Tin tứcBao quanh bởi làn nước trong xanh và ánh nắng mặt trời quanh năm, Maldives - hay người Việt quen gọi là Man-đi-vơ, là điểm đến nổi tiếng của du khách, cũng như người đi hưởng tuần trăng mật. Maldives gồm nhiều hòn đảo hoang sơ, với khu nghỉ dưỡng hấp dẫn. Tuy nhiên ít ai ngờ, đây là điểm trung chuyển quan trọng, cho các chuyến hàng đến Nga lách lệnh trừng phạt của phương Tây.
Thiên đường du lịch Maldives - Ảnh: Tripadvisor
Một năm sau khi Nga tấn công Ukraine, khoảng 400.000 linh kiện bán dẫn do Mỹ sản xuất, trị giá 53,6 triệu USD đã được chuyển đến Nga từ Maldives. Theo dữ liệu hải quan Nga và công ty nghiên cứu Export Genius của Ấn Độ.
Maldives chỉ đứng sau Trung Quốc, bao gồm cả Hồng Kông, về lượng xuất khẩu như vậy sang Nga. Trước chiến tranh, không có lô chất bán dẫn nào xuất từ Maldives đến Nga.
Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, tổng kim ngạch xuất khẩu của Maldives vào năm 2021, không bao gồm dịch vụ, là khoảng 280 triệu USD. Giá trị các lô hàng chất bán dẫn Hoa Kỳ, từ Maldives đến Nga năm 2022, tương đương 20% con số này. Các chuyến hàng tăng mạnh từ tháng 5/2022 -- cùng thời điểm hãng hàng không khổng lồ Aeroflot của Nga nối lại chuyến bay giữa thủ đô Male của Maldives và Moscow. Đường bay này bị tạm đình chỉ do cuộc chiến ở Ukraine từ tháng 2 năm đó.
Theo ông Akira Minamikawa, giám đốc tư vấn cấp cao của công ty Omdia, sự gia tăng đột biến trên diễn ra, bất chấp thực tế là thị trường chất bán dẫn của Maldives không tồn tại.
Theo dữ liệu hải quan 2 nước, 14 nhà xuất khẩu đã gửi chất bán dẫn từ Maldives đến Nga. Không công ty nào trong số này có trụ sở tại quần đảo Ấn Độ Dương.
Một công ty tên Mykines Corp có trụ sở tại London, đã xuất khẩu chip trị giá khoảng 40 triệu USD, tương đương 80% tổng lô hàng được tiết lộ. Tờ Financial Times đưa tin vào tháng 4/2023, tổng cộng Mykines đã vận chuyển thiết bị điện tử trị giá khoảng 1,2 tỷ USD đến Nga. Một số tờ báo gửi yêu cầu phỏng vấn với Mykines, nhưng công ty từ chối.
Đơn vị đứng thứ 2 trong danh sách, là Pixel Devices có trụ sở ở Hồng Kông. Trong 1 email gửi tới Nikkei Asia, Pixel thừa nhận có xuất khẩu sang Nga, nhưng tuân thủ nghiêm ngặt luật kiểm soát xuất khẩu, áp dụng cho các thực thể Hồng Kông. Công ty không vi phạm bất kỳ quy định hiện hành nào. Pixel từ chối bình luận, về khả năng vi phạm lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Nga.
Để tìm hiểu cách thực hiện các chuyến hàng như vậy, Nikkei Asia đã liên hệ với một số công ty thương mại và quan chức ở thủ đô Male.
Chìa khóa cho những lô hàng này, là các công ty giao nhận, hoặc trung gian kết nối người gửi hàng với người vận chuyển, rồi thay mặt họ xử lý thủ tục hải quan.
Một nguồn tin trong ngành vận tải đang hoạt động ở Maldives nói, chip của Mỹ từ Maldives đến Nga, có thể được sắp xếp bằng cách dùng tên công ty khác.
Hàng hóa vận chuyển quốc tế thông qua bên trung gian, thường được xử lý theo 1 trong 2 cách. Thứ nhất là "tái xuất", khi hàng hóa được dỡ xuống ở cảng hoặc sân bay, làm thủ tục hải quan, sau đó chất lên tàu hoặc máy bay, rồi vận chuyển đến quốc gia khác.
Thứ 2 là "trung chuyển", cơ bản giống như tái xuất, nhưng hàng được vận chuyển sang nước khác mà không thông quan tại nước trung gian.
Theo dữ liệu từ hải quan Maldives, rất nhiều chất bán dẫn từ Mỹ đã được xuất sang Nga theo 2 cách này. Tuy nhiên, dữ liệu về quá trình trung chuyển, không được đưa vào thống kê, và không có sẵn để tham khảo.
