Tin tứcNhững công việc đơn giản từng là điểm khởi đầu của người mới ra trường nay đã được tự động hóa, tạo ra khoảng trống lớn trong quá trình tích lũy kinh nghiệm của thế hệ trẻ.
Trước đây, sinh viên mới tốt nghiệp thường tiếp cận môi trường công sở bằng các nhiệm vụ nhập liệu, sắp xếp tài liệu, viết email mẫu hay kiểm tra lỗi văn bản. Đây là giai đoạn quan trọng giúp họ học cách làm việc nhóm, rèn tính tỉ mỉ và làm quen với văn hóa doanh nghiệp. Khoảng thời gian này cũng giúp họ tích lũy kiến thức ngầm – loại kiến thức chỉ hình thành khi tiếp xúc trực tiếp với quy trình thực tế.
Sự phổ biến của công cụ A.I. đã làm biến mất phần lớn những nhiệm vụ này. Một bản tóm tắt cuộc họp từng mất hàng giờ để hoàn thành giờ được tạo ra trong vài giây. Một email bán hàng chỉ cần vài câu lệnh. Công việc trở thành chuỗi kết quả có sẵn, còn người trẻ mất đi cả quá trình học hỏi vốn dĩ rất quan trọng.
Các chuyên gia gọi đây là sự đứt gãy của “khế ước xã hội” giữa doanh nghiệp và người mới ra trường. Trong nhiều năm, doanh nghiệp trả lương thấp để đổi lấy công việc đơn giản, đồng thời cung cấp đào tạo thực tế. Khi A.I. có thể hoàn thành phần lớn nhiệm vụ cơ bản với chi phí cực thấp, thỏa thuận này không còn tồn tại. Nhu cầu tuyển dụng vị trí khởi điểm giảm, yêu cầu đầu vào lại cao hơn. Một sinh viên trẻ phải chứng tỏ tư duy chiến lược từ ngày đầu đi làm dù chưa từng trải nghiệm quy trình vận hành thực tế.
Nhiều nhà tuyển dụng gọi đây là “lạm phát kỳ vọng”: ứng viên trẻ phải đáp ứng tiêu chuẩn vượt xa kinh nghiệm thực tế. Thế hệ Z và Alpha bị đẩy vào thế khó khi kiến thức sách vở không thể bù đắp phần trải nghiệm bị mất đi.
Không ít chuyên gia lo ngại về “năng lực rỗng” – trạng thái người trẻ có sản phẩm đẹp nhờ A.I., nhưng thiếu bản lĩnh nghề nghiệp vì chưa từng đối mặt sai sót thật sự. Trong khi sai lầm nhỏ từng là bài học quý giá, A.I. đang vô tình trở thành lớp chắn khiến người trẻ ít cơ hội vấp ngã trong môi trường an toàn.
Để thích nghi, thế hệ trẻ cần tái định nghĩa khái niệm “kinh nghiệm”. Thay vì tập trung vào các công việc thủ công, người trẻ cần học cách kiểm tra sự chính xác của dữ liệu, đánh giá tính phù hợp của đề xuất do A.I. tạo ra và tinh chỉnh nội dung theo yêu cầu thực tế. Khả năng đặt câu hỏi đúng, tư duy phản biện và trực giác nghề nghiệp sẽ trở thành kỹ năng nền tảng.
Những lĩnh vực A.I. làm chưa tốt – như thấu hiểu cảm xúc, xử lý tình huống phức tạp và giao tiếp tinh tế – tiếp tục là lợi thế của con người. Đây là không gian để người trẻ gia tăng giá trị. Các kỹ năng thương lượng, chăm sóc khách hàng, sáng tạo nguyên bản hay xây dựng mối quan hệ sẽ ngày càng quan trọng.
Một hướng đi khác là chủ động tạo ra “sân thực tập” của riêng mình. Gen Z có thể tự triển khai dự án cá nhân, hỗ trợ cửa hàng nhỏ, câu lạc bộ hoặc tổ chức phi lợi nhuận bằng công cụ A.I. Việc tự xây dựng chatbot, quy trình tự động hay chiến dịch truyền thông cho một nhóm nhỏ cũng là kinh nghiệm thực tế có giá trị.
Trong bối cảnh mới, kinh nghiệm không còn là số năm làm việc mà là số vấn đề thực tế đã giải quyết. Người trẻ phải học cách hợp tác với A.I. và dẫn dắt công cụ này thay vì đối đầu với nó.
Thế hệ mới không mất đi cơ hội việc làm – họ đang đứng trước cơ hội tái thiết toàn bộ con đường sự nghiệp theo cách chủ động hơn, sáng tạo hơn và phù hợp với kỷ nguyên công nghệ hơn.
