn vì sự xa cách, khổ sở của những người thân yêu.
Còn về các vụ án dân sự, có những người đàn ông, đàn bà đã rơi nước mắt vì phải chia tay vợ/chồng và đặc biệt là vì thương con cái. Khi hôn nhân tan vỡ, không chỉ hạnh phúc gia đình bị ảnh hưởng mà cả đời sống của con cái cũng bị xáo trộn. Nhiều người sau khi ly hôn lại ân hận, muốn quay lại nhưng đã quá muộn, bởi người kia đã bắt đầu cuộc sống mới.
Tôi chứng kiến nhiều trường hợp tương tự, họ đánh mất tất cả vì một phút giận dữ, để rồi sau đó cảm thấy như mọi thứ sụp đổ, không thể lấy lại những gì đã vun đắp trong nhiều năm.
Có một câu chuyện về tranh chấp thừa kế mà tôi không thể quên. Người cha làm nghề cắt tóc, người mẹ gánh chè bán từng ngày để mua được một căn nhà nhỏ. Khi cả hai qua đời, con cái tranh giành tài sản, thậm chí đứng trước tòa phân tích từng chi tiết về tiền nuôi mẹ, tiền phúng điếu... Nhưng khi tôi hỏi họ có từng nghĩ về sự vất vả của cha mẹ để có được căn nhà này không, họ bỗng tỉnh ngộ. Cuối cùng, sau khi phiên tòa kết thúc, họ ôm nhau khóc vì ân hận.
Từ những câu chuyện đó, tôi nhận ra rằng nếu chúng ta có thể nhìn sâu hơn, suy nghĩ thấu đáo hơn trước khi hành động, thì có lẽ nhiều bi kịch sẽ không xảy ra. Vai trò của người luật sư là giúp thân chủ thấy được điều đó, để họ dừng lại trước khi quá muộn.
*Host: Phải chăng nghề luật sư cũng cần có sự trải nghiệm và thấu cảm sâu sắc về cuộc đời để thực hiện tốt công việc của mình?
LS Trương Thị Hoà: Điều đó rất đúng. Trong nghề luật sư, thấu cảm là một kỹ năng mềm quan trọng. Mặc dù luật sư phải am hiểu luật, nhưng việc áp dụng luật vào cuộc sống thực tế, và phân tích cho người khác hiểu về tình huống cụ thể của họ là điều không kém phần quan trọng. Trong đó, kỹ năng tâm lý đóng vai trò quan trọng vì phải thấu hiểu mới có thể giúp thân chủ thoát khỏi những tình huống khó khăn. Thấu cảm giúp chúng ta cảm nhận được những khó khăn, nỗi đau của thân chủ, từ đó có thể tư vấn và hỗ trợ họ một cách tốt nhất.
Khi đối diện với những vấn đề pháp lý, gia đình thường là điểm tựa lớn nhất.
Tôi nhớ một vụ kiện, kẻ cướp mặc dù đã phạm tội nghiêm trọng, vẫn thường nhắc đến cha mẹ, vợ con. Điều này cho thấy tầm quan trọng của gia đình trong những lúc khó khăn. Gia đình không chỉ là nơi cung cấp sự an ủi mà còn là nguồn động viên lớn lao, giúp người ta vượt qua những khó khăn và thử thách.
Nhớ có một vụ, người phụ nữ vi phạm pháp luật và phải ra tòa. Mẹ của cô đã từ chối thăm con trong trại giam vì cho rằng hành động của con làm mất danh dự gia đình. Tuy nhiên, khi phiên tòa diễn ra, bà mẹ đã đến và quỳ xuống khóc. Dù theo quy định thì gia đình không được tiếp xúc với bị cáo tại phiên tòa, nhưng tình người đã làm cho việc này trở nên cảm động và ý nghĩa.
Còn một trường hợp khác là một người mẹ gần 80 tuổi, có con bị tuyên án chung thân. Mặc dù người con bị nhiều tội và sức khỏe kém, bà mẹ vẫn kiên trì ra tòa để gặp con. Điều này cho thấy tình thương của mẹ là vô bờ bến, và tình cảm ấy vượt qua cả những quy định pháp luật khô khan, lạnh lùng.