Các giao dịch được ghi lại trong dữ liệu thông quan của Nga, liệt kê Maldives là quốc gia tái xuất khẩu chất bán dẫn hàng đầu đến xứ bạch dương.
Chính quyền Hoa Kỳ đã chú ý đến các công ty vận tải ở Maldives, vì vai trò của họ trong việc lách lệnh cấm vận Nga.
Tháng 5/2022, Bộ Thương mại Hoa Kỳ cáo buộc 1 công ty có tên Intermodal Maldives, đã hỗ trợ xuất khẩu các bộ phận máy bay sang Nga, trái với lệnh cấm của phương Tây. Công ty này được đăng ký vào tháng 3/2022, chỉ vài tuần sau khi Nga tấn công Ukraine, và có trụ sở tại Maldives.
Intermodal cũng thừa nhận, trụ sở chính của họ ở Male. Khi được hỏi về việc vận chuyển các chuyến hàng đến Nga, có vi phạm lệnh hạn chế của Hoa Kỳ hay không? Công ty đã từ chối trả lời.
Một số chuyên gia về quan hệ quốc tế và thương mại cho biết, Maldives - quốc gia nhỏ bé ở tuyến đầu của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, có lịch sử kết giao thân thiện với Trung Quốc và Nga.
Cựu Tổng thống Maldives, ông Abdulla Yameen duy trì lập trường hữu nghị với Trung Quốc. Biểu thị rõ nhất là cầu hữu nghị Trung Quốc - Maldives, tên chính thức là cầu Sinamale, được khánh thành dưới thời ông nắm quyền. Cầu dài 1,39 km, nối đảo Male với đảo Hulhule, nơi có sân bay quốc tế, được xây dựng bởi 1 công ty nhà nước Trung Quốc, cùng sự đóng góp 126 triệu USD từ chính phủ Trung Quốc, tương đương 1 nửa chi phí xây dựng. Cây cầu gây ra tranh cãi lớn 1 thời gian, vì góp phần đẩy Maldives vào bẫy nợ.
Với Trung Quốc, Maldives là trung tâm vận chuyển quan trọng trong sáng kiến “Vành đai - Con đường”. Vị trí quần đảo này cũng quan trọng không kém về quân sự.
Giáo sư Srikanth Kondapalli từ đại học Jawaharlal Nehru của Ấn Độ, chuyên gia về chính trị Nam Á nói: “Quần đảo này có vị trí chiến lược với Trung Quốc và Nga, vì cách không xa căn cứ Diego Garcia của Mỹ. Hợp tác với Maldives, có thể mang lại lợi ích lâu dài cho 2 nước trên.”
Căn cứ trên đảo san hô Diego Garcia, 1 phần của quần đảo Chagos, đóng vai trò hỗ trợ các hoạt động của hải quân Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương và vịnh Ba Tư.
Tổng thống đương nhiệm của Maldives, ông Ibrahim Mohamed Solih, từ khi nhậm chức năm 2018, đã tập trung vào quan hệ với nước láng giềng Ấn Độ. Tháng 2/2021, ông ký thỏa thuận nhận hỗ trợ từ Ấn Độ, để xây dựng 1 căn cứ bảo vệ bờ biển. Tập đoàn Tata, 1 đơn vị kinh tế lớn của Ấn Độ, đang đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng nhà ở trên đảo nhân tạo Hulhumale, gần đảo chính Male.
Không thua kém Trung Quốc, Ấn Độ đang tài trợ xây những cây cầu hữu nghị của riêng mình ở Maldives, nối Male với các đảo lân cận.
Đối trọng ảnh hưởng của hai cường quốc châu Á này ở Maldives là Mỹ.
Maldives và Hoa Kỳ đã ký thỏa thuận hợp tác quốc phòng vào năm 2020, thúc đẩy quân đội 2 nước tăng cường hợp tác, như tiến hành tập trận chung, chống cướp biển, chống buôn lậu và cứu hộ thiên tai.
Chuyên gia Amit Ranjan từ tại đại học quốc gia Singapore nói: "Maldives thiếu nguồn lực để phát triển cơ sở hạ tầng. Do đó phụ thuộc vào các quốc gia khác, như Ấn Độ hay Trung Quốc."
Cũng theo ông Ranjan, quốc đảo này không đủ khả năng tham gia vào những liên minh lớn về quốc phòng hay kinh tế, nên thường bị lôi kéo vào các trò chơi quyền lực toàn cầu. Dẫu vậy, Maldives cũng cố gắng bảo vệ lợi ích. Ví dụ trong bối cảnh hiện nay, có rất ít động lực để Maldives đứng về phương Tây, trong việc ngăn chặn các giao dịch liên quan đến Nga. Lý do: Maldives thu được khoản tiền không nhỏ từ hoạt động như vậy.
