Tin tứcMâm ngũ quả là một phần trong phong tục tập quán của người Việt, là biểu tượng sâu sắc của tín ngưỡng thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên, cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng. Đằng sau những loại quả là những câu chuyện, những giá trị văn hóa tinh túy được truyền từ đời này sang đời khác.
Theo niềm tin của người Việt, mâm ngũ quả đầy đủ sắc màu không chỉ đẹp mà còn mang trong đó ý nghĩa tâm linh sâu sắc, những mong cầu của gia chủ. Mâm ngũ quả thường gồm năm loại quả tượng trưng cho ngũ hành: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ như một lời nhắc nhở về sự hài hòa giữa con người và vũ trụ, về những điều tốt đẹp sẽ đến trong năm mới. Số "ngũ" trong mâm quả cũng mang theo hy vọng về "ngũ phúc lâm môn" với Phúc, Quý, Thọ, Khang, Ninh – những điều may mắn và bình an cho gia đình trong suốt một năm dài. Mỗi vùng miền lại có cách chọn quả khác nhau, phản ánh đặc trưng về khí hậu, sản vật và những niềm tin truyền thống của người dân.
Nét đặc trưng riêng, chung một ước mong an lành và thịnh vượng
Đối với miền Bắc, mâm ngũ quả được chọn theo số lẻ mang ý nghĩa sự phát triển và sinh sôi. Các loại quả như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt hay chuối, ớt, bưởi, quất, lê vừa đẹp mắt vừa chứa đựng nhiều ý nghĩa tốt lành. Chuối thường được chọn vì hình dáng cong như chiếc thuyền tượng trưng cho sự sum vầy, đoàn tụ. Nó còn thể hiện sự sinh sôi, nảy nở với mong muốn năm mới gia đình đông vui, hạnh phúc. Bưởi là loại quả mang ý nghĩa phú quý, tài lộc và may mắn. Hình dáng bưởi tròn đầy, da vàng óng ánh là biểu tượng của sự phát đạt, tài lộc. Màu vàng tượng trưng cho sự sung túc và đủ đầy. Đào là biểu tượng của sự tươi mới, tràn đầy sức sống, mang ý nghĩa về sự trường thọ, phúc lộc, hứa hẹn một năm tràn đầy may mắn. Quýt mang hình dáng tròn, vỏ vàng tươi mang ý nghĩa về sự ngọt ngào, đầm ấm trong tình cảm gia đình. Phật thủ có hình dạng giống như bàn tay Phật là biểu tượng của sự may mắn, phúc lộc và bình an. Đây là loại quả không thể thiếu trong mâm ngũ quả của người Bắc tượng trưng cho sự cầu chúc một năm mới an lành, thịnh vượng.
Miền Nam lại có mâm ngũ quả mang đậm dấu ấn của sự sung túc, đủ đầy. Mỗi loại quả đều có thông điệp riêng, phản ánh phong tục tập quán của người miền Nam như dừa tượng trưng cho sự đầy đủ, thuận lợi và phát đạt với mong muốn một năm mới an lành, hạnh phúc. Đu đủ là quả tượng trưng cho sự thịnh vượng, mang thông điệp về sự đầy đủ, phát đạt trong công việc, cuộc sống và tài chính. Màu vàng của đu đủ cũng là màu của sự phú quý. Mãng cầu, "cầu" trong tiếng Việt có nghĩa là mong ước một năm mới "cầu vừa đủ xài". Đây là lời chúc cho sự đủ đầy, không thiếu thốn trong mọi việc, từ tài chính, công việc đến tình cảm. Xoài mang ý nghĩa về sự thịnh vượng và thành công. Xoài cũng là biểu tượng của sự ngọt ngào và may mắn trong năm mới. Và sung, trong tiếng Việt, từ "sung" đồng âm với "sung túc" nghĩa là đầy đủ, viên mãn nên nó được xem như một biểu tượng của sự thịnh vượng, cầu mong gia đình sẽ có một năm mới đầy đủ về vật chất, an khang thịnh vượng. Cả mâm quả như một lời chúc cho gia đình luôn tràn đầy hạnh phúc, đủ đầy và không thiếu thốn. Người miền Nam cũng rất chú trọng đến việc kiêng những loại quả có tên gọi hay âm đọc mang nghĩa xấu như: chuối (chúi nhủi), cam (cam chịu), hay lê (lê lết), bởi họ tin rằng mỗi loại quả đều mang trong mình một phần may mắn hay không may.
