75 năm qua, giá trị lịch sử và ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám và Bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9 mãi vẫn có sức sống trường tồn và có tính thời đại sâu sắc. Giá trị và ý nghĩa của cuộc Cách mạng Tháng Tám và bản Tuyên ngôn độc lập đã và đang được tiếp tục phát huy trong thời đại ngày nay.
Nhân dịp này, VOH phỏng vấn Tiến sĩ Lưu Văn Quyết, Trưởng Khoa Lịch sử - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM.
*VOH: Trước tiên, xin ông phân tích, làm sáng tỏ về giá trị, ý nghĩa của cuộc Cách mạng Tháng Tám và bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam vào ngày 2/9/1945?
Tiến sĩ Lưu Văn Quyết: Như chúng ta đã biết một trong những thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và thời đại của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX là thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và việc thành lập nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã xóa bỏ chế độ thuộc địa nửa phong kiến của nước ta, mở ra một kỷ nguyên mới của lịch sử dân tộc, đó là kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đối với tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa, Cách mạng Tháng Tám một mặt đã góp phần đánh bại tàn dư của chế độ phong kiến và Chủ nghĩa Thực Dân - Chủ nghĩa Phát xít ở Việt Nam.
Vấn đề này trong Thư gửi đồng bào toàn quốc nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám ngày 19 tháng 8 năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết Cách mạng Tháng Tám đã giải phóng đồng bào ta ra khỏi chế độ quân chủ chuyên chế và xiềng xích thực dân. Mặt khác đối với công cuộc xây dựng chế độ xã hội mới khác về chất so với chế độ cũ, đó là phong kiến thực dân và đế quốc, Cách mạng Tháng Tám đã xây dựng cho nhân dân Việt Nam một nền tảng dân chủ cộng hòa và thống nhất độc lập. Chúng ta biết rằng sau Cách mạng tháng Tám, ngày 2 tháng 9 năm 1945 tại vườn hoa Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Bản tuyên ngôn có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với dân tộc Việt Nam và có giá trị quốc tế, giá trị thời đại sâu sắc. Đó là văn kiện khẳng định và kết tinh truyền thống yêu nước, khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam từ bao đời, khai sinh ra nhà nước Việt Nam mới, đó là nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc, đó là kỷ nguyên độc lập tự do và hạnh phúc. Tuyên ngôn của nước Việt Nam cũng đóng góp quan trọng vào sự phát triển tư tưởng nhân loại về quyền con người, quyền dân tộc và các dân tộc trên thế giới, là ngọn cờ cổ vũ phong trào của các dân tộc trên toàn thế giới.
*VOH: Về những giá trị quý báu của lịch sử dân tộc và những thành tựu của Đảng ta trong lãnh đạo nhân dân tiến hành Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền và thành lập nên nước Việt Nam hôm nay là gì?
Tiến sĩ Lưu Văn Quyết: Chúng ta biết rằng thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, truyền thống yêu nước và ý chí quật cường dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Có được thắng lợi đó trước hết Đảng Cộng sản Việt Nam đã quán triệt và vận dụng sáng tạo những luận điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin về chiến tranh cách mạng chiến tranh và quân đội vào việc chuẩn bị khởi nghĩa.
Cách mạng Tháng Tám có những đặc điểm là thứ nhất là cuộc cách mạng diễn ra trong thời gian nhanh, thứ hai cách mạng chủ yếu giành chính quyền bằng bạo lực chính trị của quần chúng. Đặc điểm thứ 3 cuộc cách mạng diễn ra trong bối cảnh thuận lợi khi đó ở Việt Nam đang có khoảng trống quyền lực, đó là thời cơ chín mùi. Thời cơ đó là, Pháp chạy, Nhật đầu hàng, Vua Bảo Đại thoái vị và Đảng ta đã có sự chuẩn bị lực lượng kỹ càng. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám khẳng định nghệ thuật lãnh đạo của Đảng ta trong chuẩn bị tập hợp lực lượng chớp thời cơ đã lãnh đạo nhân dân thực hiện khởi nghĩa từng phần, từng vùng, để dẫn đến khởi nghĩa giành chính quyền trong khắp cả nước chỉ trong một thời gian ngắn, như chúng ta đã biết đó là từ ngày 14 đến ngày 28 tháng 8 năm 1945.
*VOH: Giá trị lịch sử và ý nghĩa thời đại của cuộc Cách mạng Tháng Tám và ngày Quốc khánh 2/9, 75 năm qua đã được phát huy ra sao trong thời đại ngày nay?
Tiến sĩ Lưu Văn Quyết: 75 năm qua, đất nước Việt Nam và thế giới đã có những thay đổi sâu sắc về mọi mặt, nhưng Bản tuyên ngôn độc lập năm 1945 vẫn có sức sống trường tồn, và theo tôi và vẫn có tính thời đại sâu sắc. Tư tưởng và nội dung chủ đạo của Bản tuyên ngôn vẫn mãi soi đường cho cả dân tộc Việt Nam trên con đường xây dựng, củng cố và giữ gìn độc lập, tự do, hạnh phúc của nhân dân, của dân tộc Việt Nam.
*VOH: Trong không khí kỷ niệm ngày Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 cũng là dịp để các thế hệ trẻ thấm nhuần sâu sắc hơn nữa những giá trị, ý nghĩa của cuộc Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, vậy theo ông vấn đề này cần được tuyên truyền và giáo dục thế hệ trẻ ra sao để đạt hiệu quả cao nhất?
Tiến sĩ Lưu Văn Quyết: Hiện nay, đất nước Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Điều đó đã tạo cơ hội cho đất nước ta thoát khỏi lạc hậu, phát triển về mọi mặt, tạo ra những cơ hội để cho mọi công dân có thể mở rộng, giao lưu và tìm kiếm cơ hội phát triển. Song hội nhập quốc tế cũng ảnh hưởng tiêu cực đến thanh niên, làm cho đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh niên bị lệch lạc và đặc biệt là dễ bị lôi cuốn kích động, chưa hiểu biết đầy đủ về truyền thống cách mạng của Đảng và dân tộc. Do đó, khơi dậy, phát huy và bồi dưỡng ý thức tự tôn dân tộc cho các thế hệ trẻ, đặc biệt là thanh niên - những người chủ nhân tương lai của đất nước là một trong những việc làm cấp bách và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.
Trong thực tế thì nhiều năm qua việc tuyên truyền những ngày lễ lớn của đất nước trong đó có ngày Quốc khánh 2 tháng 9 đã được Đảng và Nhà nước và các cơ quan ban ngành thực hiện với nhiều biện pháp nội dung và đã đạt được những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao hơn theo tôi vai trò của gia đình và nhà trường là một trong những yếu tố đóng vai trò chủ đạo. Vì gia đình và nhà trường có ảnh hưởng trực tiếp đến định hình, phát triển nhân cách của con người và xã hội. Đây cũng chính là nơi thử thách đánh dấu sự trưởng thành của nhân cách, cho nên mỗi bạn trẻ nếu được sự quan tâm đúng mức từ hai môi trường này, nhất là từ gia đình thì tất yếu sẽ có điều kiện hình thành phát triển nhân cách tốt hơn. Vì thế, tôi thiết nghĩ rằng cần có sự chung tay của toàn xã hội, nhưng theo tôi hai môi trường đóng vai trò quan trọng đó là gia đình và nhà trường.
*VOH: Xin cám ơn ông đã dành thời gian trả lời phỏng vấn.
