Từ đó đa dạng hóa các mặt hàng nông sản có giá trị gia tăng, chất lượng cao phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu.
Rau ăn quả được trồng bằng hệ thống tưới nhỏ giọt tại Trung tâm NC và PTNNCNC TP.HCM. Ảnh: PNO
Công nghệ sau thu hoạch của Việt Nam ứng dụng muộn hơn so với nhiều quốc gia khác, nhưng bước đầu đã có những dấu hiệu khả quan. Hiện cả nước có 5 cơ sở chiếu xạ thực phẩm để diệt vi sinh vật có hại như Salmonella phục vụ xuất khẩu. Một số mặt hàng khác cũng được bảo quản, chế biến để giảm thất thoát, nâng giá trị gia tăng.
Thạc sĩ Nguyễn Duy Đức, Phó Phân viện Trưởng Phân viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, cho biết thêm về một số công nghệ trong bảo quản rau củ, trái cây: "Công nghệ mới trong bảo quản, một là chiếu xạ, hiện thanh long, vải và măng cụt được xuất sang Mỹ đều bắt buộc phải chiếu xạ. Một công nghệ mới nữa là công nghệ bảo quản bằng CAS (gọi là hệ thống tế bào còn sống), đây là phát kiến tương đối vĩ đại trong thế kỷ vừa rồi của một người Nhật ở Công ty AIB Nhật, lô hàng đầu tiên về vải của Hà Nội tháng 6, 7 vừa qua đã được chuyển sang bên Nhật, thời gian bảo quản có thể được từ 1 đến 10 năm. Còn ở Viện thì có kỹ thuật như: rửa rau tự động 100 kg giờ, một số ứng dụng kỹ thuật với thanh long, xoài,... chúng tôi đã nghiên cứu chuyển giao. Hiện nay, còn có một xu hướng chế biến nữa, đó là làm rau khô hoặc rau ăn liền; quả thì sấy khô, đông lạnh, mứt, ngâm giấm, ủ chua...".
Một công nghệ xử lý bề mặt rất hiệu quả để bảo quản một số hàng nông sản đang được nghiên cứu áp dụng, Thạc sĩ Thái Văn Phước, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, chia sẻ: "Sau thu hoạch, để nâng cao giá trị và giữ được chất lượng sản phẩm, hiện hay, ở các nước tiên tiến người ta đã áp dụng công nghệ Plasma lạnh. Công nghệ Plasma lạnh có rất nhiều ưu điểm so với những công nghệ hiện tại, lắp đặt vận hành rất đơn giản, rẻ tiền và đặc biệt là không sử dụng hoá chất".
Bên cạnh một số thiết bị công nghệ đã nghiên cứu hoàn thiện, chuyển giao và bán ra thị trường nội địa lẫn xuất khẩu như hệ thống chế biến bánh phở, bánh tráng rế, bánh cuốn bò bía, ủ men và sấy ca cao...hiện còn một số công nghệ thiết bị khác đang chờ chuyển giao. "Về đa dạng hóa các sản phẩm nông sản, hiện nay, nhà trường đã hoàn thành về mặt công nghệ, đã sản xuất quy mô pilot (sản xuất thử). Thứ nhất là mứt sầu riêng, giữ nguyên được mùi vị của sản phẩm. Hai là công nghệ sản xuất bột nước cốt dừa hay là bột sữa dừa, các sản phẩm dầu cấm từ phôi lúa mì. Đồng thời có thể sản xuất được thành các sản phẩm ở dạng hòa tan khác, ví dụ như sấy thành bột, các phụ phẩm của cá da trơn, là công nghệ sản xuất Collagen từ da cá da trơn, thứ nữa là nước mắm lên men ngắn ngày từ thịt vụn trong quá trình phi lê cá, tất nhiên sẽ không ngon như nước mắm cá cơm. Bên cạnh đó, còn có sản xuất Surimi từ thịt vụn cá và công nghệ cô đặc nước dưa hấu bằng màng lọc. Ngoài ra, chúng tôi cũng đang hoàn thiện các công nghệ sản xuất các loại khô truyền thống, như là khô cá tra phồng, khô cá lóc bằng công nghệ sấy lạnh", Tiến sĩ Lại Quốc Đạt, Phó Trưởng Khoa Kỹ thuật Hoá học, Trường Đại học Bách khoa TPHCM, cho hay.
