Đề xuất này nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho việc duy tu, bảo dưỡng các tuyến đường cao tốc và nâng cao chất lượng dịch vụ vận hành.
Theo báo cáo, hiện nay trên cả nước có tổng cộng 12 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, bao gồm các tuyến quan trọng như Lào Cai - Kim Thành, Hà Nội - Thái Nguyên, TPHCM - Trung Lương, và Mỹ Thuận - Cần Thơ.
Tuy nhiên, chỉ có 6 tuyến cao tốc sau đây được đề xuất thu phí do đã đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định hiện hành là Mai Sơn - QL45, QL45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Mỹ Thuận - Cần Thơ (bao gồm Cầu Mỹ Thuận 2).
Cả 6 tuyến này đều đã hoàn thành việc đầu tư hạ tầng cơ bản, đạt tiêu chuẩn kỹ thuật và được đánh giá là đủ điều kiện để áp dụng thu phí.
Theo đề xuất, mức phí thu tại các tuyến cao tốc này sẽ được phân loại dựa trên quy mô và chất lượng của mỗi tuyến.
Các tuyến cao tốc chưa được trang bị dải dừng xe khẩn cấp liên tục sẽ có mức phí 900 đồng/km, trong khi các tuyến cao tốc như Phan Thiết - Dầu Giây và Mỹ Thuận - Cần Thơ, có quy mô 4 làn xe đầy đủ (bao gồm dải dừng xe khẩn cấp), mức phí sẽ cao hơn, 1.300 đồng/km.
Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất sẽ trực tiếp tổ chức thu phí thông qua hệ thống trạm thu phí với công nghệ thu phí không dừng (ETC), áp dụng mô hình "đa làn tự do" tại đầu vào và "đơn làn có barrier" tại đầu ra. Điều này nhằm giảm thiểu tắc nghẽn và nâng cao hiệu quả thu phí.
Ngoài việc thu phí, Cục Đường bộ Việt Nam còn được giao nhiệm vụ quản lý và bảo trì các tuyến cao tốc này.
Cơ quan này sẽ chịu trách nhiệm bảo dưỡng, sửa chữa và duy trì chất lượng hạ tầng, đảm bảo các tuyến cao tốc luôn trong tình trạng tốt nhất để phục vụ nhu cầu di chuyển của người dân và vận tải hàng hóa.
Việc đề xuất thu phí 6 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư xuất phát từ nhu cầu duy trì chất lượng các tuyến đường cao tốc trong dài hạn.
Thu phí sẽ giúp tái đầu tư vào công tác bảo trì và nâng cấp, đồng thời khuyến khích người dân và doanh nghiệp sử dụng các tuyến cao tốc một cách hiệu quả. Mặc dù hiện nay một số tuyến cao tốc đã hoàn thành, nhưng để giữ cho chất lượng các tuyến đường này không bị giảm sút, việc thu phí là cần thiết.
Cục Đường bộ Việt Nam cho biết việc thu phí cũng sẽ tạo nguồn tài chính ổn định cho việc phát triển các dự án hạ tầng giao thông trong tương lai.
Thông qua đó, các tuyến cao tốc sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế và giảm ùn tắc giao thông.
Đề xuất này dự kiến sẽ có tác động đáng kể đến cả người dân và các nhà đầu tư trong ngành giao thông vận tải. Mặc dù việc thu phí có thể tạo ra sự bất tiện ban đầu cho người sử dụng, nhưng đây là một bước đi cần thiết để duy trì chất lượng hạ tầng và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành giao thông.
Cùng với sự phát triển của các tuyến cao tốc, việc quản lý và bảo trì hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu tai nạn và nâng cao an toàn giao thông.
Trong thời gian tới, Bộ Giao thông vận tải sẽ tiếp tục xem xét và đánh giá đề xuất này, trước khi có các quyết định chính thức về việc triển khai thu phí tại các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư.