Tin tứcThị trường đang bước vào giai đoạn mua sắm cuối năm với hàng triệu giao dịch trực tuyến mỗi ngày. Cùng với sự tiện lợi trong mua sắm và thanh toán, các hoạt động lừa đảo công nghệ cao cũng gia tăng mạnh, với nhiều thủ đoạn tinh vi như giả mạo thương hiệu lớn, mạo danh nhân viên sàn thương mại điện tử, “sale sốc – hoàn tiền ảo”, lừa thanh toán qua ví điện tử hay sử dụng deepfake để chiếm lòng tin người dùng.
Theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia, các bẫy lừa thường bắt đầu từ những thao tác nhỏ như quét mã QR, nhấp vào đường link lạ hay một cuộc gọi video bất thường. Chỉ vài giây mất cảnh giác, người dùng có thể mất dữ liệu cá nhân, mất quyền truy cập tài khoản hoặc bị chiếm đoạt tài chính.
Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu và Hợp tác quốc tế của Hiệp hội, nhận định tội phạm mạng ngày càng tăng cường giả mạo cửa hàng uy tín, chiếm đoạt tài khoản và sử dụng liên kết độc hại để đánh cắp dữ liệu.
Đặc biệt, các đối tượng còn ứng dụng trí tuệ nhân tạo và công nghệ deepfake để giả mạo giọng nói, gương mặt người thân, qua đó thao túng cảm xúc và lợi dụng lòng tin của nạn nhân. “Đây là những cái bẫy vô hình nhưng gây thiệt hại hữu hình,” ông Sơn nhấn mạnh.
Tại lễ khởi động chiến dịch “Chống lừa đảo trực tuyến 2025”, Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết thiệt hại do lừa đảo mạng trong năm 2024 ước tính gần 20.000 tỷ đồng. Hơn 125.000 website giả mạo được phát hiện, với hàng trăm kịch bản lừa đảo liên tục biến đổi. Con số thực tế có thể cao hơn do nhiều nạn nhân không trình báo.
Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho rằng chống lừa đảo không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan chức năng mà là trách nhiệm chung của toàn bộ hệ sinh thái số. Hiệp hội đã triển khai nhiều giải pháp như ứng dụng cảnh báo nTrust, nền tảng đào tạo kỹ năng số nCademy và các chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng.
Xây “lá chắn 3 lớp” chống lừa đảo
Theo ông Vũ Ngọc Sơn, Việt Nam cần áp dụng đồng bộ “khiên 3 lớp”: pháp lý, công nghệ và kỹ năng người dùng.
Về pháp lý, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 quy định nghiêm cấm đánh cắp, mua bán dữ liệu cá nhân, nhằm ngăn chặn tình trạng lộ lọt thông tin – yếu tố khiến tội phạm dễ tiếp cận nạn nhân. Dự thảo Luật An ninh mạng 2025 bổ sung quy định xử lý hành vi giả mạo thông tin, hình ảnh, giọng nói và sao chép thương hiệu. Việt Nam cũng thúc đẩy hợp tác quốc tế thông qua Công ước Hà Nội về phòng chống tội phạm mạng.
Về công nghệ, các ngân hàng đã áp dụng xác thực đa lớp, phân tích hành vi giao dịch và kết nối dữ liệu cảnh báo tài khoản phạm tội với Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước. Người dùng có thể chủ động kiểm tra đường link độc hại qua ứng dụng nTrust.
Về kỹ năng số, Hiệp hội triển khai phong trào “Bình dân học vụ số” và phát hành “Cẩm nang An ninh mạng” để trang bị kiến thức an toàn mạng cho cộng đồng. Giới trẻ được khuyến khích hướng dẫn người lớn tuổi nhằm lan tỏa kỹ năng số.
Ông Sơn khuyến cáo người dùng rèn luyện phản xạ an toàn theo nguyên tắc “3 không - 3 nhanh”:
- 3 không: không tin tuyệt đối, không cài ứng dụng từ liên kết lạ, không chuyển tiền khi chưa xác thực.
- 3 nhanh: nhanh tra cứu khi nghi ngờ, nhanh ngắt kết nối khi bị thao túng, nhanh báo cáo cơ quan chức năng khi xảy ra sự cố.
“An toàn không đến từ may mắn mà từ sự hiểu biết và chủ động,” ông nhấn mạnh.