Còn ở miền Trung, mâm ngũ quả không quá cầu kỳ về hình thức nhưng rất chú trọng vào sự đa dạng, phong phú của các loại quả như thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt tạo nên bức tranh màu sắc sặc sỡ. Như dưa hấu với vỏ xanh, ruột đỏ và hạt đen là biểu tượng của sự thịnh vượng, phát đạt. Màu đỏ của dưa hấu cũng tượng trưng cho sự ấm áp, sự vui vẻ và sự hòa thuận trong gia đình. Hay quả thanh long tượng trưng cho rồng mây hội tụ, mang ý nghĩa cát tường và thịnh vượng. Theo dân gian, nếu rồng ghé thăm nhà đầu năm, gia đình sẽ có một năm may mắn, phát tài và phát lộc,.... Mỗi loại quả đều là một lời cầu chúc bình an, thịnh vượng để mùa xuân thêm phần rực rỡ.
Mâm ngũ quả - linh hồn ngày Tết
Mâm ngũ quả là một nét văn hóa truyền thống không thể thiếu trong mỗi dịp Tết Nguyên Đán của người Việt, không chỉ để thờ cúng tổ tiên mà còn thể hiện lòng thành kính và mong ước những điều tốt đẹp cho năm mới. Mâm ngũ quả thường được sắp xếp một cách hài hòa, đẹp mắt với các loại quả có màu sắc và hình dáng đa dạng tạo nên một tổng thể vừa thẩm mỹ vừa giàu ý nghĩa.
Theo truyền thống, mâm ngũ quả thường có cấu trúc chóp với quả chuối đặt dưới cùng tượng trưng cho sự đầy đặn, vững chãi. Tiếp theo là quả bưởi biểu trưng cho sự phát đạt, thịnh vượng. Quả thanh long với hình dáng độc đáo và màu sắc nổi bật, mang ý nghĩa rồng mây hội tụ tượng trưng cho sự may mắn và cát tường. Quýt có hình dáng tròn đầy thể hiện sự sum vầy, đoàn tụ và hạnh phúc. Cuối cùng, quả dưa hấu đặt ở đỉnh mâm tượng trưng cho sự tròn đầy, ấm no và một năm mới hạnh phúc, phát đạt. Cách sắp xếp này thể hiện sự khéo léo của người làm và những mong ước tốt đẹp của gia chủ.
Mâm ngũ quả mang đến không khí ấm cúng biểu tượng cho sự sum vầy, đoàn viên trong gia đình. Nó thể hiện lòng biết ơn với những người đã khuất, với thiên nhiên và cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng. Mỗi loại quả mang ý nghĩa riêng tạo thành bức tranh tổng thể về cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Bánh chưng vuông vắn, bánh giầy tròn đầy ở miền Bắc là biểu tượng của đất và trời tượng trưng cho sự vững chắc, trọn vẹn của gia đình. Bánh tét miền Nam lại dài và chắc chắn mang lời chúc cho sự gắn kết bền vững và suôn sẻ. Những món ăn thịnh soạn như thịt gà, thịt lợn, mứt Tết,... cũng sẽ xuất hiện trên mâm cỗ dùng để dâng lên tổ tiên và trong các bữa cơm gia đình mang đến không khí ấm cúng, yêu thương, đoàn viên.