10 sự kiện thế giới nổi bật năm 2023

Chiến sự Israel – Hamas tại Gaza

Ngày 7/10, hàng trăm tay súng phong trào Hồi giáo Hamas từ Gaza tràn qua biên giới Israel, giết chết khoảng 1.140 người, chủ yếu là dân thường và bắt khoảng 250 người làm con tin. Đây là vụ thảm sát tồi tệ nhất trong lịch sử Israel và gây chấn động thế giới. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã cam kết tiêu diệt Hamas và phát động một chiến dịch không kích dồn dập ở Gaza. Theo sau đó, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã mở một cuộc tấn công trên bộ khiến toàn bộ khu dân cư phía Bắc Gaza trở thành đống đổ nát.  Sau 7 tuần giao tranh, hai bên nhất trí đình chiến trong vòng một tuần, trong đó Hamas thả 105 con tin, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, còn Israel trả tự do cho 240 tù nhân Palestine. Mỹ - đồng minh của Israel – đã phủ quyết một nghị quyết của Liên hợp quốc đưa ra nhằm kêu gọi hai bên ngừng bắn. Dù vậy, Tổng thống Joe Biden đã lên án chiến dịch ném bom của Israel là "bừa bãi". Ngày 18/12, cơ quan y tế do Hamas kiểm soát ở Gaza cho biết số nạn nhân thiệt mạng đã lên đến 19.453 người, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em. Theo chính quyền Israel, còn 129 con tin trong vụ tấn công ngày 7/10 vẫn bị giam giữ ở Gaza. Khoảng 20 người được cho là đã chết.

Bế tắc giải pháp hòa bình cho Nga và Ukraine

Xung đột Nga-Ukraine rơi vào bế tắc, giao tranh tiếp diễn trong khi hai bên không chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán. Phương Tây tiếp tục viện trợ vũ khí cho Ukraine và áp đặt các gói trừng phạt mới chống Nga. Nga chính thức rút khỏi Hiệp ước về Các Lực lượng Vũ trang Thông thường ở châu Âu, hủy bỏ phê chuẩn Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện, rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen. Đối đầu dai dẳng tiếp tục tác động tới an ninh, chính trị, kinh tế toàn cầu.

Đảo chính tràn lan tại châu Phi

Hàng loạt cuộc đảo chính đánh dấu sự thoái trào tại các nước châu Phi nói tiếng Pháp tiếp tục diễn ra vào năm 2023. Niger và Gabon là những quốc gia mới nhất xảy ra các vụ lật đổ một tổng thống dân cử. Nước Pháp buộc phải rút cả đại sứ và lực lượng chống khủng bố khỏi Niger. Đây là lần thứ ba lực lượng của Pháp bị một cựu thuộc địa châu Phi yêu cầu rời đi trong vòng chưa đầy hai năm. Trong khi đó, vào tháng 8, Tổng thống Gabon Ali Bongo Ondimba đã bị phế truất sau khi quân đội và phe đối lập cáo buộc ông gian lận trong cuộc bầu cử tổng thống.

Căng thẳng Mỹ - Trung vẫn âm ỉ

Hồi đầu năm 2023, tình trạng hòa hoãn vừa chớm nở giữa hai cường quốc đã bị "đóng băng" ngay sau khi các chiến đấu cơ của Mỹ đã bắn hạ một khinh khí cầu của Trung Quốc khi bay qua vùng biển ngoài khơi bang South Carolia hôm 4/2. Bắc Kinh khẳng định đây là khinh khí cầu được sử dụng cho mục đích nghiên cứu khoa học và việc xuất hiện trong không phận Mỹ là ngoài ý muốn. Các cuộc đối thoại, liên lạc gần như bị ngừng lại toàn bộ. Thêm vào đó, nhiều cọ xát đã xảy ra, từ tăng cường hiện diện quân sự và thách thức lẫn nhau ở những vùng biển chiến lược hay những khu vực mà hai bên tranh giành ảnh hưởng, cho đến bất đồng trong vấn đề Đài Loan (Trung Quốc), xung đột Nga-Ukraine... Tất cả đã đẩy quan hệ Mỹ-Trung gần như "chạm đáy".

