Mặc dù dịch Covid-19 tác động mạnh đến ngành giáo dục, nhưng bằng những giải pháp sáng tạo, trường phổ thông vẫn có thể ứng phó dịch bệnh, đáp ứng nhu cầu dạy – học và từng bước số hóa các hoạt động nghiệp vụ. Công tác chuẩn bị cho năm học 2021- 2022 đang gần kề, và dưới đây là những giải pháp hỗ trợ cho trường phổ thông ứng phó và thích nghi dịch Covid-19, đang được đề cử tại Giải thưởng Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp TPHCM năm 2021 (I-Star).
Tác giả Dương Quốc (huyện Bình Chánh, TPHCM) đã biên soạn 4 bộ tài liệu về hướng dẫn ứng dụng các phần mềm Crocodile ICT (mô phỏng thuật toán trên máy tính) và Crocodile Physics (mô phỏng thí nghiệm điện, quang, cơ, sóng, …), đồng thời đề xuất nhà trường ứng dụng trong dạy và học theo định hướng STEM, có thể áp dụng trong các hình thức dạy học trực tuyến, đào tạo qua truyền hình, dạy học từ xa.
Các bộ tài liệu hướng dẫn chi tiết về cách thức cài đặt, sử dụng các phần mềm Crocodile ICT và Crocodile Physics. Qua đó, giáo viên có thể sử dụng để soạn nội dung giảng dạy, còn học sinh có thể tự học và thực hành tại nhà, hoặc theo sự hướng dẫn của giáo viên. Nội dung bộ tài liệu cũng được dùng để bồi dưỡng học sinh thi Toán – Tin cấp huyện và cấp Thành phố. Mặt khác, việc sử dụng tính năng mô phỏng thí nghiệm thực hành bằng các phần mềm Crocodile ICT và Crocodile Physics còn giúp tiết kiệm chi phí đầu tư trang thiết bị thí nghiệm thật (khoảng 10 triệu đồng/bộ). Quan trọng hơn cả, từ việc triển khai ứng dụng các phần mềm nói trên, học sinh tăng khả năng phân tích và tổng hợp, tham gia sôi nổi vào bài học, mạnh dạn hơn trong việc bộc lộ kiến thức.
Ở bộ môn Mỹ thuật, tác giả Nguyễn Thị Kim Thành (huyện Cần Giờ, TPHCM) xây dựng 7 nội dung gồm: vẽ cùng nhau và sáng tạo các câu chuyện; vẽ biểu cảm; vẽ theo nhạc; phương pháp xây dựng câu chuyện; tạo hình 3D - tiếp cận theo chủ đề (tạo hình từ vật tìm được); điêu khắc - nghệ thuật tạo hình không gian (nghệ thuật sắp đặt, hình ảnh, biểu diễn và sắm vai); tạo hình con rối và nghệ thuật biểu diễn. Các nội dung này sẽ giúp học sinh sử dụng tất cả các giác quan, phát triển nhiều trí tuệ như: ngôn ngữ, âm nhạc, lôgic, thị giác, vận động, trí tuệ nội tâm và liên kết cá nhân.
Theo đó, giáo viên có thể chủ động theo từng nội dung tiết dạy và kết hợp nhiều kỹ thuật để khơi gợi và phát huy khiếu thẩm mỹ vốn có học sinh. Nhờ đó, các em tự do phát huy tính sáng tạo, thỏa sức khám phá, tìm tòi khiến tiết học trở nên thoải mái và sinh động. Từ bài vẽ, học sinh tiếp tục tư duy, trang trí đồ vật bất kỳ hay vẽ thêm vào theo một chủ điểm yêu thích. Trong quy trình dạy - học, âm nhạc và mỹ thuật được kết hợp với nhau để tạo cho học sinh sự thích thú, trí tưởng tượng, sáng tạo trong việc trang trí. Không những thế, việc xây dựng câu chuyện tạo cho học sinh phương thức tư duy hình ảnh liên hệ thực tế, tự tin diễn thuyết tăng khả năng ngôn ngữ biểu cảm vốn sống thực tế của các em, giúp phát triển ở học sinh các khả năng giao tiếp và làm việc nhóm.
Tác giả Lê Thị Yến (quận Tân Bình, TP.HCM) đề xuất triển khai mô hình thư viện số (đã ứng dụng tại http://thtranquoctuan.thuvien.hcm.edu.vn/Default.aspx) nhằm tối ưu hóa hoạt động thư viện. Mỗi giáo viên và học sinh được cấp 1 thẻ thư viện có mã vạch, số thẻ thể hiện tên và địa chỉ của từng người.
Từ tháng 2/2020, thư viện số đã nhập được hơn 5.139 tài liệu các loại trên tổng số gần 13.000 tài liệu, cập nhật nhiều loại tài liệu bao gồm cả các tài liệu dạy học dạng video lên thư viện số để phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dùng, triển khai hoạt động mượn trả tài liệu qua phần mềm quản lý thư viện, đồng thời tiến hành giới thiệu các tài liệu mới bên cạnh trưng bày tài liệu theo cách truyền thống. Nhờ đó, không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm kiếm, lưu trữ, bảo quản và sử dụng tài liệu, mô hình thư viện số còn tạo đà tiến tới hiện thực hóa dự án lớp học thông minh.
Nhằm giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông khu vực trước cổng trường, nhóm tác giả trường Tiểu học Nguyễn Thanh Tuyền (quận Tân Bình, TPHCM) đã thực hiện mô hình tương tác thông tin giao thông trước giờ đón học sinh giữa nhà trường và phụ huynh thông qua các công cụ như Zalo và Facebook, kết hợp với việc phân luồng hướng đi, kẻ vạch đậu xe.
Thông qua loạt ký hiệu về giao thông cổng trường đơn giản, cùng với ảnh chụp từ camera hoặc chụp trực tiếp, nhà trường thông báo cụ thể tình hình giao thông trước cổng trường, từ đó phụ huynh sẽ tự chọn lộ trình và thời gian thích hợp để chủ động đón học sinh. Nhờ giải pháp ứng dụng công nghệ để trao đổi thông tin rất đơn giản này, vấn đề ách tắc giao thông trước cổng trường đã được giải quyết, đảm bảo an toàn hơn cho phụ huynh học sinh và người dân.
Thực tế, các giải pháp ứng dụng công nghệ để sáng tạo giải pháp cho trường phổ thông nêu trên đa phần đều không tốn nhiều chi phí để triển khai. Đó chính là tinh thần đổi mới sáng tạo mà Giải thưởng I-Star 2021 đặc biệt muốn hướng đến.
Từ những giải pháp đơn giản nhưng đầy tính sáng tạo này, nhà trường có thể xây dựng kế hoạch và đầu tư để nâng cao chất lượng giảng dạy, phục vụ tốt hoạt động hậu cần, tăng cường mối liên kết và sự tương tác với phụ huynh trong và ngoài nhà trường.
