Bộ Xây dựng hiện đang nghiên cứu báo cáo tiền khả thi dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân, một công trình trọng điểm nhưng đã bị đình hoãn từ năm 2011 sau khi khởi công vào năm 2008.
Dự án ban đầu được Thủ tướng phê duyệt đầu tư năm 2004 với tổng mức hơn 7.660 tỷ đồng, dài 131km, chủ yếu phục vụ vận tải hàng hóa từ Vân Nam (Trung Quốc) kết nối cảng Cái Lân. Tuy nhiên, quy hoạch cảng biển đã thay đổi, với sự phát triển của cảng Lạch Huyện (Hải Phòng), khiến nhu cầu vận tải hàng hóa dồn về tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Trước thực tế này, liên danh tư vấn đã thực hiện nghiên cứu và nhận thấy hành lang Hà Nội - Bắc Ninh - Hải Dương - Hạ Long có sự tăng mạnh về nhu cầu vận tải hành khách do sự xuất hiện của nhiều khu du lịch, nghỉ dưỡng lớn.
Theo dự báo đến năm 2050, nhu cầu vận tải hành khách trên tuyến này sẽ đạt 7,03-7,66 triệu lượt mỗi năm, trong khi hàng hóa giảm xuống còn 2,7-3,3 triệu tấn/năm. Do đó, Bộ Xây dựng đánh giá cần thiết phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án để phù hợp với tình hình mới.
Để tối ưu hóa hiệu quả đầu tư, liên danh tư vấn đề xuất không tiếp tục đầu tư khổ đường lồng 1.435mm và 1.000mm trên đoạn tuyến Lim - Phả Lại - Hạ Long như phương án cũ, mà thay vào đó là khổ đường đơn 1.435mm.
Quyết định này dựa trên phân tích nhu cầu vận tải hàng hóa khổ đường 1.000mm thấp, đồng thời chi phí đầu tư, duy tu, bảo dưỡng cho đường lồng cao hơn đáng kể so với đường đơn. Tuyến đường sắt mới sẽ có tốc độ thiết kế tối đa 120km/h cho tàu khách và 80km/h cho tàu hàng, với tổng chiều dài 119,4km, không đầu tư đoạn 10km từ ga Yên Viên đến ga Lim do chất lượng tốt.
Theo phương án điều chỉnh, dự án sẽ xây mới 4 ga gồm Nam Sơn, Châu Cầu, Chí Linh mới và Cái Lân, đồng thời cải tạo 8 ga hiện có. Ngoài ra, 19 cầu mới sẽ được xây dựng và 36 cầu trên tuyến đường sắt hiện tại sẽ được nâng cấp.
Với quy mô đầu tư trên, tổng mức đầu tư mới của dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân dự kiến là 9.989 tỷ đồng. Trong số này, 4.429 tỷ đồng đã được thực hiện, và còn cần 5.560 tỷ đồng để hoàn thành toàn bộ dự án.
Ban Quản lý dự án đường sắt đã đề xuất cấp có thẩm quyền bố trí vốn ngân sách nhà nước trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030. Dự kiến dự án sẽ được triển khai từ năm 2026 đến năm 2030 và đưa vào khai thác vào năm 2031.
Việc tái khởi động dự án này cũng đặt ra khả năng tích hợp với đề xuất đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Hà Nội - Quảng Ninh của một tập đoàn lớn, nhằm tận dụng tối đa cơ sở hạ tầng đã có và đáp ứng tốt hơn nhu cầu vận tải trong tương lai.


