Table of Contents
I. Xà phòng
1. Khái niệm
- Xà phòng thường dùng là hỗn hợp muối natri hoặc kali của axit béo, có thêm chất phụ gia.
- Thành phần chủ yếu: muối natri của axit panmitic hoặc stearic. Ngoài ra, trong xà phòng còn có chất độn, chất bảo quản và chất tạo hương.
2. Phương thức sản xuất
- Nguyên tắc chính là thủy phân glyxerit, đưa về dạng axit tự do và trung hòa các axit béo đó bằng kiềm để được xà phòng.
- Tác nhân kiềm:
+ NaOH: thường dùng
+ KOH: điều chế các dạng xà phòng mềm, trong.
- Đun chất béo với dung dịch kiềm trong các thùng kín ở nhiệt độ cao, sau đó thêm muối ăn vào hỗn hợp để tách muối của axit béo sinh ra ; các muối này được lấy ra rồi trộn với phụ gia ép thành bánh.
- Các gốc R là mạch carbon có số C từ 6 - 20 , thường là số chẵn và mạch thẳng.
- Tách glyxerol: sau phản ứng, dung dịch muối ăn được dùng để rửa, tách glyxerol ra khỏi xà phòng. Xà phòng không tan trong nước muối bão hòa, (do cân bằng chuyển sang chiều nghịch) mà glycerin lại tan trong nước muối tách lớp loại ra
- Loại muối khỏi xà phòng: Xà phòng thô được pha trộn với NaOH loãng (hay soda), đun nhẹ. Muối tan vào dung dịch, sau đó làm lạnh, xà phòng kết tinh, tạo lớp mịn nổi lên trên. Xà phòng được tách ra để thu. Tinh chế nhiều lần để thu xà phòng sạch.
- Hiện nay xà phòng còn được sản xuất theo sơ đồ:
Ankan
- Để nấu xà phòng: dùng phân đoạn ankan có C10 đến C20.
+ Để sản xuất xà phòng bột: dùng phân đoạn C10-16.
+Để sản xuất xà phòng cục: dùng phân đoạn C16-20
II. Khái niệm chất tẩy rửa
1. Khái niệm
Chất giặt rửa tổng hợp là những chất không phải là muối natri của axit cacboxylic nhưng có tính năng giặt rửa. (Thường là : các chất hữu cơ như các axit béo , muối của axít béo , este, rượu , ankyl sunphat...)
2. Phương pháp tẩy rửa
- Được tổng hợp từ các chất lấy từ dầu mỏ.
Ví dụ: Muối Natri đođexylbenzensunfonat (hay còn gọi tắt là LABSA, LAS- thành phần chính của chất giặt rửa tổng hợp được điều chế theo sơ đồ:
Dầu mỏ→ Axit đođexylbenzensunfonic
III. Tác dụng tẩy rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp
- Muối natri trong xà phòng hay các chất giặt rửa tổng hợp làm giảm sức căng bề mặt của các chất bẩn bám trên vải, da…do đó chất bẩn được phân tán thành các phần nhỏ hơn rồi được phân tán vào nước và bị rửa trôi đi.
- Xà phòng giảm tác dụng tẩy rửa khi giặt rửa trong nước cứng( có nhiều ion Ca2+ Mg2+), trong khi đó các muối của axit đođexyl benzensunfonic lại tan được trong nước cứng, đó là ưu điểm của chất giặt rửa tổng hợp
- Thông tin thêm: .
+ Muối natri trong xà phòng hay các chất giặt rửa tổng hợp đều được gọi là chất hoạt động bề mặt, thường tồn tại nồng độ thấp trong quá trình giặt rửa, chúng hấp thu lên bề mặt phân chia pha (pha lỏng với pha khí hoặc pha nước với pha dầu) và có khả năng làm giảm sức căng bề mặt của dung môi chứa chúng.
+ Nhờ giảm sức căng bề mặt + tính chất 2 đầu của phân tử chất hoạt động bề mặt (1 đầu phân cực ưu nước, 1 đầu không phân cực kỵ nước) mới giúp các chất bẩn phân tán vào nước dễ hơn.
*Vì sức căng bề mặt nên chất lỏng thường có hình cầu vì bề mặt hình cầu là bề mặt bé nhất giới hạn một thể tích chất lỏng đã cho.
Biên soạn: Đinh Thiên Tài
SĐT: 0383 537 509 (bạn đọc thắc mắc liên hệ)