Ông Hakamada, nay đã 89 tuổi, từng là một võ sĩ quyền anh chuyên nghiệp. Năm 1966, ông bị cáo buộc giết hại một quản lý nhà máy cùng vợ và hai con nhỏ tại tỉnh Shizuoka. Bị kết án tử hình vào năm 1968, ông đã trải qua hơn 48 năm bị giam cầm, trong đó có hơn 45 năm sống dưới thân phận tử tù – nơi mà mỗi ngày ông đều phải sống trong tâm lý có thể bị đưa đi hành quyết bất cứ lúc nào.
Khoản bồi thường được Tòa án quận Shizuoka công bố ngày 24/3 là 217,36 triệu yen (tương đương khoảng 1,44 triệu USD). Mức tính toán tương đương 12.500 yen (khoảng 83 USD) cho mỗi ngày ông bị giam giữ trong suốt gần nửa thế kỷ qua – mức cao nhất theo quy định pháp luật Nhật Bản về bồi thường án oan.
Trước đó, vào tháng 9/2024, ông Hakamada chính thức được tuyên trắng án trong phiên xét xử lại, sau khi tòa án xác định có sai lệch nghiêm trọng trong quá trình điều tra. Các bằng chứng buộc tội ông được cho là đã bị cảnh sát làm giả, đồng thời ông cũng phải chịu những cuộc thẩm vấn mang tính tra tấn và bị ép nhận tội trong tình trạng kiệt sức.
Việc ông được minh oan là kết quả của nỗ lực không ngừng nghỉ từ chị gái ông – bà Hideko Hakamada, cùng các tổ chức nhân quyền quốc tế và đội ngũ luật sư đã kiên trì đấu tranh trong nhiều thập kỷ để lật lại vụ án. Họ khẳng định ông Hakamada chưa bao giờ thừa nhận tội lỗi nếu không phải vì bị cưỡng ép cung khai.
Mặc dù được tuyên vô tội và nhận bồi thường, đội ngũ pháp lý của ông cho biết những thiệt hại tinh thần là điều không thể đo đếm. “Không một khoản tiền nào có thể trả lại cho ông ấy những năm tháng bị đánh cắp,” một luật sư chia sẻ. Theo các bác sĩ, ông Hakamada hiện sống trong trạng thái tâm thần không ổn định và có dấu hiệu tách biệt với thực tại sau gần nửa thế kỷ sống trong lo âu và cô lập.
Trường hợp của ông Hakamada đã làm dấy lên làn sóng tranh cãi trong xã hội Nhật Bản về hệ thống tư pháp hình sự, đặc biệt là việc sử dụng các bản cung trong điều kiện thiếu minh bạch và áp lực tâm lý đối với nghi phạm. Ông là người thứ 5 trong lịch sử hậu chiến của Nhật Bản được tuyên vô tội sau một phiên xử lại, và cũng là trường hợp có thời gian bị giam giữ lâu nhất trong số đó.
Các tổ chức quốc tế, trong đó có Tổ chức Ân xá Quốc tế, đã nhiều lần lên tiếng kêu gọi Nhật Bản cải cách hệ thống tư pháp và chấm dứt án tử hình, cho rằng án tử dễ dẫn đến các sai sót không thể cứu vãn nếu không có hệ thống kiểm soát nghiêm ngặt và minh bạch hơn.
Vụ án của ông Iwao Hakamada giờ đây được xem là biểu tượng cho cuộc đấu tranh công lý ở Nhật Bản, đồng thời là lời cảnh tỉnh sâu sắc về sự cẩn trọng và công bằng cần có trong mỗi phán quyết của ngành tư pháp.
