Điểm đặc biệt của bầu cử Mỹ
Để trở thành Tổng thống Mỹ, các ứng cử viên không cần phải chiến thắng bằng số phiếu phổ thông. Thay vào đó, họ phải thắng bằng phiếu đại cử tri.
Bầu cử 2020 có thêm hàng triệu người Mỹ bỏ phiếu qua bưu điện so với các cuộc bầu cử trước. Việc kiểm đếm phiếu bầu qua bưu điện có thể mất nhiều thời gian hơn và một số tiểu bang sẽ không bắt đầu thống kê phiếu bầu cho đến ngày bầu cử chính thức 3/11, vì vậy hầu như chắc chắn kết quả ở một số bang sẽ có sự chậm trễ.
Cũng vì do số phiếu bầu qua đường bưu điện tăng chưa từng có như trên, nên một ứng cử viên giành lợi thế sớm hoàn toàn có thể bị vượt mặt khi số phiếu bầu qua bưu điện hoặc bầu trực tiếp được kiểm đếm. Vì vậy, hãy bình tĩnh vì có thể kết quả bạn có chưa phải là kết quả cuối cùng.
Những thuật ngữ quan trọng
Tiểu bang Bellwether: Dùng để chỉ những tiểu bang chiến lược có vai trò chủ chốt trong việc quyết định ai sẽ là Tổng thống trong những kỳ bầu cử Mỹ, được đặt tên theo cách gọi con “cừu đầu đàn” vốn đeo chuông ở cổ. Con cừu này đi hướng nào thì các con khác trong đàn cừu sẽ đi theo hướng đó. Ở Mỹ, những tiểu bang Bellwether thường là Ohio, Missouri, Florida hay Pennsylvania…
Thăm dò khi rời phòng phiếu: Chỉ việc phỏng vấn trực tiếp cử tri khi họ rời khỏi địa điểm bỏ phiếu. Chỉ một số lượng nhỏ cử tri được phỏng vấn, do đó, kết quả cuộc thăm dò có thể rất khác với số phiếu bầu chính thức.
Cử tri đoàn: Mỗi tiểu bang có một số đại cử tri, tương ứng với dân số tiểu bang. Trong hầu hết các trường hợp, bất kỳ ứng cử viên nào thắng một tiểu bang cũng sẽ giành tất cả các đại cử tri của tiểu bang đó. Những đại cử tri sau đó gặp nhau để chính thức bầu Tổng thống và phó Tổng thống. Bởi vì có 538 phiếu đại cử tri đoàn, mỗi ứng cử viên cần ít nhất 270 phiếu để đắc cử.
Dự đoán người chiến thắng: Trong đêm bầu cử, kết quả tổng hợp từ các nguồn như phỏng vấn trực tiếp cử tri tại điểm bầu cử, phỏng vấn người đi bầu sớm và cả thống kê sơ số người bầu thực tế tại một điểm bầu cử nào đó sẽ giúp các tổ chức ở Mỹ thực hiện cái gọi là dự đoán và gọi tên người chiến thắng ở mỗi tiểu bang nhất định. Tuy nhiên, tất cả những kết quả này chỉ mang tính tham khảo, dự đoán và chưa phải là kết quả chính thức được công bố.
Tiểu bang dao động và tiểu bang chiến lược: Những tiểu bang này không theo hẳn một đảng nào, có nghĩa là họ là những tiểu bang có thể ủng hộ cả ứng viên Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa, tùy vào đặc điểm của từng mùa bầu cử.
Tiểu bang đỏ và xanh: Các tiểu bang này có xu hướng bỏ phiếu cho một đảng cụ thể - Màu đỏ cho Đảng Cộng hòa và màu xanh dành cho Đảng Dân chủ.
Làm sao để biết ai là người chiến thắng?
Số lượng phiếu bầu qua bưu điện trong năm nay tăng đột biến sẽ khiến cho việc xem ai là người dẫn đầu trở nên khó khăn.
Ở Mỹ, các tiểu bang có quy định khác nhau về cách thức và thời gian kiểm đếm phiếu bầu qua đường bưu điện. Điều này có nghĩa các bang sẽ có sự chênh lệch rõ rệt khi công bố kết quả.
