Tin tứcVụ sạt lở tại đèo Bảo Lộc vừa rồi đặt ra nhiều vấn đề từ thực tiễn đòi hỏi cơ sở khoa học địa chất.
Xung quanh vấn đề này, PGS-TS Phạm Trung Hiếu - Trưởng khoa địa chất trường Đại học Khoa học tự nhiên TPHCM chia sẻ cùng độc giả VOH.
*VOH: Sạt lở đất trở thành thảm họa kinh hoàng, theo ông đâu là những nguyên nhân thường thấy?
PGS-TS Phạm Trung Hiếu: Nguyên nhân xảy ra sạt lở đất có nhiều. Tuy nhiên, ở góc độ địa chất học, theo chúng tôi nguyên nhân đầu tiên phải nói đến là cấu trúc địa chất, về tai biến thiên nhiên.
Đó là các kiến tạo, các đứt gãy rất có thể xảy ra, sau đó là hàng loạt các vấn đề về yếu tố như là lượng mưa lớn, kể cả những yếu tố do con người gây ra như phá rừng dẫn tới hiểm họa tiềm tàng sạt lở đất hay lũ quét.
*VOH: Sạt lờ đất diễn tiến bất ngờ hay đó là 1 quá trình tích tụ bởi tác nhân thời tiết, thưa ông?
PGS-TS Phạm Trung Hiếu: Tất cả những yếu tố về sạt lở hay những yếu tố tác nhân mà gây ra những thảm họa thiên tai thì không phải là tự nhiên gây ra mà nó có thể diễn ra một thời gian khá dài.
Thứ nhất là yếu tố địa chất, rồi yếu tố địa hình, địa mạo, những vùng có yếu tố xung yếu như vậy thường có thể dự báo được trước. Nếu khảo sát có thể đưa ra được dự báo, giải pháp cụ thể chứ không phải hoàn toàn bị động trước những yếu tố đó.
*VOH: Liên quan đến sạt lở đất diễn ra ở Lâm Đồng thời gian qua, mới đây tại khu vực đèo Bảo Lộc khiến nhiến người thương vong, đã có nghiên cứu nào về địa chất khu vực này để tìm ra nguyên nhân chưa, thưa ông?
PGS-TS Phạm Trung Hiếu: Ở Việt Nam có Viện Địa chất khoáng sản đã làm bản đồ dự báo tỷ lệ 1/50.000 từ phía Bắc cho đến Quảng Nam. Tuy nhiên, từ Quảng Ngãi đến Lâm Đồng hiện nay hoặc là về phía Nam, đặc biệt những vùng mà có địa hình phân cắt mạnh thì chưa được làm.
Hiện nay theo tôi được biết thì chưa có bản đồ dự báo nào tỷ lệ 1/50.000 đối với khu vực tỉnh Lâm Đồng, cũng chưa có công tác nghiên cứu một cách chi tiết, bài bản.
Lâm Đồng là nơi có địa hình phân cắt mạnh, độ cao rơi vào tầm từ 800 đến 1000 mét so với mặt nước biển. Địa hình phân cắt mạnh như vậy, đặc biệt vào mùa mưa, những nơi xung yếu của vỏ trái đất, những khu vực đứt gãy hoặc khe nứt, ranh giới những yếu tố địa chất khác nhau đó thường rất dễ xảy ra sạt lở.
Đối với khu vực đèo Bảo Lộc diễn ra vụ sạt lở làm bốn người tử nạn thì có thể thấy rõ nhất là khu vực sạt lở này nằm ngay tại ranh giới giữa một bên là một đứt gãy cắm ở phía Đông Nam và một bên là một đứt gãy nhỏ hay chúng tôi hay thường gọi là khe nứt nó cắm về phía đông.
Đồng thời khu vực sạt lở đó, toàn bộ rừng phòng hộ, cây tự nhiên trong thảm thực vật lại mất đi không còn nữa. Đấy là những khu vực xung yếu của vỏ trái đất, nó được phong hóa, diễn biến rất dài và lâu, dẫn đến yếu tố lượng mưa rất lớn, khác bình thường so với thời gian trước.
Nhiều yếu tố khác nhau nữa dẫn đến xảy ra sạt lở và tôi cho rằng thời điểm này chúng ta cần phải khảo sát kỹ, cần phải có một quy hoạch cụ thể khu vực đèo Bảo Lộc và trên tuyến đường quốc lộ 20, những địa hình phân cắt mạnh như vậy chúng ta cần phải làm nhanh, làm sớm hơn nữa để hạn chế thiệt hại.
Chỉ có một đoạn này và nhiều đoạn khác cũng có thể nguy cơ tai biến địa chất tiếp tục xảy ra trong thời gian tới. Nhưng yếu tố quan trọng hàng đầu là chúng ta phải làm các khảo sát kỹ về cấu trúc địa chất và đưa ra các dự báo ở tỉ lệ 1/ 25.000, đặc biệt những chỗ xung yếu như vậy nên có những nghiên cứu sâu hơn.
