Tin tứcUkraine lên tiếng cho rằng Nga đã phá hủy con đập, trong khi phía Nga khẳng định Ukraine đã cố tình phá hoại để chặn nguồn cung cấp nước cho bán đảo Crimea và nhằm đánh lạc hướng chú ý khỏi một cuộc phản công "không hiệu quả".
Vậy ta biết gì về con đập khổng lồ này?
Về đập Nova Kakhovka
Đập Nova Kakhovka là một phần của nhà máy thủy điện Kakhovka, cao 30 m và dài 3,2 km. Công trình được xây dựng từ thời Xô Viết với sự lãnh đạo của Josef Stalin và hoàn thành dưới thời Nikita Khrushchev.
Con đập bắc qua sông Dnipro, tổng thể tạo thành ranh giới tự nhiên và là khu vực tiền tuyến quan trọng giữa lực lượng Nga và Ukraine ở tỉnh Kherson.
Việc tạo ra một hồ chứa khổng lồ với diện tích lên đến 2.155 km2 đã khiến gần 37.000 người dân phải rời bỏ nhà cửa chuyển đến nơi khác sinh sống. Hồ có sức chứa 18 km3 nước - tương đương thể tích của Hồ Muối Lớn nổi tiếng ở bang Utah, Mỹ.
Hồ cũng có nhiệm vụ cung cấp nước cho bán đảo Crimea - vốn được Nga sáp nhập từ năm 2014 - và nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia. Hiện các cơ sở này điều thuộc quyền kiểm soát của Nga.
Vì sao con đập bị vỡ?
Ukraine là quốc gia lên tiếng đầu tiên về vụ việc. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cáo buộc quân Nga đã gài thuốc nổ bên trong nhà máy thủy điện Kakhovka, cho rằng đây là vụ tấn công khủng bố và khẳng định Nga phải chịu trách nhiệm. Có khoảng 80 khu dân cư nằm trong khu vực ngập lụt vì vỡ đập.
Người phát ngôn quân đội Ukraine cho rằng mục đích của Nga nhằm ngăn chặn quân Ukraine băng qua sông Dnipro.
Về phía Nga, nước này xác định đây là vụ phá hoại do Ukraine thực hiện nhằm chặn nguồn cung cấp nước cho bán đảo Crimea. Đây vốn là một trong những mục tiêu quan trọng của Tổng thống Nga Vladimir Putin khi mở chiến dịch quân sự ở Ukraine năm ngoái.
Khu vực này từng được xem là một địa điểm khả thi để Ukraine mở cuộc phản công lớn, nhưng với việc đập vỡ, kế hoạch này sẽ khó trở thành hiện thực.
“Chúng tôi có thể khẳng định rõ ràng rằng đây là hành vi phá hoại có chủ ý của phía Ukraine”, người phát ngôn Điện Kremlin Peskov trả lời báo chí.
Trước đó, theo một số quan chức Nga thì thực chất không có cuộc tấn công nào xảy ra. Ông Vladimir Rogov, một quan chức Nga tại Zaporizhzhia cho biết con đập bị vỡ do những hư hại có từ trước và không chịu được áp lực của nước. Hãng thông tấn nhà nước Nga TASS cũng đưa tin tương tự.
Đập bị vỡ gây ảnh hưởng thế nào?
Với mực nước đang ngày càng dâng cao, hàng ngàn người dân sinh sống trong khu vực gần nhà máy thủy điện Kakhovka sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng vì ngập lụt. Công tác sơ tán người dân đã được tiến hành ở cả hai bên bờ sông Dnipro.
Theo công ty công nghệ vũ trụ Maxar Technologies, hình ảnh vệ tinh tại khu vực hơn 2.500 km2 nằm giữa Nova Kakhovka và Vịnh Dniproska ở Biển Đen, nằm phía tây nam thành phố Kherson, cho thấy hàng loạt thị trấn và làng mạc lớn nhỏ đều chìm trong nước.
Các quan chức Ukraine ước tính tổng cộng khoảng 42.000 người sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ ngập lụt, dự kiến sẽ đạt đỉnh vào ngày 7/6, trong đó bao gồm 25.000 người sống tại các khu vực bên phía Nga kiểm soát.
Nguồn cung cấp nước cho bán đảo Crimea
Việc con đập bị hư hại nhiều khả năng gây hạ mực nước kênh đào Bắc Crimea - vốn là nguồn cung cấp nước chính (85%) cho bán đảo Crimea.
Phần lớn nước được sử dụng cho các hoạt động nông nghiệp, cung cấp cho các nhà máy công nghiệp ở Biển Đen và khoảng 1/5 lượng nước này sẽ được dùng để xử lý thành nước uống và các mục đích sử dụng khác.
Trước đây, sau khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014, Ukraine từng chặn con kênh, khiến Crimea đối diện với tình trạng thiếu nước nghiêm trọng. Ngay sau khi tiến vào Kherson năm ngoái, Nga đã khơi thông lại con kênh và đưa nguồn nước ngọt về Crimea.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, hiện nằm dưới sự kiểm soát của Nga với quy mô lớn nhất châu Âu, cũng sử dụng nước từ hồ chứa Kakhovka để làm mát. Một cuộc khủng hoảng ở nhà máy điện hạt nhân có thể gây ra hậu quả không thể lường trước tại châu Âu.
Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cho biết: "Đánh giá hiện tại của chúng tôi thì hiện chưa có rủi ro ngay lập tức nào đối với an toàn của nhà máy." Ông cho rằng điều cần thiết giờ đây là phải đảm bảo hồ nước làm mát được nguyên vẹn để đủ khả năng cung cấp nước cho hoạt động làm mát của các lò phản ứng ngừng hoạt động."