Ví dụ, một số tiểu bang như Florida và Arizona đã bắt đầu xử lý sơ khởi các phiếu bầu hàng tuần trước ngày bầu cử chính thức 3/11. Tuy nhiên, những tiểu bang khác như Wisconsin và Pennsylvania thì sẽ không chạm vào những phiếu bầu này cho đến đúng ngày bầu cử, có nghĩa là họ có thể sẽ được kiểm đếm chậm hơn.
Thêm vào đó, các tiểu bang còn có thời hạn chấp nhận phiếu gửi qua bưu điện khác nhau. Một số bang như Georgia, sẽ chỉ tính các lá phiếu nhận được vào hoặc trước ngày 3/11, trong khi những tiểu bang khác, như Ohio, sẽ tính các lá phiếu đến muộn miễn là chúng được đóng dấu bưu điện trước ngày 3/11.
Chúng ta biết chắc chắn rằng ở một số tiểu bang sẽ mất nhiều tuần mới có được kết quả hoàn chỉnh, có nghĩa năm nay, gần như không thể đoán được chính xác khi nào chúng ta có kết quả chính thức ai sẽ là Tổng thống tiếp theo trong lịch sử nước Mỹ.
Những điều trên đã không xảy ra trong các cuộc bầu cử trước đây, khi người ta thường có thể biết kết quả lúc 23 giờ (theo giờ EST - múi giờ miền đông nước Mỹ) khi các phòng phiếu cuối cùng ở Bờ Tây đóng cửa. Năm 2008, kết quả đến đúng giờ và năm 2012, kết quả chỉ có sau khi phòng phiếu cuối cùng đóng cửa 15 phút.
Tuy nhiên, trong lần bầu cử gần đây nhất vào năm 2016, phải đến khi Donald Trump được tuyên bố chiến thắng tại tiểu bang Pennsylvania trong đêm bầu cử vào lúc 1:35 rạng sáng ngày 4/11 (giờ EST), thì việc ông đánh bại Hillary Clinton mới được chính thức công nhận.
Kết quả từng tiểu bang được dự đoán ra sao?
Như đã đề cập ở trên, sau khi các phòng phiếu đóng cửa, các hãng truyền thông lớn của Mỹ sẽ sử dụng các mô hình bầu cử để tiến hành dự đoán xem ai sẽ là người giành chiến thắng. Các mô hình này dựa trên nhiều dữ liệu khác nhau, chẳng hạn như các cuộc thăm dò khi rời phòng phiếu (phỏng vấn cử tri tại các điểm bỏ phiếu) và các phiếu bầu thực tế do các quan chức địa phương đếm và sau đó đưa vào cơ sở dữ liệu.
Sau đó, các cơ quan truyền thông này sẽ “tính” một tiểu bang vào cột của ứng cử viên họ tin có vị trí dẫn đầu, dù kết quả chưa được công bố. Cách thức tương tự cũng được tiến hành tại các cuộc đua ở các tiểu bang và địa phương khác. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là dự đoán và không phải là kết quả cuối cùng.
Thông thường, sẽ mất hàng tuần để các tiểu bang kiểm đếm tất cả các lá phiếu và điều đó luôn xảy ra; nhưng lần này thậm chí có khả năng sẽ kéo dài lâu hơn vì số cử tri bỏ phiếu qua đường bưu điện năm nay tăng mạnh.
Tại sao phiếu qua bưu điện thường gây chậm trễ?
Năm 2020, dự đoán sẽ có đến hàng chục triệu lá phiếu được gửi qua bưu điện - gấp đôi con số năm 2016.
Nhiều ý kiến lo ngại rằng số lượng lớn các lá phiếu gửi đến sẽ gây quá tải cho dịch vụ bưu chính, dẫn đến việc các cơ quan chức năng có sự chậm trễ trong việc nhận và kiểm phiếu. Tuy nhiên, hệ thống bưu chính ở Mỹ đã đưa ra bảo đảm sẽ không để tình trạng này xảy ra.
Một số tiểu bang sẽ chấp nhận các lá phiếu đến đúng ngày bầu cử - miễn là chúng được đóng dấu bưu điện vào hoặc trước ngày 3/11 - điều này sẽ làm chậm hơn nữa việc kiểm đếm phiếu.
Một vấn đề khác là khi đến được nơi cần đến, các phiếu bầu qua bưu điện thường sẽ mất nhiều thời gian hơn để đếm so với phiếu bầu trực tiếp. Các lá phiếu bưu điện phải được lấy ra khỏi phong bì từng cái một, và phải được xác minh là hợp lệ trước khi được kiểm đếm.