Tôi cũng đã đi nhiều nơi, và nhận thấy rằng ở Việt Nam, dù trong những tình huống khó khăn, chúng ta vẫn thấy được sự ấm áp và cảm thông từ những người làm nhiệm vụ. Điều này phản ánh rõ nét văn hóa và tâm lý của người Việt, nơi mà tình cảm và sự chia sẻ vẫn được coi trọng.
Những trải nghiệm này cho thấy vai trò của thấu cảm trong nghề luật sư và trong cuộc sống nói chung. Đó là một phần không thể thiếu để chúng ta có thể hiểu và hỗ trợ nhau tốt hơn trong những lúc khó khăn.
Minh định đúng-sai… “lằn ranh” cửa tòa
*Host: “Nhân chi sơ tính bổn thiện”, nhưng trong cuộc sống, rất nhiều hoàn cảnh éo le phải đứng trước tòa. Luật sư có thể chia sẻ những trải nghiệm này?
LS Trương Thị Hoà: Ngoài việc học ngành luật, tôi còn học văn khoa, tôi học được rằng có nhiều quan điểm khác nhau về bản chất con người. Có quan điểm rằng, bản chất con người vốn thiện, nhưng do hoàn cảnh xã hội không tốt, dẫn đến những hành vi xấu. Quan điểm của tôi là mặc dù con người có bản chất thiện, nhưng hoàn cảnh và môi trường có thể ảnh hưởng lớn đến hành vi của họ.
Chẳng hạn, khi trẻ em xem các cuộc xung đột trên màn hình, chúng thường đứng về phía chính nghĩa, cho thấy bản chất thiện vốn dĩ ở con người. Tuy nhiên, hoàn cảnh sống và giáo dục có thể thay đổi điều đó.
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển bản chất thiện của con người. Một gia đình có nền tảng giáo dục tốt sẽ giúp hình thành những cá nhân có phẩm chất đạo đức tốt. Gia đình là tế bào của xã hội. Gia đình tốt thì xã hội tốt, và ngược lại. Gia đình luôn phải là điểm tựa vững chắc.
Theo tôi, con người vốn có bản chất thiện, nhưng hoàn cảnh có thể khiến họ sa ngã. Chính vì vậy, các chính sách an sinh xã hội và hỗ trợ là rất quan trọng để giúp đỡ những người gặp khó khăn, ngăn chặn họ không lâm vào tội lỗi. Nếu mọi người nhận được sự giúp đỡ kịp thời, họ sẽ ít có khả năng phạm tội hơn.
Trong giáo dục, tôi cũng cho rằng khi học trò vi phạm, thay vì loại bỏ, chúng ta nên tạo cơ hội cho các em học tập nhiều hơn để sửa chữa lỗi lầm. Khi trẻ vi phạm, nên được yêu cầu học nhiều hơn để có cơ hội rèn luyện thay vì trách phạt không cho học. Tôi thấy đây là cách tốt nhất để cải thiện hành vi.
Tôi tin rằng bản chất con người vốn thiện, và khi họ lầm lỡ, họ sẽ rất hối hận. Tuy nhiên, có những trường hợp đã quá muộn mà không kịp sửa chữa.
*Host: Cánh cửa tòa án là một lằn ranh. Theo luật sư, làm sao để không phạm phải lằn ranh đó trong cuộc đời?
LS Trương Thị Hoà: Câu hỏi này làm tôi nhớ lại thời sinh viên có đọc quyển “Sợi tóc” của Thạch Lam, miêu tả sự phân định giữa cái ác và cái thiện như là một sợi tóc, rất mong manh và rõ ràng. Câu nói “ăn cắp quen tay, ngủ ngày quen mắt” của ông bà ta rất đúng trong trường hợp này. Nếu nhận thức rõ và biết dừng lại đúng lúc, chúng ta sẽ không vi phạm. Nhưng nếu không biết điểm dừng, một khi đã lỡ tay, rất có thể tiếp tục sa vào con đường sai trái.
Vì vậy, tôi cho rằng giáo dục là rất quan trọng. Phải giáo dục con có tính độc lập và khả năng tự chủ. Chúng ta không thể theo sát từng giờ từng phút, nhưng bản thân con trẻ cần phải hiểu cách phân biệt đúng-sai và tự quyết định.
