Tin tứcHai quốc gia sở hữu hơn 90% số đầu đạn hạt nhân trên thế giới đều chưa thử nổ hạt nhân từ đầu thập niên 1990, nhưng những tuyên bố gần đây đã đủ để làm thế giới lo lắng.
Từ Moscow, Tổng thống Vladimir Putin thông báo Nga đã thử thành công một loại tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân mới – được cho là thuộc dòng vũ khí “bất khả chiến bại” mà ông từng giới thiệu năm 2018. Chỉ vài ngày sau, Tổng thống Mỹ Donald Trump trong chuyến công du châu Á kêu gọi Washington khôi phục chương trình thử vũ khí hạt nhân, với lý do “duy trì cân bằng với Nga và Trung Quốc”.
Điện Kremlin khẳng định bài phát biểu của ông Putin không đề cập đến một vụ nổ hạt nhân, mà là thử nghiệm phương tiện mang đầu đạn. Tuy vậy, thông điệp mà Moscow muốn gửi đi rất rõ: Nga vẫn nắm trong tay những “con bài chiến lược” đủ sức khiến phương Tây dè chừng. Trong khi đó, tại Tokyo, ông Trump được cho là đã tránh gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un – người luôn từ chối mọi đề nghị phi hạt nhân hóa.
Hiệp ước START Mới – thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa Mỹ và Nga – sẽ hết hiệu lực vào tháng 2/2026. Cho đến nay, cả hai chưa có dấu hiệu muốn gia hạn. Các cơ chế từng được xây dựng trong Chiến tranh Lạnh để ngăn chặn thảm họa hạt nhân đang dần mất tác dụng.
Tại Trung Đông, các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào cơ sở hạt nhân Iran được cho là đã làm chậm chương trình của Tehran, nhưng giới chuyên gia cảnh báo: “chậm không có nghĩa là dừng”. Ở Nam Á, căng thẳng giữa Ấn Độ và Pakistan – hai quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân – lại leo thang.
Giáo sư Matthew Fuhrmann, Đại học Texas A&M, nhận định với CNN rằng những diễn biến tuần qua không chỉ là màn phô trương sức mạnh, mà còn là chiến lược răn đe quân sự mang tính cưỡng ép. Ông cho rằng Nga muốn gửi thông điệp rõ ràng: “Hãy lùi khỏi Ukraine, nếu không chúng tôi có thể làm nhiều hơn thế”.
Fuhrmann cảnh báo thế giới đang sống trong “trạng thái rủi ro cao hơn bao giờ hết”. Dù khả năng xảy ra chiến tranh hạt nhân vẫn “tương đối thấp”, chỉ cần rủi ro tăng thêm vài phần trăm cũng đủ khiến nhân loại bất an. “Với hạt nhân, mọi sai lầm đều là sai lầm cuối cùng”, ông nói.
Một trong những tuyên bố gây chú ý nhất của ông Trump là ý tưởng xây dựng “Golden Dome” – hệ thống phòng thủ tên lửa mô phỏng theo “Vòm Sắt” của Israel. Theo ông, đây sẽ là biểu tượng cho “sức mạnh tuyệt đối” và “sự bảo vệ toàn diện” cho nước Mỹ.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng đây là giấc mơ tốn kém và đầy rủi ro. Giáo sư Fuhrmann bình luận: “Càng nhiều quốc gia đầu tư vào lá chắn phòng thủ, cuộc chạy đua để xuyên thủng nó càng mạnh mẽ hơn. Bạn không thể mua được an ninh bằng cách xây thêm tường”.
Ông nhắc lại Hiệp ước Chống Tên lửa Đạn đạo (ABM) năm 1972, khi Mỹ và Liên Xô từng đồng ý hạn chế phát triển lá chắn hạt nhân, thừa nhận răn đe lẫn nhau hiệu quả hơn phòng thủ tuyệt đối.
Về khả năng gia hạn START Mới, Fuhrmann tỏ ra bi quan: “Khi chiến sự ở Ukraine còn tiếp diễn, gần như không thể tưởng tượng Nga và Mỹ sẽ ngồi lại đàm phán”. Ông cũng nhận định ý tưởng về một thỏa thuận ba bên giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc vẫn xa vời, bởi Bắc Kinh chưa đạt đến thế cân bằng hạt nhân so với hai cường quốc kia.
Hy vọng cuối cùng có thể nằm ở Hiệp ước Cấm thử Hạt nhân Toàn diện (CTBT) – sáng kiến từ thập niên 1990 nhưng chưa được Mỹ phê chuẩn. Theo Fuhrmann, nếu các cường quốc cùng ký kết, đó sẽ là bước tiến lớn hướng tới một thế giới an toàn hơn. Nhưng với bối cảnh hiện nay, điều này vẫn là “ước vọng xa vời”.
25 năm sau khi Thượng viện Mỹ bác bỏ CTBT, lịch sử có vẻ đang lặp lại – chỉ khác rằng ngòi nổ đang ở gần hơn bao giờ hết. “Điều thế giới cần không phải là thêm một loại vũ khí, mà là thêm một cuộc trò chuyện nghiêm túc về lý do vì sao chúng ta vẫn giữ chúng”, Fuhrmann nói.
