Vaccine mới ức chế tế bào ung thư gốc, ngăn tái phát

Vaccine này giúp ngăn chặn tái phát và di căn sau phẫu thuật, với hiệu quả vượt trội gấp nhiều lần so với các phương pháp điều trị hiện nay.

Công trình nghiên cứu do bà Dương Diên Liên (Trung tâm Công nghệ Nano Quốc gia Trung Quốc) và ông Trần Tiểu Nguyên (Đại học Quốc gia Singapore) chủ trì, được công bố trên tạp chí Nature Nanotechnology tháng 6/2025. Vaccine mới đã được thử nghiệm trên động vật và cho kết quả đầy hứa hẹn: giảm nguy cơ tái phát và lây lan khối u gấp 7 lần so với các liệu pháp hiện có.

Khác với phương pháp điều trị thông thường chỉ tiêu diệt tế bào ung thư phổ thông, loại vaccine mới này còn có khả năng tấn công cả tế bào gốc ung thư (CSC) – vốn là nguyên nhân chính gây tái phát bệnh do khả năng “ẩn náu” và tái kích hoạt sau điều trị. CSC được coi là “chỉ huy” của khối u nhờ đặc tính tự làm mới và tạo ra các dòng tế bào ung thư mới.

Bà Dương cho biết: “Ngay cả khi chỉ còn 1-5% CSC sau phẫu thuật, nguy cơ bệnh tái phát vẫn rất cao. Vaccine của chúng tôi nhằm mục tiêu loại bỏ hoàn toàn nhóm tế bào này.”

Vaccine nano được thiết kế với 3 yếu tố chính:

1. Lớp vỏ đặc biệt từ màng tế bào ung thư mang theo cả hai loại kháng nguyên: kháng nguyên đặc hiệu của CSC và kháng nguyên phổ biến của tế bào ung thư thông thường, giúp tăng khả năng nhận diện mục tiêu.

2. Phân tử định hướng miễn dịch trên bề mặt vaccine giúp nhắm trúng các tế bào tua (dendritic cells) – loại tế bào “trình diện kháng nguyên” then chốt trong kích hoạt miễn dịch.

3. RNA can thiệp ngắn (siRNA) làm chậm quá trình phân giải kháng nguyên trong tiêu thể, kéo dài thời gian kích hoạt phản ứng miễn dịch của cơ thể.

Thử nghiệm trên mô hình chuột mắc ung thư vú và u hắc tố cho thấy vaccine làm giảm rõ rệt số lượng CSC còn sót lại, giúp ngăn tái phát và di căn xa. Quan trọng hơn, không có dấu hiệu độc tính: các chỉ số máu, chức năng gan thận, mô nội tạng và tế bào gốc máu đều nằm trong giới hạn an toàn.

Hiện nhóm nghiên cứu đang phát triển dạng vaccine tiêm và hướng tới cá nhân hóa điều trị bằng cách sử dụng chính tế bào khối u của bệnh nhân để chế tạo vaccine đặc hiệu.

Tuy nhiên, bà Dương nhấn mạnh rằng cần tiến hành thêm các nghiên cứu đánh giá an toàn sinh học trên mô hình động vật lớn, trước khi triển khai thử nghiệm lâm sàng trên người.

Nếu tiếp tục đạt kết quả tích cực, loại vaccine này có thể trở thành bước tiến đột phá trong điều trị ung thư – không chỉ tiêu diệt khối u mà còn ngăn chặn nguy cơ tái phát và di căn từ gốc rễ./.