Tết Hàn thực bắt nguồn từ Trung Hoa
Tết Hàn thực bắt nguồn từ văn hoá Trung Hoa. Theo truyền thuyết, đời Xuân Thu, vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một người hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo vua giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua.
Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cám kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò Tấn Văn Công trong mười chín năm trời, cùng nhau trải nếm bao nhiêu gian truân nguy hiểm.
Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công trong khi tòng vong, nhưng lại quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chớ không có công lao gì đáng nói. Sau đó ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn.
Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm. Giới Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng, Tấn Văn Công hạ lệnh đốt rừng, ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy.
Vua thương xót, lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (khoảng từ mồng 3/3 đến mồng 5/3 Âm lịch hàng năm).
“Hàn thực” ("hàn": lạnh, "thực": đồ ăn) có nghĩa là những đồ ăn lạnh. Khi du nhập vào Việt Nam Tết Hàn Thực đã thay đổi về phong tục lễ nghi. Dân gian cũng không còn nhớ nhiều đến nhân vật Giới Tử Thôi và kiêng lửa nữa.
Tết Hàn Thực còn được gọi nôm na là Tết Bánh trôi Bánh chay vì đây là món cúng, món ăn đặc trưng của ngày này.
Bánh trôi bánh chay cúng ngày Tết Hàn Thực
Bánh trôi bánh chay đặc trưng của ngày Tết Hàn thực mùng 3/3 gồm các nguyên liệu như: bột nếp, bột tẻ, đường đỏ viên, đậu xanh, mè, dừa nạo…
Món bánh trôi đặc trưng trong ngày Tết Hàn Thực (Ảnh: Vietnammoi)
Cách làm bánh cũng không quá phức tạp. Đầu tiên cần trộn đều bột nếp và bột tẻ lại với nhau trong tô lớn, sau đó dùng màng bọc thực phẩm bọc tô bột lại.
Sau 30 phút lấy khối bột ra, chia thành những phần nhỏ bằng nhau, ấn dẹt miếng bột rồi đặt một viên đường hoặc một ít đậu xanh đã chín vào giữa rồi túm bột và vo tròn cho nhân không bị hở ra ngoài.
Cho nước sạch vào nồi đun sôi rồi thả từng viên bánh trôi vào và luộc cho đến khi bánh nổi lên thì vớt bánh ra tô nước lọc mát. Sau đó vớt bánh ra và xếp lên trên đĩa, rắc thêm chút mè rang giã nhỏ và dừa nạo sợi lên trên bánh thế là xong.
Nếu làm bánh trôi nước thì cần chuẩn bị thêm một nồi nước đường (thốt nốt hoặc đường hoa mai) và gừng, đun sôi cho tan đường và cuối cùng bỏ phần bánh trôi đã luộc chín vào để bánh thấm vị ngọt của đường và vị cay của gừng. Sau đó múc cả nước và bánh ra từng chén nhỏ, rắc một chút mè hoặc dừa nạo lên trên là hoàn thành món đặc trưng của ngày Tết này.