Tôi tin rằng việc đọc sách, những câu chuyện, bài hát, bài thơ đều truyền đạt những giá trị tốt đẹp và cảm nhận sâu sắc từ các văn nghệ sĩ. Ví dụ, tôi thường nói về loài hoa lục bình trôi trên sông, nó vừa trôi vừa nở. Điều này giống như nghề luật sư. Chúng ta không biết ai sẽ nhờ đến mình, nhưng lúc nào cũng phải giữ cho mình đẹp và trong sáng như hoa lục bình vừa trôi vừa nở trên sông.
Theo tôi, để làm chủ bản thân và phân biệt rõ ràng giữa thiện và ác, chúng ta cần có kiến thức, sự giáo dục, tôn trọng sự công bằng, đặc biệt không tham lam. Cần có nghị lực, trí tuệ và lòng tha thứ, như trong một quyển sách tôi đã đọc, cho rằng trong cuộc đời có nhiều điều tốt đẹp, nhưng lòng tha thứ chính là mỹ đức tốt nhất.
Vòng tròn Đạo đức - Pháp luật
*Host: Phải chăng nghề luật sư thường phải đối mặt với sự minh định giữa đạo đức và pháp luật của từng thân phận trước tòa?
LS Trương Thị Hoà: Theo lịch sử pháp luật, đạo đức là một vòng tròn lớn, trong khi pháp luật chỉ là một vòng tròn nhỏ nằm trong vòng tròn lớn đó, được xây dựng dựa trên các nguyên tắc đạo đức. Do đó, quy tắc pháp luật ít hơn phạm trù đạo đức; sống theo pháp luật thường đã hàm chứa việc sống theo đạo đức, nhưng sống theo đạo đức thì còn rộng hơn nhiều so với pháp luật.
Trong nhiều trường hợp, như việc tuân thủ các quy tắc giao thông hay nộp thuế, không phải lúc nào cũng có yếu tố đạo đức rõ ràng. Tuy nhiên, những hành động này vẫn có ảnh hưởng lớn đến đạo đức. Khi vi phạm giao thông và gây tai nạn, chúng ta không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây đau khổ cho người khác và gia đình mình, đây chính là vấn đề đạo đức.
Tương tự, việc đóng thuế không phải là hành động có yếu tố đạo đức rõ ràng, nhưng số tiền thuế này được sử dụng cho các hoạt động phúc lợi cộng đồng, đây chính là một phần của đạo đức xã hội.
Do đó, pháp luật không thể tách rời khỏi đạo đức. Các thẩm phán và luật sư không chỉ làm việc theo pháp luật mà còn phải cân nhắc đến các giá trị đạo đức trong quá trình xét xử. Niềm tin của họ vào sự công bằng và đạo lý là rất quan trọng. Đôi khi, điều này đòi hỏi khả năng thuyết phục và trí tuệ để giải quyết các vấn đề một cách công bằng và hợp lý.
Tôi cũng từng học về tâm lý học, từ bào thai cho đến trưởng thành, tôi thấy rằng sự thuyết phục có hiệu quả khi bản thân chúng ta có đạo đức và trí tuệ. Nếu chúng ta không quý trọng bản thân, thì lời khuyên của chúng ta sẽ không có giá trị.
*Host: Luật sư có thể chia sẻ thêm về những tình huống như vậy trong ngành nghề của mình?
LS Trương Thị Hoà: Thực tế, trong một số vụ án, như việc cướp giật tài sản, có thể xảy ra những tình huống không nghiêm trọng nhưng vẫn đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Trước đây có một vụ án liên quan đến nhóm trẻ cướp một số con gà, đây có thể là hành vi không đáng giá trị lớn nhưng vẫn cấu thành tội phạm.
Trong một số trường hợp, hành vi chưa đủ mức độ nghiêm trọng để xử lý hình sự, nhưng dư luận xã hội có thể không đồng ý và lên án hành vi đó. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc xử lý hành vi vi phạm không chỉ bằng pháp luật mà còn bằng các biện pháp hành chính, và quan trọng hơn là giáo dục đạo đức.
Theo tôi, đạo đức bao quát hơn pháp luật. Đạo đức không chỉ giới hạn trong các quy định pháp luật mà còn bao gồm các chuẩn mực và hành vi ứng xử hàng ngày.
Vì vậy, việc giáo dục đạo đức ngay từ khi còn nhỏ là rất quan trọng. Những người thầy, cô giáo nên chú trọng dạy trẻ em về lễ phép và tinh thần giúp đỡ bạn bè, từ đó hình thành những thói quen và giá trị tốt đẹp. Đạo đức không chỉ là một phần của cuộc sống mà còn là nền tảng để con người sống hòa hợp và văn minh.
