Dinh dưỡng khoa học cho người mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường)

(VOH) - Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) được xem là một trong những “căn bệnh thời đại”. Bệnh khi còn nhẹ, giai đoạn sớm, người bệnh khó phát hiện nhưng biến chứng khi bệnh nặng lại rất nguy hiểm như khiến thị lực giảm, tăng huyết áp, ảnh hưởng lên tim, suy thận,…

Tiến sĩ Bác sĩ Nguyễn Hữu Toản – Giám đốc Phòng khám An Khang Vinamilk (phải) đến buổi tư vấn trực tuyến tại VOH Online.

Với bệnh tiểu đường, chế độ dinh dưỡng rất quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát bệnh. Ăn uống sao để hạn chế nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường? Người đang bị bệnh phải tuân thủ chế độ dinh dưỡng như thế nào để cải thiện sức khỏe? Những sản phẩm sữa phù hợp cho người bị đái tháo đường là gì?... Quan tâm đến các vấn đề về dinh dưỡng trong dự phòng và điều trị bệnh đái tháo đường, quý độc giả có thể tham gia chương trình giao lưu trực tuyến: Dinh dưỡng khoa học cho người mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường).

Tham gia tư vấn là Tiến sĩ Bác sĩ Nguyễn Hữu Toản – Giám đốc Phòng khám An Khang Vinamilk.

Bệnh tiểu đường là đại dịch toàn cầu trong thế kỷ 21 vì cho tới nay có 285 triệu người (khoảng 6,4 % dân số) mắc bệnh.

Dự báo tới năm 2025 số người mắc bệnh tiểu đường sẽ tăng lên 330 triệu, năm 2030 tăng lên 480 triệu người mắc bệnh. Trong đó, hơn 50% người bị bệnh không biết mình mắc bệnh tiểu đường. Tại các nước chậm phát triển con số này lên tới 80%.

Tiểu đường là nguyên nhân gây tử vong thứ 4 ở các nước phát triển. Hàng năm có khoảng 3,4 triệu người tử vong có thể do tiểu đường, tương đương mỗi phút có 6 người tử vong.

Nhu cầu phải nằm viện đối với người tiểu đường cao gấp 4 lần so với người thường. Chính vì vậy, ngân sách chăm sóc y tế đối với người tiểu đường chiếm 5-6% ngân sách quốc gia của nhiều nước.

Các chuyên gia y tế cảnh báo:

+ Đái tháo đường có rất nhiều biến chứng trầm trọng: tim mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy thận, mù mắt hoặc đoạn chi do tắc mạch nhỏ. Đặc biệt, nguy cơ phải đoạn chi so với người thường gấp từ 15 – 40 lần.

+ Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ đối với bệnh đái tháo đường, đặc biệt là bệnh tiểu đường type 2. Bệnh tiểu đường type 2 đang có nguy cơ trẻ hóa. Bình thường bệnh xuất hiện ở bệnh nhân ngoài 40 tuổi, tuy nhiên gần đây, nhiều trẻ từ 11 - 15 tuổi cũng mắc bệnh đái tháo đường. Nhiều bệnh nhân phải can thiệp để giảm trọng lượng, kết hợp chế độ ăn uống phù hợp, dùng thuốc nhưng kết quả không được mỹ mãn.

+ Người bệnh đái tháo đường giảm hi vọng sống từ 2-8 năm.

+ Chế độ ăn uống tập luyện phù hợp có thể phòng ngừa bệnh đái tháo đường đến 60%.

Do với nhiều quốc gia, Việt Nam không phải là nước có nhiều bệnh nhân đái tháo đường nhưng lại là một trong 10 nước có tốc độ gia tăng bệnh đái tháo đường nhanh nhất. Từ 2002 đến 2012 số người bệnh đái tháo đường đã tăng 5,4 %, riêng tại TPHCM, số bệnh tăng 11%.

Chẩn đoán ở VN thường muộn hơn và tỷ lệ bệnh nhân vhưa được chẩn đoán ở cộng đồng lên đến 62%.

Dấu hiệu phát hiện đái tháo đường

Phần lớn người mắc bệnh không thấy có dấu hiệu gì đặc biệt nhưng khi xuất hiện các biểu hiện ăn nhiều, uống nhiều, sụt cân và đi khám thì đã muộn. Tốt nhất, người dân nên đi khám khi xuất hiện các yếu tố nguy cơ như: huyết áp cao, rối loạn mỡ máu, béo phì ở người trung niên…

Nên kiểm tra đường huyết lúc đói hoặc làm biện pháp tăng đường huyết hoặc xét nghiệm huyết sắc tố HbA1c.

Để tầm soát tiểu đường cần nhịn ăn trước 8 giờ, xét nghiệm nếu lượng đường huyết lúc đói >= 126mg/dl (7mmol/lít). Hoặc xét nghiệm bất kì >= 200mg/dl (11,1mmol/lít) Hoặc làm biện pháp dung nạp glucose sau 2 giờ lượng đường >= 200mg/dl (11,1mmol/lít), nếu lượng đường gần tới các mức này thì bị tiền tiểu đường.

Tiền tiểu đường hay còn gọi là rối loạn đường huyết lúc đói hoặc rối loạn dung nạp glucose là trường hợp người có lượng đường cao trong máu nhưng chưa đủ cao để xác định bị bệnh tiểu đường.

Phân biệt Tiểu đường type 1 – type 2

Type 1: Người bị mắc tiểu đường type 1 thường do cơ thể không sản xuất được insulin hoặc sản xuất quá ít gây ra rối loạn đường huyết hoặc đường huyết cao dẫn đến biến chứng trầm trọng. Tiểu đường type 1 thường xuất hiện sớm, hay gặp ở người trẻ dưới 20 tuổi. Nguyên nhân có thể do bệnh tự miễn.

Type 2: Người bị mắc tiểu đường type 2 thường do tụy sản xuất ít insulin hoặc tính mẫn cảm của insulin với tế bào giảm khiến tế bào không sử dụng được insulin để chuyển hóa đường. Trước đây, bệnh thường xuất hiện ở người trung niên nhưng nay đã bị trẻ hóa do đô thị hóa, thay đổi về lối sống, ít vận động, ăn uống ít cân đối, thừa cân béo phì. 80% người bị đái tháo đường type 2 do thừa cân, béo phì.

Dù bị tiểu đường type 1 hay type 2 thì điều trị phải dùng insulin hoặc thuốc để kéo đường huyết xuống và giảm biến chứng tiểu đường bằng cách điều hòa chuyển hóa chất béo, điều hòa huyết áp…

Ngăn ngừa tiểu đường

Bệnh tiểu đường type 1 có thể do nhiều yếu tố nguy cơ: di truyền, bệnh tuyến tụy, bệnh toàn thân… làm tổn thương tế bào beta nên không có biện pháp phòng bệnh đặc hiệu.

Đối với bệnh tiểu đường type 2 - hiện không có biện pháp ngăn ngừa tiểu đường đặc hiệu nhưng do tiểu đường type 2 có thể do nhiều yếu tố nguy cơ nên về cơ bản ngăn chặn bằng cách:

- Ăn uống dinh dưỡng đầy đủ, cân đối, tránh béo phì.

- Vận động cơ thể phù hợp với từng lứa tuổi, nghề nghiệp (bơi lội, chạy bộ, đạp xe đạp...)