Tin tứcBão lũ liên tục khắp đất nước khiến hàng trăm người thiệt mạng và cơ sở hạ tầng tàn phá trên diện rộng. Song song đó, các dự án chống lũ hàng chục tỷ USD bị phát hiện có tham nhũng.
Trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 5, đảng của Tổng thống Ferdinand Marcos thua khá nặng. Nguyên nhân bởi cử tri thất vọng với tình trạng giá cả tăng, lạm phát và tham nhũng tràn lan.
Nhằm vớt vát tình hình, Tổng thống Marcos đã thành lập 1 ủy ban độc lập để điều tra bê bối tham nhũng ở những dự án chống lũ. Lãnh đạo ủy ban là 1 cựu bộ trưởng phụ trách phát triển cơ sở hạ tầng. Cơ quan này có thể triệu tập, khởi tố hình sự và ban lệnh cấm đi lại với quan chức bị nghi ngờ. Dẫu quyết tâm, sáng kiến đang gặp phải sự hoài nghi của công chúng.
Ngoài ra, bê bối cũng khiến công chúng quan tâm hơn, đến khối tài sản khổng lồ của gia đình Tổng thống Marcos.
Trong bối cảnh này, gia đình cựu Tổng thống Duterte đang muốn tận dụng sự nhiễu loạn, để gây bất lợi, với hy vọng sớm trở lại quyền lực.
Nhìn về lịch sử, tham nhũng không phải điều mới lạ ở Philippines. Tham nhũng là 1 phần của hệ thống chính trị.
Theo 2 nhà khoa học chính trị John Sidel và Benedict Anderson, du nhập nền dân chủ kiểu Mỹ vào Philippines đầu thế kỷ 20 chỉ củng cố quyền lực các nhà tài phiệt thời kỳ thuộc địa. Các nhà tài phiệt nhanh chóng nắm quyền khi đất nước độc lập. Sau đó, bầu cử là cạnh tranh giữa các gia tộc và lãnh chúa, chứ không phải giữa đảng phái chính trị.
Hậu quả là mỗi bên dùng mọi chiêu trò để chiến thắng, kể cả gian lận và bạo lực. Theo nhà sử học Alfred McCoy, Philippines là nơi khởi sinh “chủ nghĩa tư bản thân hữu”. Dưới thời Tổng thống Benigno Aquino 3 (2010 - 2016), Philippines tiến hành cải cách mạnh mẽ, nhưng tham nhũng và phe phái kinh tế kiểm soát chính trị vẫn in đậm. Ví dụ 1 vụ bê bối được phanh phui, với 200 triệu USD chuyển vào tài khoản đen của nhiều chính trị gia. Người dân phẫn nộ liên tục xuống đường. Một số thượng nghị sĩ bị bắt.
Đến thời Tổng thống Rodrigo Duterte (2016 - 2022), các chính trị gia này nhanh chóng được thả, Philippines thực hiện cuộc chiến chống ma túy tàn khốc, nhưng lại quá thân Trung Quốc và nhiều đồng minh mất lòng tin.
Tới thời Tổng thống Marcos Junior từ 2022 đến nay, tình hình không nhiều thay đổi. Kinh tế vẫn khó khăn với lạm phát, tỷ lệ nghèo đói tăng và doanh nghiệp luôn bất an khi có thay đổi ở bên ngoài.
Đặc biệt nghiêm trọng là tình trạng tham nhũng. Ước tính hơn 10 tỷ USD bị biển thủ bởi những nhà thầu phụ trách các công trình chống ngập trên cả nước.
Phó Tổng thống Sara Duterte, đối thủ chính trị lâu năm của Tổng thống Marcos Junior, đã kêu gọi người dân và quân đội “bảo vệ nền dân chủ”.
Tổng thống Marcos đang nỗ lực đưa đất nước không đi vào tình thế giống Indonesia. Nhưng theo giới phân tích, Philippines có thể rơi vào hoàn cảnh của Brazil. Tham nhũng khiến người dân mất niềm tin vào các chính trị gia thuần túy, tạo điều kiện cho chính trị gia cực đoan Jair Bolsonaro giành chiến thắng, đẩy đất nước vào 1 thập kỷ bất ổn. Tàn dư đến nay vẫn âm ỉ.
Thế khó của ông Marcos hiện giờ, là điều tra minh bạch và công bằng. Các lực lượng tiến bộ nên ngưng tận dụng cơ hội để thúc đẩy thanh thế cho gia đình cựu Tổng thống Duterte. Nếu không, tham nhũng và khủng hoảng kinh tế sẽ lập lại, kìm hãm sự phát triển của đất nước như hàng trăm năm qua.