Hàng năm, ngành cá tra sản xuất khoảng trên 1 triệu tấn cá tra nguyên liệu. Sau khi tách phi lê cá tra đông lạnh để xuất khẩu, thì còn 70% là phụ phế liệu. Từ đây, có thể sử dụng một số công nghệ chế biến phụ phế liệu này thành những sản phẩm có giá trị cao, Tiến sĩ Nguyễn Văn Nguyện, Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng và Công nghệ sau thu hoạch, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 2, cho biết: "Hiện nay, một số sản phẩm chúng ta đang làm, ví dụ như từ da cá tra, chúng ta xử lý để tạo ra một số sản phẩm giá trị gia tăng như là tạo Collagen để làm hàng mỹ phẩm hay thuốc; còn gan, bao tử, bong bóng xử lý và tạo ra sản phẩm thực phẩm. Hay là đầu xương, thịt thì xử lý để tạo ra sản phẩm bột cá và dầu cá tra. Một trong những sản phẩm chúng tôi nghiên cứu đối với cá tra là tạo ra sản phẩm gọi là bột Pép-tít sinh học có hoạt tính liên kết Calci cao để bổ sung làm thực phẩm cho con người".
Đối với phụ phẩm vỏ tôm trong quá trình chế biến đã được xử lý thành một số sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Về ứng dụng của sản phẩm và các công nghệ, Phó Giáo sự Tiến sĩ Ngô Đại Nghiệp, Trưởng Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học tự nhiên TPHCM, cho rằng: "Bổ sung Chitosan vào chả lụa hay giò lụa cho thấy có thể thay thế được hàn the, giò lụa vẫn dai bình thường, ngoài ra có thể bảo quản được khoảng 168 giờ, có nghĩa là sau 7 ngày ở trong tủ 4 độ C, hoặc là bổ sung ChitoOligogosaccharit vào bột dứa hòa tan nhằm tăng khả năng sức đề kháng của con người. Chúng tôi cũng thu nhận khảo sát cao chiết từ lá sen, nhất là lá tía tô. Chúng tôi cũng đã chuyển công thức sản xuất cho công ty Tâm Thảo mà hiện nay trên thị trường có trà túi lọc tía tô đã được bán trong các siêu thị".
Bộ Khoa học và Công nghệ đang thực hiện chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ sau thu hoạch giai đoạn 2011-2015”. Đây là một trong 15 chương trình khoa học công nghệ trọng điểm cấp Nhà nước. Mục tiêu là ứng dụng và phát triển thành công một số công nghệ bảo quản tiên tiến và giải pháp phù hợp nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch một số sản phẩm nông lâm thủy sản và dược liệu chính của Việt Nam. Từ đó, đa dạng hóa các mặt hàng nông lâm thủy sản có giá trị gia tăng, chất lượng cao phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu.
Hiện nay, Trung tâm Thông tin Khoa học Công nghệ TPHCM có hơn 50 công nghệ và thiết bị phục vụ chế biến, đóng gói và bảo quản nông sản đang được trưng bày và sẵn sàng chuyển giao cho đối tác có nhu cầu các công nghệ và thiết bị mới phục vụ trong lĩnh vực chế biến, đóng gói và bảo quản nông sản sau thu hoạch. Đây là những sản phẩm công nghệ cần thiết cho nông nghiệp nói chung và nông dân nói riêng. Hy vọng trong thời gian tới sẽ có nhiều hơn những công nghệ được chuyển giao áp dụng vào sản xuất, tạo nên bước đột phá trong thu hoạch, bảo quản nông sản phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu, cải thiện đời sống cho người dân./.