Thiên tai nghiêm trọng tại các nước trên thế giới

Trận động đất ngày 6 tháng 2 có độ lớn 7,8 - lớn nhất tại nước này trong gần một thế kỷ qua - đã làm khoảng 50.000 người tại Thổ Nhĩ Kỳ và gần 6.000 người ở Syria thiệt mạng. Thế giới cũng chứng kiến hàng loạt thảm họa nghiêm trọng khác: Động đất tại Maroc ngày 9 tháng 9 làm gần 3.000 người tử vong; tháng Chín, bão Daniel gây lũ lụt kinh hoàng ở Libya cướp đi mạng sống của hơn 11.300 người và khoảng 10.100 người mất tích; giữa tháng Tám, hơn 100 người tử vong, hàng trăm người mất tích do thảm họa cháy rừng tồi tệ nhất trong 100 năm tại bang Hawaii (Mỹ).

Đà phục hồi kinh tế thế giới chậm lại

Các định chế tài chính hàng đầu thế giới nhận định kinh tế thế giới tăng trưởng thấp hơn mức tăng 3,3-3,5% của năm 2022. Nguyên nhân do cơn "địa chấn" tài chính toàn cầu bắt nguồn từ khủng hoảng ngân hàng Mỹ và Thụy Sỹ, cùng cuộc khủng hoảng năng lượng, xung đột tại Ukraine và Trung Đông. Ngân hàng trung ương nhiều nước phải cân nhắc giữa tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát và dừng tăng để hỗ trợ phục hồi kinh tế.

 Giá vàng thế giới phá đỉnh mọi thời đại

Giá vàng thế giới phiên 4/12 tăng lên mức cao kỷ lục 2.152,3 USD/ounce, và đến nay chưa có dấu hiệu dừng lại. Nguyên nhân đẩy giá vàng "phá đỉnh" là do xung đột địa chính trị leo thang, lạm phát cao, vàng trở thành tài sản "trú ẩn" an toàn. Các ngân hàng trung ương đã mua vào một khối lượng vàng lớn chưa từng có. Các dòng vốn đổ vào vàng đã ảnh hưởng tới các thị trường toàn cầu, khiến chứng khoán giảm điểm và nối dài đà lao dốc của đồng USD.

Thế giới ngày càng nóng lên

Năm qua gắn liền với việc các đại dương trên thế giới nóng lên như sôi sục. Cơ quan giám sát khí hậu của Liên minh châu Âu dự đoán năm 2023 sẽ là năm nóng kỷ lục trong lịch sử.   Hạn hán, vốn trở nên tồi tệ hơn do biến đổi khí hậu, được cho là một trong những yếu tố đằng sau vụ cháy rừng kinh hoàng nhất ở Mỹ trong một thế kỷ trên đảo Maui, khiến ít nhất 115 người. Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc ở Dubai vào tháng 12, khoảng 200 quốc gia đồng ý chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.

Trí tuệ nhân tạo có bước đột phá

Năm 2023, sau “phát súng” khởi đầu của Chat GPT, hàng loạt ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) như Google Bard, Microsoft Bing, Whisper, Codex, Midjourney, DALL-E… đã tạo ra những tác động chưa từng có tới các lĩnh vực của đời sống thế giới. Mặc dù Chính phủ nhiều nước đã nỗ lực pháp lý hóa việc kiểm soát AI, song sự phát triển quá nhanh của AI vẫn làm gia tăng nhiều lo ngại về những mặt trái có thể tác động đến con người và xã hội, đó là nguy cơ mất an ninh, lừa đảo trên mạng; lo ngại AI có thể đạt tiến bộ như trí tuệ con người hoặc thông minh hơn con người.

Ấn Độ trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới

Theo số liệu của Liên hợp quốc, ngày 14 tháng 4, dân số Ấn Độ đạt 1 tỷ 425 triệu 775 ngàn 850 người, chính thức vượt Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Dân số tăng mang lại những thuận lợi về lực lượng lao động cho Ấn Độ, song cũng tạo ra không ít thách thức trong việc đảm bảo lương thực, chỗ ở, điều kiện y tế và giáo dục.