*VOH: Có ý kiến nói việc trồng vườn sầu riêng ở khu sạt lở đất, lớp che phủ của rừng bị mất, mưa ngấm thẳng vào đất, có thể là tác nhân dẫn đến sạt lở hay việc thiếu mảng xanh? Ý kiến của ông như thế nào?
PGS-TS Phạm Trung Hiếu: Trồng các cây công nghiệp đó thì chắc chắn là tác nhân là rất rõ ràng rồi. Quốc lộ 20 rất nhiều vùng, nhiều khoảng trống hiện nay cũng đang trồng. Do vậy chúng ta cần phải phòng tránh, dự báo sớm hơn để hạn chế những nguy cơ gây sạt lở như vừa qua.
Vấn đề quan trọng cần phải đặc biệt quan tâm về những yếu tố sạt lở đất đối với những vùng có địa hình phân cắt mạnh như Lâm Đồng, những địa hình phân cắt mạnh từ miền Trung cho đến Đông Nam Bộ, Nam Bộ.
Làm tốt công tác khảo sát, dự báo địa chất, chúng ta có thể đưa ra bản đồ, dự báo thời gian bao nhiêu năm, sau đó cập nhật thường xuyên.
Sau 2, 3 năm phải cập nhật những bản đồ vùng xung yếu. Nếu cập nhật được những điểm xung yếu có khả năng xảy ra sạt lở nhiều hơn, chúng ta sẽ giảm thiểu những yếu tố sạt lở gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với đời sống con người. Yếu tố vào cuộc của Nhà nước, Chính phủ, địa phương cho công tác dự báo này là việc cấp bách.
*VOH: Xin cám ơn ông!
Trước diễn biến phức tạp của thời tiết, UBND tỉnh Lâm Đồng vừa phát đi công văn hỏa tốc chỉ đạo các đơn vị chức năng và UBND các huyện, thành phố trong tỉnh triển khai các phương án phòng, chống sạt lở đất trong mùa mưa 2023.
UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo các huyện, thành phố Đà Lạt và Bảo Lộc tiếp tục kiểm tra, rà soát toàn bộ các khu dân cư, trường học, cơ sở y tế, trụ sở cơ quan, doanh trại tại khu vực ven sông, suối, khu vực sườn dốc để kịp thời phát hiện, cảnh báo khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở, lũ ống, lũ quét, ngập lụt;
Triển khai có hiệu quả các biện pháp phòng ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản khi có mưa lớn xảy ra.
Liên quan đến vụ sạt lở ở đèo Bảo Lộc, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo đánh giá, xác định cụ thể nguyên nhân và rút kinh nghiệm về sự cố này. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Phó trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh rằng vụ sạt lở này là một bài học mới, nguy cơ mới cần phải quyết liệt hơn và giải pháp tích cực hơn trong ứng phó với sạt lở đất.
Tại buổi họp báo thường kỳ ngành nông nghiệp diễn ra chiều 1/8, từ hiện trường vụ sạt lở là khu vực đất trồng sầu riêng, theo lãnh đạo Cục Lâm nghiệp, vườn sầu riêng nằm ở vị trí sạt lở trên đèo Bảo Lộc (Lâm Đồng) là đất rừng phòng hộ, mà rừng phòng hộ thì phải trồng cây bản địa. Việc để trồng sầu riêng chắc chắn có trách nhiệm của địa phương.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Phó trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng bất cứ thay đổi nào do tác động của con người thì thiên nhiên sẽ có những thay đổi. Với điều kiện biến đổi khí hậu, mưa lũ bất thường như hiện nay thì tất cả tác động của con người đều có thể gây ra hậu quả.
Tính từ đầu mùa mưa năm 2023, mưa lũ diễn biến phức tạp đã gây ra nhiều vụ sạt lở trên địa bàn Lâm Đồng. Chỉ tính riêng trong 7 tháng, trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã xảy ra các loại hình thiên tai chủ yếu là mưa lớn liên tục kéo dài, kèm theo lốc xoáy, sạt lở đất.
Trong đó, có 8 trận mưa lớn, 6 trận lốc xoáy, 4 vụ sạt lở đất... gây hậu quả làm 9 người thiệt mạng, 4 người bị thương; hư hỏng, thiệt hại nhà cửa, cây trồng, gia cầm, gia súc, các công trình dân sinh… ước tổng giá trị thiệt hại trên 18 tỷ đồng.
Gần nhất là vụ sạt lở đất xảy ra tại đèo Bảo Lộc vào ngày 30/7 khiến 4 người tử vong, trong đó có 3 chiến sĩ CSGT hy sinh khi thực hiện nhiệm vụ tại chốt đèo.Phi Yến
