Tin tứcVai trò của HNX và VSDC trong xây dựng sàn giao dịch tín chỉ carbon
Tại buổi làm việc với IFC ngày 10/4, ông Hà Duy Tùng – Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) sẽ triển khai thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025 và vận hành chính thức vào năm 2028 theo Quyết định 232/QĐ-TTg.
HNX đang nâng cấp hạ tầng công nghệ, trong khi VSDC phát triển hệ thống lưu ký và thanh toán, hỗ trợ 1.912 doanh nghiệp kiểm kê khí nhà kính theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP. IFC hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng quy chế giao dịch, hệ thống giám sát và đào tạo nhân lực, giúp đảm bảo chuẩn quốc tế.
Sàn tín chỉ carbon kỳ vọng giúp doanh nghiệp Việt tăng doanh thu, nâng cao năng lực cạnh tranh tại các thị trường xuất khẩu như EU, Mỹ và thúc đẩy kinh tế xanh. Các bên đang hoàn thiện khung pháp lý và công nghệ trong năm 2025, góp phần thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050.
Nhà đầu tư thích các dự án khử carbon có chi phí cao
Theo BloombergNEF, phát thải khí nhà kính từ năng lượng toàn cầu có thể đã đạt đỉnh năm ngoái, nhưng tốc độ giảm hiện tại vẫn chưa đủ để giữ nhiệt độ dưới ngưỡng 2°C. Vì vậy, phát triển công nghệ loại bỏ carbon là cần thiết để xử lý lượng carbon đã tích tụ.
Hiện có khoảng 900 startup hoạt động trong lĩnh vực này, với phần lớn vốn đổ vào công nghệ Direct Air Capture (DAC) – hút carbon từ không khí, dù chi phí cao (1.000 USD/tấn) và hiệu quả chưa rõ ràng. Sự đầu tư này phần lớn nhờ ưu đãi thuế và vận động hành lang của ngành dầu khí.
Trong khi đó, công nghệ BECCS (sản xuất năng lượng sinh học kết hợp thu giữ carbon) là phương pháp được mua nhiều nhất, chiếm phần lớn đơn hàng của Microsoft. Tuy nhiên, cả DAC và BECCS mới chỉ loại bỏ được lượng carbon rất nhỏ so với nhu cầu thực tế.
Biochar (than sinh học) – đốt sinh khối trong điều kiện thiếu oxy – chiếm đến 83% lượng carbon bị loại bỏ giai đoạn 2019–2024, nhưng ít được đầu tư dù chi phí thấp và tiềm năng cao.
Các công nghệ mới như tăng tốc phong hóa và tăng kiềm cho đại dương vẫn bị bỏ ngỏ do thiếu đầu tư và khó thu hút sự chú ý.
Các chuyên gia cho rằng loại bỏ carbon nên được xem là dịch vụ công, cần nhà nước tài trợ và quản lý. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp bổ sung, không thể thay thế cho việc cắt giảm phát thải ngay từ đầu. Nếu không, đến năm 2050 thế giới sẽ cần loại bỏ tới 9,8 tỉ tấn carbon mỗi năm, trong khi hiện tại con số mới chỉ là "số lẻ".
Cần cơ chế khuyến khích dùng xe điện đưa đón học sinh
Tại hội thảo giao thông xanh ngày 19/4 ở Hà Nội, TS Vương Xuân Cần cho biết 100% xe đưa đón học sinh ở Hà Nội hiện chạy bằng diesel, trong khi xe buýt công cộng đang được điện hóa. Tuy nhiên, hạ tầng trạm sạc còn thiếu và chi phí đầu tư xe buýt điện cao khiến nhiều đơn vị e ngại. TS Cần đề xuất hoàn thiện khung pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật và có chính sách hỗ trợ thuế, chi phí cho doanh nghiệp sản xuất xe buýt điện học sinh.
Dẫn ví dụ từ Mỹ, Canada, ông cho rằng xe buýt điện giúp giảm phát thải, cải thiện sức khỏe cộng đồng, nhất là giảm tác hại của bụi mịn PM2.5 và các khí độc hại. Trong bối cảnh Việt Nam cam kết Net Zero vào 2050, xe buýt điện là giải pháp tiềm năng để giảm phát thải và đảm bảo an toàn cho học sinh,
Thúc đẩy chuyển đổi xanh nhờ sàn giao dịch tín chỉ carbon
Tại Việt Nam, nhiều nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp đã bước đầu thu lợi từ tín chỉ carbon nhờ tăng năng suất, tái sử dụng phế phẩm nông nghiệp và ứng dụng công nghệ. Một số doanh nghiệp như CT Group, FPT IS, Lasuco, BSB Nanotech... đang thương mại hóa tín chỉ carbon trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, do thị trường tín chỉ carbon chưa chính thức vận hành, các doanh nghiệp gặp khó khăn về thủ tục, chi phí, thời gian đăng ký và thiếu hướng dẫn pháp lý rõ ràng.
Chính phủ đã ban hành Quyết định 232/QĐ-TTg, xây dựng lộ trình phát triển thị trường carbon đến năm 2029. Chuyên gia khuyến nghị nên ưu tiên các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, giao thông xanh, công nghệ giảm phát thải lớn hơn là nông nghiệp và lâm nghiệp. TP.HCM có thể tận dụng cơ hội xây trung tâm xử lý phát thải để phát hành tín chỉ.
Ngoài ra, việc thành lập sàn giao dịch tín chỉ carbon, kết hợp với thị trường chứng khoán hiện hữu sẽ giúp tăng tính thanh khoản, minh bạch giá và tạo điều kiện để tín chỉ carbon trở thành tài sản có thể thế chấp, giao dịch. Một số doanh nghiệp như Mía đường Lam Sơn đã tự giao dịch tín chỉ trực tiếp với đối tác Nhật Bản và đề xuất cần song song duy trì cơ chế tự thỏa thuận mua – bán ngoài sàn.
Giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện: Cần cơ chế “hút” doanh nghiệp
Bà Võ Hoàng Nga, Giám đốc E&S Công ty CP Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC AgriS), chia sẻ rằng việc tham gia thị trường tín chỉ carbon đòi hỏi doanh nghiệp có tầm nhìn phát triển bền vững, đầu tư công nghệ sạch và hiểu rõ các quy định thị trường. TTC AgriS đã bắt đầu hành trình giảm phát thải từ 10 năm trước, hướng đến Net Zero vào năm 2035, áp dụng nhiều giải pháp như sử dụng năng lượng tái tạo, tuần hoàn chất thải, sản xuất biochar và trồng 10 triệu cây xanh để bù trừ phát thải. Dù vậy, doanh nghiệp vẫn gặp nhiều thách thức do quy trình kỹ thuật phức tạp, chi phí cao và thủ tục kéo dài. Bà Nga cho rằng cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon, đặc biệt là cơ chế giao dịch và bộ tiêu chuẩn quốc gia cho tín chỉ carbon tự nguyện, nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia hiệu quả.
