Trong đó đáng chú ý là đề xuất chấm dứt mô hình chính quyền đô thị hiện đang được áp dụng tại các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng và Hải Phòng.
Dự thảo luật gồm 7 chương, 49 điều, tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến tổ chức đơn vị hành chính và mô hình chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh và cấp cơ sở, bỏ cấp huyện tại những địa bàn đô thị, hải đảo hoặc các đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt. Điều này nhằm hướng đến một mô hình chính quyền tinh gọn, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn phát triển.
Theo Bộ Nội vụ, việc chấm dứt mô hình chính quyền đô thị được thực hiện nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong hệ thống chính quyền, đáp ứng yêu cầu quản lý hành chính trong bối cảnh mới. Dự thảo luật quy định rõ về lộ trình và các bước chuyển tiếp để đảm bảo hoạt động liên tục, thông suốt của các cơ quan nhà nước trong quá trình chuyển đổi mô hình.
Cụ thể, tại Điều 48, dự thảo nêu rõ việc duy trì tổ chức chính quyền địa phương ở phường thuộc TPHCM và Đà Nẵng theo các nghị quyết hiện hành sẽ chỉ kéo dài đến khi Ủy ban nhân dân (UBND) phường nhiệm kỳ 2026–2031 được bầu ra. Sau thời điểm này, các nghị quyết như Nghị quyết 131/2020, Nghị quyết 98/2023 và Nghị quyết 136/2024 sẽ hết hiệu lực.
Tương tự, dự kiến từ ngày 1/7/2025, Nghị quyết số 169/2024 về tổ chức chính quyền đô thị tại TP Hải Phòng cũng bị bãi bỏ. Đồng thời, một phần nội dung trong Luật Thủ đô liên quan đến mô hình chính quyền đô thị cũng sẽ được gỡ bỏ.
Riêng với TPHCM, Bộ Nội vụ đề xuất từ ngày 1/5/2026, chấm dứt hiệu lực thi hành của Nghị quyết 131/2020 và bãi bỏ các điều khoản liên quan đến tổ chức chính quyền đô thị trong Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội.
Dự thảo luật cũng đưa ra quy định chi tiết về việc phân định lại thẩm quyền, nhiệm vụ của chính quyền địa phương trong thời hạn 2 năm kể từ ngày luật có hiệu lực (1/7/2025). Trong giai đoạn này, Chính phủ sẽ được giao trách nhiệm ban hành các văn bản quy phạm pháp luật tạm thời để đảm bảo việc chuyển đổi được thực hiện một cách thống nhất và kịp thời, trong khi chờ sửa đổi các luật và nghị quyết liên quan.
Bên cạnh đó, dự thảo còn quy định thời hạn 15 ngày để các cơ quan chính quyền cấp huyện bàn giao đầy đủ hồ sơ, tài liệu, tài chính và cơ sở vật chất cho các đơn vị mới có thẩm quyền tiếp nhận. Các công trình đầu tư, thủ tục hành chính còn dang dở cũng sẽ được tiếp tục thực hiện dưới sự điều phối của UBND cấp tỉnh.
Bộ Nội vụ nhấn mạnh việc điều chỉnh mô hình tổ chức chính quyền không chỉ giúp tinh gọn bộ máy hành chính mà còn nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở các đô thị đặc biệt như TPHCM, nơi có quy mô dân số lớn và tốc độ phát triển nhanh. Đây là một bước đi lớn trong cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước theo tinh thần Nghị quyết Trung ương.
