Bị kiến ba khoang đốt: Cách xử lý và phòng ngừa đơn giản

Kiến ba khoang là loại kiến gì?

Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis, thuộc họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ cánh Cứng. Loại côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc (chiều dài 1 – 1.2cm, ngang 2 – 3mm), có 2 màu đỏ và đen. Ngoài tên gọi kiến ba khoang, loại côn trùng này còn có nhiều tên gọi khác như kiến khoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, kiến nhốt, kiến cong...

Kiến ba khoang rất phổ biến ở các vùng có khí hậu ẩm ướt, do đó chúng thường xuất hiện vào mùa mưa. Kiến ba khoang bị thu hút bởi ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng huỳnh quang (đèn huỳnh quang). Và dù có cánh, nhưng kiến ba khoang ít khi bay, chúng bò rất nhanh. Khi bị tác tác nhân bên ngoài đe dọa, kiến ba khoang thường sẽ cong bụng lên trông như bò cạp và sẵn sàng tấn công “đối thủ”.

Thực tế, kiến ba khoang không đốt hay cắn nhưng do trong cơ thể của loại côn trùng này có chứa độc tố có tên là Pederin, có độc tính gấp 12 – 15 lần nọc rắn hổ, tuy nhiên do lượng tiếp xúc nhỏ và chỉ ở ngoài da nên không đủ làm chết người như nọc độc của rắn.

Độc tính của kiến ba khoang gấp 12 – 15 lần nọc độc của rắn hổ (Nguồn: Internet)

Ngoài ra, ở kiến ba khoang cái độc tố pederin nằm trong một đôi tuyến ở cuối bụng dùng để bảo vệ trứng khi đẻ để khỏi bị các loài thiên địch khác tấn công. Cho nên khi bị kiến ba khoang bám vào nếu bạn cố gắng chà xát hay chạm mạnh thì độc tố có thể tiết ra ngoài, dính vào da người và gây đơn đớn, cháy da hoặc viêm da.

Bị kiến ba khoang đốt sẽ có triệu chứng gì?

Tổn thương cơ bản khi bị kiến ba khoang đốt là xuất hiện những thương tổn có dạng dát đỏ, thành đám, thành vệt, theo chiều tay quệt, nền da hơi cộm, trên mặt da có mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, vùng da lõm có màu vàng nâu, hình tròn hoặc bầu dục.

Tình trạng viêm thường xuất hiện ở những vùng da hở như: cổ, mặt, ngực, gáy, lưng, tay, chân...

Những thương tổn tiếp tục xuất hiện dù không có sự hiện diện của kiến ba khoang nếu bạn ngứa gãi quệt ra vùng da lành, đặc biệt là các vùng nếp gấp.

Trường hợp trẻ nhỏ bị kiến ba khoang đốt, không chỉ có cảm giác rát bỏng tại chỗ, thương tổn trên diện rộng, trẻ còn có thể bị sốt nhẹ, nổi hạch lân cận.

Sự tiến triển của viêm da do kiến ba khoang đốt

• Sau 6 – 8 giờ vùng da tiếp xúc với kiến ba khoang xuất hiện ban đỏ.
• Sau 12 – 24 giờ tiếp theo, xuất hiện thương tổn điển hình là sưng và ngứa nghiêm trọng.
• Sau 2 – 3 ngày, vùng da bị thương tổn sẽ đỏ dần và sưng phình ra, đồng thời xuất hiện các mụn nước nhỏ như mụn nước khi bị phỏng.
• Sau 3 – 5 ngày, thương tổn bắt đầu đỡ rát bỏng và bong vảy
• Sau 7 – 10 ngày, vảy sẽ bong hết nhưng để lại vết thâm lâu mất.

Lưu ý: Trường hợp tay bị dính chất độc khi đập kiến ba khoang, chà xát và sờ vào mắt có thể làm bỏng mắt, tổn thương ở gần mắt có thể sưng húp cả 2 mắt. Nếu tổn thương ở bẹn có thể làm nổi hạch bẹn sưng đau khó đi lại. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm da sẽ tiến triển sang dạng loét.

