Tin tứcTừ ngày 1 đến 11/12 tại Hà Nội, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ) chủ trì, phối hợp các bộ, ngành liên quan làm việc với Đoàn công tác Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) trong khuôn khổ Đoàn đánh giá tổng thể cơ sở hạ tầng điện hạt nhân (INIR Mission - Integrated Nuclear Infrastructure Review).
Đoàn do ông Eric Mathet, Trưởng bộ phận Phát triển cơ sở hạ tầng hạt nhân của IAEA, dẫn đầu, tập trung đánh giá hiện trạng hạ tầng điện hạt nhân quốc gia của Việt Nam theo bộ tiêu chí giai đoạn 2 - giai đoạn xác định mức độ sẵn sàng của một quốc gia để mời thầu hoặc đàm phán hợp đồng xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.
Trên cơ sở đó, đoàn chỉ ra những lĩnh vực cần tiếp tục hoàn thiện, đồng thời đưa ra các khuyến nghị, đề xuất giúp Chính phủ và các cơ quan liên quan xây dựng kế hoạch hành động trong thời gian tới.
Trong gần hai tuần làm việc, các chuyên gia IAEA đã trao đổi sâu với đại diện nhiều cơ quan bộ, ngành: Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN) và UBND tỉnh Khánh Hòa.
Đoàn rà soát, đánh giá khách quan và toàn diện trên cả 19 nội dung cơ sở hạ tầng điện hạt nhân theo khung của IAEA, từ thể chế - pháp lý, nhân lực, tài chính đến an toàn, an ninh, quản lý chất thải phóng xạ.
Tại phiên bế mạc, Đoàn INIR ghi nhận Việt Nam có những bước tiến đáng kể trong việc khởi động lại và thúc đẩy triển khai Dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, đồng thời xây dựng các cấu phần hạ tầng cần thiết. Nhiều quyết sách quan trọng đã được ban hành ở các cấp, từ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đến các bộ, ngành và địa phương.
Năm 2025, Việt Nam đã sửa đổi, ban hành Luật Năng lượng nguyên tử và thông qua một số cơ chế đặc thù để tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho dự án điện hạt nhân, nhất là các thủ tục về đầu tư, đất đai, huy động vốn và lựa chọn đối tác.
Theo dự thảo báo cáo sơ bộ, Đoàn INIR đưa ra 38 khuyến nghị và 13 đề xuất, trong đó nhấn mạnh các nhóm việc Việt Nam cần tiếp tục triển khai:
- Hoàn thiện khung pháp lý và hệ thống quy định cho chương trình điện hạt nhân, bảo đảm tương thích tiêu chuẩn quốc tế.
- Tăng cường phát triển nguồn nhân lực có trình độ cao, cả về đào tạo mới lẫn bồi dưỡng, giữ chân đội ngũ chuyên gia.
- Chuẩn bị kỹ cho giai đoạn đấu thầu và xây dựng nhà máy, bao gồm cơ chế lựa chọn nhà thầu, quản lý dự án và giám sát an toàn.
- Củng cố chiến lược quốc gia về chu trình nhiên liệu hạt nhân và quản lý chất thải phóng xạ, bảo đảm an toàn dài hạn.
- Cập nhật cơ chế phối hợp liên ngành, tăng tính thông suốt giữa các cơ quan trung ương - địa phương, cơ quan quản lý - đơn vị triển khai.
Đoàn chuyên gia IAEA ghi nhận hai “thực tiễn tốt” của Việt Nam được xem là kinh nghiệm tham khảo cho các quốc gia đang ở giai đoạn phát triển chương trình điện hạt nhân.
Thứ nhất, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 189 thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ đối với chương trình điện hạt nhân, đồng thời thiết lập cơ chế đặc thù để đơn giản hóa thủ tục đầu tư, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, mở rộng khả năng huy động vốn và linh hoạt trong lựa chọn nhà thầu. Cơ chế này cũng tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương yếu tố IAEA đánh giá là “quyết định” đối với tiến độ và tính bền vững của chương trình.
Thứ hai, Việt Nam tận dụng tốt mạng lưới quan trắc môi trường hiện có để phục vụ công tác chuẩn bị dự án điện hạt nhân. Việc sử dụng hạ tầng sẵn có giúp nâng chất lượng đánh giá tác động môi trường, tăng tính minh bạch và rút ngắn thời gian chuẩn bị hồ sơ, nghiên cứu.
Theo IAEA, hai thực tiễn này cho thấy Việt Nam đang tiếp cận điện hạt nhân theo một lộ trình bài bản, phù hợp chuẩn mực quốc tế, đồng thời thể hiện rõ quyết tâm triển khai chương trình một cách có trách nhiệm và hiệu quả.
Dự kiến trong quý 1/2026, IAEA và các cơ quan phía Việt Nam sẽ phối hợp hoàn thiện báo cáo INIR. Đến quý 2/2026, sau khi hoàn tất các thủ tục nội bộ, IAEA sẽ gửi báo cáo chính thức lên Chính phủ Việt Nam. Đây sẽ là căn cứ quan trọng để Việt Nam xây dựng kế hoạch hành động chi tiết cho giai đoạn mời thầu, lựa chọn đối tác và triển khai nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.
