Ankin (Alkyn) là một loại hydrocarbon có ít nhất một liên kết ba C≡C. Chúng có tính không bão hòa và thường dùng trong tổng hợp hữu cơ, sản xuất nhựa tổng hợp và các hợp chất dùng trong công nghiệp hóa chất. Ankin có nhiều ứng dụng trong ngành công nghiệp và là một phần quan trọng của hóa chất hữu cơ. Chúng ta hãy cúng nhau tìm hiểu chi tiết danh pháp, các tính chất hóa học và phương pháp điều chế ankin trong bài viết sau đây nhé:
Ankin là gì ?
Ankin là hợp chất hydrocarbon không no, mạch hở, chứa liên kết ba C≡C trong phân tử. Có công thức chung:
Danh pháp
Tên thông thường
Ankin đơn giản nhất là axetilen (HC≡CH)
Các ankin đơn giản khác được xem là dẫn xuất của axetilen, ví dụ:
Tên IUPAC
Cách gọi tên giống như anken, chỉ đổi ene thành in
Mạch chính phải chứa C≡C
Những hợp chất chứa nhiều hơn 1 nối ba gọi là diin, triin
Hợp chất vừa có nối đôi vừa có nối ba gọi là enyne
Tính chất hóa học của ankin
Ankin có 4 tính chất quan trọng nhất là: phản ứng thế H đầu mạch với
Phản ứng thế của ankin với AgNO3 (Phản ứng thế H đầu mạch )
H đầu mạch thể hiện tính axit
C trong H-C≡C-H ở trạng thái sp, độ âm điện lớn hơn sp2 hay sp3
Phản ứng cộng hydrogen
Có thể dùng xúc tác
Phản ứng cộng halogen (Ankin +
Tạo sản phẩm trans trong lần cộng thứ nhất.
Phản ứng cộng axit của halogen HX
Tuân theo quy tắc Maccopnhicop.
Phản ứng cộng nước
* Lưu ý: Chỉ có axetylen mới tạo thành anđêhit
Phản ứng cộng hợp chất carbonyl
Phản ứng cộng hợp ái nhân
Phản ứng oxy hóa
Oxy hóa alkyne bằng KMnO4 hay ozone tạo axit cacboxylic
Phản ứng ankin +
Phản ứng với o2( phản ứng cháy)
Phản ứng trùng hợp
Phản ứng trime hoá và đime hoá
Phản ứng trùng hợp polime
Các phương pháp điều chế ankin
Các phương pháp hay dùng là nhiệt phân metan và thủy phân
Nhiệt phân metan: (15000C, làm lạnh nhanh)
Thủy phân CaC2: (có trong đất đèn)
Ngoài ra người ta còn dùng các phương pháp sau:
Oxy hóa metan
Đi từ dẫn xuất dihalogen
Trong đó EtOH là etanol.
Ankyl hóa dẫn xuất natri hay cơ magie của axetylen
Điều chế dẫn xuất của axetylen
Vậy là chúng ta đã tìm hiểu xong về ankin là gì, tính chất hoá học của ankin cũng như phương pháp điều chế ankin, hi vọng những kiến thức này giúp ích các em học sinh trong quá trình học hóa hữu cơ và giải bài tập liên quan đến ankin.