Tin tứcVấn đề hôm nay: Con cá tra và bài học liên kết
(VOH) - Năm 2008, tổng diện tích nuôi cá tra ở ĐBSCL hơn 6.000ha, với sản lượng đạt trên 1 triệu tấn. Tuy nhiên cũng năm này các hộ nuôi cá gặp cảnh lao đao, bởi giá cá tra rớt thảm hại; bình quân chỉ còn khoảng 10.000 đến 11.000 đồng/kg. Lúc cần, doanh nghiệp chạy đến nông dân, bám đầm, bám ao nuôi để mua và chế biến rồi giao cho đối tác. Nhưng khi thị trường có biến động, các doanh nghiệp “bỏ của chạy lấy người”, từ chối thu mua cá nguyên liệu khiến hầu hết người nuôi cá bị thua lỗ nặng.
Thu hoạch cá tra ở ĐBSCL.
Trong chuyến làm việc với các tỉnh ĐBSCL mới đây, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhận xét, lâu nay qui trình nuôi cá từ ao nuôi đến bàn ăn chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các bên. Thủ Tướng chỉ đạo Bộ NN & PTNT cùng các Bộ-Ngành -Địa phương liên quan xây dựng đề án đồng bộ từ sản xuất đến tiêu thụ cá để trình Thủ Tướng phê duyệt, khắc phục tình trạng bị động như thời gian qua.
Từ lâu, nghề nuôi cá da trơn ở ĐBSCL phát triển tự phát, mạnh nai nấy làm. Diện tích nuôi cá ngày càng được mở rộng trong khi mối liên kết với các hộ nuôi và doanh nghiệp dường như không được thiết lập. Giữa họ còn tồn tại một khoảng cách khá xa nên dễ dẫn đến rủi ro khi thị trường biến động. Các địa phương thì lúng túng trong công tác quản lí, định hướng qui hoạch cho nghề nuôi cá Riêng năng lực dự báo thị trường của các doanh nghiệp Việt Nam thì rất yếu kém. Vì vậy có lúc lượng cá vượt quá khả năng chế biến của các nhà máy. Còn hiện nay thì ngược lại, nhiều nhà máy lại lâm vào tình trạng thiếu cá nguyên liệu vì không ít người nuôi đã từ bỏ con cá tra.
Các chuyên gia khẳng định, chính vì xem nhẹ mối liên kết với người nuôi cá nên các doanh nghiệp luôn bị động về nguồn hàng. Ít có doanh nghiệp nào chịu liên kết chặt chẽ với nông dân để xây dựng vùng nguyên liệu ổn định. Vì chạy theo lợi nhuận trước mắt nên nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cá tra chấp nhận mua bán theo kiểu “vừa chạy vừa xếp hàng”- Thiếu đến đâu họ mua đến đó, hơn là phải gánh trách nhiệm bao tiêu đầu ra khi liên kết với nông dân mà không khéo lại gặp rủi ro về chất lượng cá.
Với người nông dân, trong nhiều trường hợp cũng chưa nhận thức đầy đủ hết tầm quan trọng của mối liên kết với doanh nghiệp. Vì vậy có hộ dù đã được ký hợp đồng bao tiêu đầu ra và được doanh nghiệp hỗ trợ sản xuất hẳn hoi, nhưng thấy người khác mua giá cao hơn, họ vẫn vô tư mang hàng ra bán phá vỡ hợp đồng. Đây là điều mà không ít doanh nghiệp vẫn rất e ngại và đã từng xảy ra ở các mặt hàng nông sản khác như Rau an toàn, Mía, Khóm.v.v.
Trong guồng quay chung của toàn cầu hóa, nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam cũng chịu tác động sâu sắc bởi diễn biến thị trường. Liên kết trong sản xuất nông nghiệp là điều mà các chuyên gia nhắc đến trước tiên khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới-WTO cách đây 3 năm. Nhưng đến nay nhiều nơi người ta vẫn chưa học thuộc bài học liên kết, dù rằng hậu quả của nó đã hiển hiện qua các sự cố ùn ứ cá tra và lúa gạo như thời gian qua.
Liên kết bền vững trên nguyên tắc quyền và nghĩa vụ giữa các bên sẽ giúp nâng cao chất lượng nông sản, chủ động trong sản xuất và ổn định ở đầu ra. Vấn đề này thời gian qua người ta nói nhiều nhưng làm chưa nhiều.
Huỳnh Sang