Chúng ta cần nhận thức rằng đạo đức là yếu tố quan trọng trong việc hình thành và duy trì sự hòa hợp trong xã hội, bên cạnh việc tuân thủ pháp luật.
*Host: Theo quan điểm của luật sư, đức nghiệp đối với một người luật sư quan trọng như thế nào?
LS Trương Thị Hoà: Câu này hoàn toàn đúng. Vì vậy, bên cạnh các quy định pháp luật về hành nghề luật sư, còn có Bộ quy tắc ứng xử và quy tắc đạo đức của người luật sư. Đạo đức không chỉ là một yếu tố khi thực hiện nhiệm vụ mà phải được tích hợp vào cuộc sống và công việc hàng ngày. Chúng ta cần sống và làm việc theo các quy tắc đạo đức một cách tự nhiên, không chỉ khi có sự việc xảy ra.
Người luật sư cần đặc biệt chú trọng đến đạo đức trong hành nghề. Truyền thống của nghề luật sư yêu cầu họ không được đổi trắng thay đen, mà phải bảo vệ quyền lợi của thân chủ trong khuôn khổ pháp luật. Hội đồng xét xử sẽ xem xét và cân nhắc các bên để đưa ra phán quyết công bằng.
Đạo đức trong nghề luật sư yêu cầu sự trung thực, chân chính, và liêm chính. Luật sư không nên chỉ quan tâm đến lợi ích tài chính từ thân chủ mà còn phải hỗ trợ, giúp đỡ trong những hoàn cảnh khó khăn.
Truyền thống của người Việt Nam cũng rất coi trọng nghề luật sư, dù nghề luật sư chính thức ở Việt Nam chỉ được thiết lập khi người Pháp đến. Trước đó, các triều đại phong kiến đã có những người giúp đỡ trong các vấn đề pháp lý, dù không gọi là luật sư nhưng đã thực hiện các chức năng tương tự. Ví dụ, trong việc lập di chúc, người ta cần có sự trợ giúp từ những người hiểu biết pháp luật.
Tôi nhớ Cố phu nhân Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, bà rất coi trọng việc giữ gìn phẩm hạnh của người luật sư, thường gọi là "trạng sư". Điều này cho thấy xã hội quý trọng nghề luật sư và mong muốn người luật sư phải luôn trau dồi phẩm hạnh và năng lực để phục vụ xã hội một cách tốt nhất.
Luật sư “Yêu lẽ phải, trọng công bằng”
*Host: Trải qua quá trình hành nghề, theo luật sư, những giá trị cốt lõi nào là quan trọng để hình thành một luật sư thực thụ?
LS Trương Thị Hoà: Trước tiên, để tạo dựng hình tượng một người luật sư, họ cần phải yêu lẽ phải, tôn trọng công bằng, bảo vệ người yếu thế và nỗ lực hết mình mong tìm ra sự thật trong các vụ việc một cách trung thực nhất. Sự trung thực là rất quan trọng song hành trí tuệ và kinh nghiệm.
Vì vậy, người luật sư phải liên tục rèn luyện nghề nghiệp, cập nhật kiến thức pháp luật của mình, nhất là khi pháp luật thay đổi hoặc có sự sửa đổi mới. Họ cần góp phần vào việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật, vì chính họ là những người thực thi pháp luật hàng ngày. Điều này có ý nghĩa rất quan trọng.
Như ông bà ta thường nói, người có hiểu biết và kiến thức càng nhiều thì càng nợ xã hội. Do đó, người luật sư phải trả nợ xã hội bằng cách chia sẻ kiến thức và giúp đỡ người khác, góp phần làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.
*Host: Theo luật sư, những yếu tố nào sẽ dẫn dắt và định hình đức nghiệp của một luật sư?
LS Trương Thị Hoà: Hiện nay chúng ta thường nghĩ rằng thương hiệu thường liên quan đến doanh nghiệp hay tổ chức. Tuy nhiên, thương hiệu cá nhân cũng là một vấn đề quan trọng. Thương hiệu không chỉ đơn thuần là việc mua bán thương mại mà còn là cái tên, cái hình ảnh dễ mến và được quý trọng.