Cách xử lý đơn giản khi bị kiến ba khoang đốt

Theo BS Nguyễn Tiến Dũng – Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai, khi bị côn trùng đốt, nhất là với kiến ba khoang, cần nhanh chóng tiến hành xử lý vết đốt để tránh da bị tổn thương nặng.

Cần tiến hành xử lý vết đốt của kiến ba khoang sớm để tránh da bị tổn thương nặng (Nguồn: Internet)

Để xử lý kiến ba khoang đốt, trong mỗi gia đình cần có cồn 70 độ, mỡ corticoid và kem phenaegan. Cách xử lý vết thương tổn sẽ được tiến hành theo các bước sau:

• Bước 1: Dùng cồn 70 độ rửa sạch vùng da bị thương tổn giúp làm giảm khó chịu do tổn thương trên da. Với vết thương do kiến ba khoang đốt, nếu rửa kỹ sẽ giảm đáng kể tình trạng nổi bọng nước do nọc độc của loài côn trùng này.
• Bước 2: Bôi mỡ corticoid 4 – 6 lần một ngày.
• Bước 3: Bôi kem phenaegan 8 – 10 lần một ngày. Chú ý, khi bôi thuốc phải miết mạnh vùng da bị đốt đến khi thuốc khô, sẽ giúp thuốc được thẩm thấu tốt hơn.

Trong trường viêm da nghiêm trọng hay có biểu hiệu khác thường sau khi bị kiến ba khoang đốt hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám sớm.

Khi phát hiện kiến ba khoang cần làm gì?

Nếu nhìn thấy kiến ba khoang bám trên người hay quần áo, đồ đạc trong nhà, bạn không nên dùng tay giết chết hay chà xát chúng mà nên thổi chúng ra xa hoặc để một tờ giấy vào cho nó bò lên và lấy nó ra khỏi người.

Rửa vùng da có tiếp xúc với kiến ba khoang bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dùng thuốc sát trùng nhẹ.

Nếu bạn lỡ tay đập hoặc chà xát kiến ba khoang thì phải nhanh chóng rửa sạch nơi tiếp xúc để hạn chế chất độc, vì trong dịch cơ thể của kiến ba khoang có chứa pederin – một loại chất độc gây rộp, phỏng, viêm da.

Khi da người tiếp xúc với chất tiết của kiến ba khoang qua những vật dụng nào đó hoặc vô ý đập làm cho chúng chết trên da thì chất độc theo dịch cơ thể chúng tiết ra ngoài, dính vào da người, gây viêm da ngay tại vùng da đó...

Khi dính vào da tay, nếu không rửa sạch tay ngay thì vô tình sẽ làm chất độc dính vào chỗ khác trên cơ thể gây viêm da lan toả.

Cách phòng chống kiến ba khoang đốt người

Để phòng chống kiến ba khoang, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân, nếu phát hiện có sự hiện diện của kiến ba khoang nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng. Tiếp theo, ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách:

• Sử dụng lưới ngăn côn trùng ở các cửa sổ và cửa ra vào. Đóng các cửa ra vào và cửa sổ khi trời tối.
• Nên ngủ trong mùng.
• Vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà vì đây là nơi trú ẩn tốt cho loại côn trùng này.
• Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, nhất là ở những nơi gần đồng ruộng, khu dân cư có nhiều ánh đèn, gần công trình xây dựng.
• Giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng.
• Nếu có làm việc trên đồng ruộng, nhất là vào mùa thu hoạch hay mưa bão cần chú ý sử dụng các phương tiện bảo hộ lao động như: mặc quần áo dài tay, đội mũ, nón, khẩu trang, đi ủng để tránh tiếp xúc với côn trùng.

Tài liệu tham khảo

1. Trang suckhoedoisong.vn
2. Trang hellobacsi.com
3. Trang wikipedia – Bách khoa toàn thư mở