Tin tứcTrọng tâm tranh luận xoay quanh gói chính sách khuyến khích sinh đủ 2 con, đặc biệt là hỗ trợ tài chính, thời gian nghỉ thai sản và cơ chế dịch vụ công hỗ trợ gia đình trẻ.
Nhiều đại biểu đồng thuận mục tiêu nâng mức sinh, nhưng nhấn mạnh: thiết kế chính sách phải công bằng, linh hoạt, có nguồn lực bảo đảm và không làm gia tăng rào cản đối với lao động nữ.
Đại biểu Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) đặt vấn đề với quy định “phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi” mới được hỗ trợ tài chính.
Theo ông, cách quy định này dễ hiểu là những người sinh đủ 2 con sau 35 tuổi sẽ không được hưởng một sự phân biệt chính sách dựa trên tuổi tác, chưa hợp lý về tính công bằng và tính toàn diện.
Trên thực tế, nhiều phụ nữ muốn sinh trước 35 tuổi nhưng bị chi phối bởi áp lực sự nghiệp, điều kiện kinh tế, việc làm chưa ổn định, chậm tìm được bạn đời phù hợp hoặc các yếu tố khách quan khác. Khi họ sinh đủ 2 con sau 35 tuổi, lại không được hỗ trợ thì “vừa thiệt thòi vừa tội nghiệp”.
Đại biểu Tám đề xuất mở rộng diện hỗ trợ cho tất cả phụ nữ sinh đủ 2 con, không ràng buộc cứng bởi mốc tuổi hoặc ít nhất thiết kế bậc thang theo độ tuổi, khu vực, nhóm nghề.
Ở góc độ khả năng thực thi, đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (Tây Ninh) lưu ý: các chính sách nhà ở, hỗ trợ tài chính, nghỉ thai sản… khi triển khai thường vấp phải hạn chế nguồn lực và khả năng cân đối ngân sách tại những địa phương khó khăn; đồng thời các gói hỗ trợ hiện nay chưa gắn kết mạnh mẽ vai trò của nam giới trong chia sẻ chăm sóc con.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên đề nghị rà soát theo hướng linh hoạt, ưu tiên giải pháp bền vững như mở rộng hệ thống trông giữ trẻ, mầm non (công và tư) đảm bảo chất lượng, giúp giảm gánh nặng chăm sóc và tạo điều kiện cho phụ nữ sớm quay lại thị trường lao động.
Đại biểu đề xuất giảm thuế thu nhập cá nhân cho gia đình sinh đủ hai con một hình thức hỗ trợ trực tiếp, dễ dự đoán, có hiệu ứng khuyến khích cao, phù hợp xu hướng chính sách tại các quốc gia đối mặt tỉ suất sinh thấp.
Về đề xuất tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai (phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng), đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng nhiều bà mẹ sẽ ủng hộ nhưng cần cân nhắc tác động phụ.
Thực tế, kéo dài thời gian nghỉ có thể khiến một số doanh nghiệp e ngại tuyển dụng hoặc bố trí lao động nữ ở vị trí then chốt vì lo gián đoạn công việc và chi phí phát sinh, từ đó tăng nguy cơ phân biệt đối xử về giới trong tuyển dụng - thăng tiến.
Với nhóm phụ nữ coi trọng sự nghiệp, nhất là lao động trẻ, chất lượng cao, thời gian vắng mặt dài hơn có thể tạo tâm lý ngại sinh con thứ hai vì lo ảnh hưởng đánh giá hiệu suất, cơ hội phát triển.
Để dung hòa mục tiêu khuyến sinh với bình đẳng cơ hội, bà Việt Nga đề nghị thiết kế mở: phân loại theo nhóm ngành/nghề/khu vực, đồng thời bổ sung gói hỗ trợ doanh nghiệp (giảm chi phí sử dụng lao động nữ, ưu đãi bảo hiểm - thuế, quỹ thay thế lao động tạm thời…) và cơ chế bảo đảm thăng tiến bình đẳng cho phụ nữ sau thai sản.
Quan trọng hơn, cần chuyển trục tư duy: không chỉ kéo dài nghỉ cho mẹ mà trao quyền nghỉ linh hoạt cho cả vợ hoặc chồng. Mô hình “nghỉ thai sản chia sẻ” tổng thời gian 7-8 tháng do gia đình tự phân bổ giúp cha tham gia chăm con ngay từ đầu, giảm định kiến “chăm con là việc của phụ nữ” và giảm áp lực sự nghiệp dồn lên một phía.
Bức tranh chính sách vì thế không thể chỉ là trợ cấp tiền hay thêm tháng nghỉ. Nhiều đại biểu nhấn mạnh “hạ tầng xã hội cho gia đình trẻ” mới là điều kiện quyết định: nhà trẻ - nhóm trẻ cho bé từ 6 tháng, mầm non đủ chỗ gần nơi ở/nơi làm, dịch vụ trông trẻ linh hoạt theo ca, y tế - sản nhi - phục hồi chức năng phủ đến cấp quận/huyện và giao thông công cộng thuận tiện cho cha mẹ đưa đón.
Khi “chi phí thời gian” và “chi phí cơ hội” giảm, quyết định sinh con ít rủi ro hơn với phụ nữ và không làm doanh nghiệp thiệt đơn thiệt kép.