Để tạo nên thương hiệu cá nhân, không phải là điều dễ dàng, mà là kết quả của quá trình dài và liên tục. Một người cần phải làm việc dựa trên suy nghĩ và giá trị của mình, và kết quả sẽ đến từ sự cố gắng và nỗ lực không ngừng. Như ông bà ta thường nói, “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, có nghĩa là không mong cầu sự vinh quang ngay lập tức, mà qua việc làm tốt và chuyên tâm, sự vinh quang sẽ đến tự nhiên.
Xã hội sẽ đánh giá và công nhận thương hiệu cá nhân dựa trên những đóng góp và nỗ lực của mỗi người.
Nghề luật sư có một truyền thống là khi một luật sư qua đời, người đứng đầu đoàn luật sư sẽ đọc một bài điếu văn ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của người đã mất. Bài điếu văn không chỉ nhắc nhớ công lao của họ mà còn là bài học cho những người còn sống.
*Host: Theo luật sư, giai đoạn hoặc lứa tuổi nào trong cuộc đời thường có ảnh hưởng lớn đến việc hình thành Nhân hiệu?
LS Trương Thị Hoà: Tôi không nghĩ rằng việc này phụ thuộc vào lứa tuổi nào mà nên bắt đầu từ những việc rất nhỏ. Những việc dù nhỏ đến đâu, tích lũy qua thời gian dài sẽ dần hình thành và phát triển. Không thể tính toán chính xác thời gian cần để đạt được điều đó hay tuổi tác cụ thể khi hình thành, vì nó phụ thuộc vào quá trình sống của mỗi người.
Có người có thể đạt được kết quả nhanh chóng, trong khi người khác cần nhiều thời gian hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là người đạt được nhanh hơn thì có giá trị hơn. Cách làm việc, như một con ong cần cù, từng chút một tích lũy lại sẽ tạo ra những thành quả đáng giá. Con ong không hát hò gì, mà chăm chỉ làm việc, từng giọt mật nhỏ góp lại sẽ tạo ra sản phẩm tuyệt vời cho người, cho đời.
*Host: Xin Luật sư chia sẻ những biến cố nào trong đời, trong nghề, góp phần định hình “Nhân” Luật sư Trương Thị Hòa?
LS Trương Thị Hoà: Sau giải phóng, tôi chuyển sang công tác nghiên cứu pháp luật và tham gia vào các hoạt động pháp chế trong các tổ chức từ thiện, Mặt trận Tổ quốc, và Hội Phụ nữ. Qua những công tác xã hội này, tôi đã có những trải nghiệm quý báu.
Khi tiếp xúc với công nhân, tiểu thương, và các tầng lớp khác trong xã hội, tôi nhận ra rằng chính những hoạt động này giúp tôi định hình rõ hơn về thực tế cuộc sống. Tôi thấy rõ sự khó khăn, vất vả của những người lao động và tiểu thương. Ví dụ, khi tôi đến với nông dân, tôi mới hiểu được giá trị của từng hạt cơm, hạt gạo và sự cực nhọc của họ. Cũng vậy, khi tiếp xúc với công nhân và tiểu thương, tôi thấy sự vất vả của họ trong công việc hàng ngày.
Từ những trải nghiệm này, tôi học được cách quý trọng công lao của mọi người. Chính vì vậy, việc dấn thân vào công tác xã hội là những trải nghiệm giá trị cho nghề nghiệp.
Khi giới thiệu pháp luật, tôi cố gắng đưa vào các câu chuyện cụ thể để giúp mọi người hiểu rõ hơn về pháp luật và tránh vi phạm.
*Host: Nhân Humanity - “Sống hạnh phúc, kiến tạo”. Luật sư có thể chia sẻ cảm nhận trong cuộc sống của mình như thế nào?
LS Trương Thị Hoà: Tôi nghĩ rằng chương trình này rất có ý nghĩa và đáng để suy ngẫm. Chúng ta sẽ tìm thấy hạnh phúc khi chúng ta tạo ra hạnh phúc cho người khác. Hạnh phúc của người khác sẽ góp phần tạo nên hạnh phúc của chính mình. Đây là một chương trình đi vào thực tiễn cuộc sống, và chúng ta nên nhìn nhận nó từ góc độ đó.
Hạnh phúc là điều chúng ta có thể tạo ra không chỉ cho chính mình mà còn cho người khác. Sự cho đi không làm giảm giá trị của mình, mà ngược lại, nó mang lại nhiều điều quý giá hơn.
*Host: Xin cám ơn Luật sư.