Điều gì xảy ra nếu tên người chiến thắng chưa được công bố trong ngày 3/11?
Nếu không có kết quả rõ ràng vào ngày 3/11, chúng ta sẽ phải đợi vài ngày - hoặc vài tuần - để kết thúc việc kiểm phiếu. Việc tất cả các phiếu bầu không được thống kê trong đêm bầu cử là điều bình thường nhưng năm nay có thể phải chờ lâu hơn.
Ngoài ra, đó là còn chưa tính đến các trường hợp có thể xảy ra các tranh chấp pháp lý, khi đó tòa án sẽ phải vào cuộc và thời gian sẽ càng bị kéo dài.
Mốc thời gian của một số bang quan trọng
Từ những điều trên, chúng ta đều hiểu rằng kết quả chính thức ai là Tổng thống Mỹ năm nay có thể sẽ đến chậm, tuy nhiên vẫn có một số tiểu bang cho chúng ta kết quả sớm ở địa phương mình.
Ở North Carolina, các phòng phiếu sẽ đóng cửa lúc 19:30 giờ EST ngày 3/11 (7:30 sáng ngày 4/11 theo giờ Hà Nội GMT+7). Đây là bang có số lượng lớn cử tri đi bầu trực tiếp sớm, đồng nghĩa với việc kết quả dự đoán có thể đến sớm. Năm 2016, Donald Trump từng suýt thắng ở tiểu bang này và năm nay mọi việc lại diễn ra vô cùng kịch tính.
Ngay sau đó, vào lúc 20:00 giờ EST (8 giờ sáng ngày 4/11 theo giờ Hà Nội GMT+7), các phòng phiếu cuối cùng sẽ đóng cửa ở bang chiến lược Florida. Trong lịch sử, ai chiến thắng ở tiểu bang này thường cũng là người chiến thắng chung cuộc, và điều này hoàn toàn có thể lặp lại trong năm nay. Đặc biệt, các cuộc bỏ phiếu trực tiếp và qua bưu điện ở Florida đều được kiểm đếm đầu tiên và những lá phiếu này có thể sẽ có lợi cho ông Biden.
Và vào lúc 21:00 giờ EST (9 giờ sáng ngày 4/11 theo giờ Hà Nội GMT+7), các phòng phiếu sẽ đóng cửa ở Arizona, nơi các quan chức đã bắt đầu kiểm phiếu từ ngày 20/10. Ông Trump đã thắng tại đây năm 2016, nhưng các cuộc thăm dò quốc gia hiện cho thấy ông Biden đang dẫn đầu. Ở Arizona, giống như Florida, các cuộc kiểm phiếu sớm có thể có lợi cho Biden - người mà cử tri ủng hộ có xu hướng bỏ phiếu sớm hoặc qua đường bưu điện.
Ở một số tiểu bang khác, các quan chức sẽ không đếm một lá phiếu nào cho đến ngày 3/11. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ phải chờ một số tiểu bang dao động, nơi kết quả rất quan trọng để có bức tranh rõ ràng về cuộc bầu cử.
Tại Ohio, các phòng phiếu sẽ đóng cửa lúc 19:30 giờ EST (7:30 sáng ngày 4/11 theo giờ Hà Nội GMT+7). Các quan chức có thể sẽ cung cấp kết quả sơ bộ vào ngày bầu cử nhưng sau đó sẽ không có thông báo gì thêm cho đến hạn chót công bố kết quả vào ngày 28/11. Kể từ Thế chiến thứ hai đến nay, theo thống kê ứng viên nào giành chiến thắng ở Ohio thì đều đắc cử Tổng thống Mỹ.
Các phòng phiếu ở Pennsylvania sẽ đóng cửa lúc 20:00 giờ EST (8 giờ sáng ngày 4/11 theo giờ Hà Nội GMT+7). Con đường đến Nhà Trắng của cả hai ứng cử viên có khả năng sẽ phụ thuộc nhiều vào tiểu bang chiến lược này. Đây cũng là quê hương của ứng viên Joe Biden, và là tiểu bang mà Trump từng chiến thắng sít sao trước Hillary năm 2016 - chỉ với 1%.
