Đồng thời tìm giải pháp pháp lý để các doanh nghiệp có thể chấm dứt các hợp đồng hiện hành mà không bị phạt – một bước đi táo bạo nhằm tăng tốc tiến trình thoát phụ thuộc vào năng lượng Nga.
Theo một quan chức cấp cao của EU, EC dự kiến sẽ công bố các phương án cụ thể trong lộ trình hành động vào ngày 6/5 tới. Trong số này, đáng chú ý là đề xuất các giải pháp thương mại và pháp lý liên quan đến việc hạn chế nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Nga. Mục tiêu chính là hướng tới một chính sách năng lượng độc lập, bền vững, giảm thiểu rủi ro chiến lược từ căng thẳng địa chính trị, đặc biệt là sau xung đột Nga - Ukraine.
Một trong những biện pháp được EC xem xét là viện dẫn điều khoản "bất khả kháng" – một khái niệm pháp lý cho phép các bên trong hợp đồng có thể chấm dứt thỏa thuận trong trường hợp xảy ra sự kiện bất thường vượt ngoài tầm kiểm soát. Đây được xem là “lối thoát an toàn” cho các công ty châu Âu hiện đang vướng vào các hợp đồng dài hạn với Gazprom hoặc các tập đoàn năng lượng nhà nước Nga.
Tuy nhiên, EC nhấn mạnh rằng bất kỳ giải pháp nào cũng phải đảm bảo không ảnh hưởng đến an ninh năng lượng của châu Âu và giá khí đốt – một yếu tố then chốt trong bối cảnh nhiều nước EU vẫn đang đối mặt với áp lực lạm phát và phục hồi kinh tế sau đại dịch.
Từ khi chiến sự Nga - Ukraine bùng nổ vào năm 2022, châu Âu đã liên tục tìm cách giảm phụ thuộc vào năng lượng từ Nga. Lượng khí đốt vận chuyển qua đường ống từ Nga tới EU đã giảm mạnh do Ukraine không gia hạn thỏa thuận trung chuyển. Tuy nhiên, theo số liệu năm 2024, Nga vẫn chiếm khoảng 19% tổng nguồn cung khí đốt và LNG của EU – một tỉ lệ đủ để khiến châu Âu tiếp tục đối mặt với bài toán khó khăn về cân bằng năng lượng.
Việc đề xuất lệnh cấm mới này thể hiện quyết tâm của EU trong việc đẩy nhanh tiến trình “thoát Nga” về năng lượng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, con đường này sẽ không dễ dàng. Lý do là bởi để thực hiện được biện pháp pháp lý có tính ràng buộc trên toàn khối, EC cần sự đồng thuận từ Nghị viện châu Âu và tất cả 27 quốc gia thành viên. Đây là một thách thức lớn khi một số nước như Hungary, Slovakia – những quốc gia phụ thuộc nhiều vào năng lượng Nga – được cho là sẽ phản đối mạnh mẽ bất kỳ lệnh cấm nào có thể đẩy giá năng lượng lên cao hoặc gây thiếu hụt nguồn cung.
Trong bối cảnh thế giới đang hướng tới chuyển đổi năng lượng sạch, hành động của EU không chỉ mang tính chất chính trị - kinh tế mà còn định hình vị thế của khối này trong cuộc đua toàn cầu vì an ninh và chủ quyền năng lượng. Nếu được thông qua, đây sẽ là một bước ngoặt lớn, cho thấy châu Âu không chỉ muốn giảm phụ thuộc vào Nga, mà còn quyết tâm viết lại chiến lược năng lượng cho kỷ nguyên mới.
