Phim Việt lên ngôi

Xem toàn màn hình

Poster phim “Tiếng dương cầm ở Mỹ Lai” của đạo diễn Trần Văn Thủy (ảnh: vi.wikipedia)

Đến hẹn lại lên, vào tháng 6 hàng năm, những người yêu mến điện ảnh tài liệu có dịp thưởng thức những bộ phim tài liệu xuất sắc của điện ảnh châu Âu và Việt Nam. Trong bối cảnh phim tài liệu điện ảnh đang khó khăn trong đầu ra và quảng bá, thì Liên hoan phim (LHP) này đã để lại nhiều dấu ấn đẹp mặc dù cũng còn chút tiếc nuối cho một kỳ liên hoan phim ngắn ngủi.

Danh sách 9 phim châu Âu tham gia năm nay đến từ Thụy Sĩ, Đan Mạch, Tây Ban Nha, Israel, Ba Lan, Pháp, Thụy Điển, Đức và Áo, người xem có thể nhận ra sự đa dạng, phong phú về đề tài, cách tiếp cận ngôn ngữ điện ảnh mới mẻ, phim mang đậm dấu ấn cá nhân. Năm nay, chủ đề các phim châu Âu lựa chọn không quá nặng nề, chỉ chủ yếu xoay quanh mối quan hệ trong xã hội giữa con người với con người, từ đó tạo ra những suy ngẫm mang tính thời cuộc.

Riêng với 10 phim tài liệu của Việt Nam được chọn cũng cho thấy sự nỗ lực của các nhà làm phim tài liệu Việt Nam trong điều kiện khó khăn hiện nay. Có thể nhận thấy rõ Liên hoan năm nay ít phim mới. Có những phim sản xuất từ năm 1998 như “Tiếng dương cầm ở Mỹ Lai” của đạo diễn Trần Văn Thủy, năm 2001 có phim “Chốn quê” của đạo diễn Nguyễn Sỹ Chung, “Còn lại với thời gian” năm 2005 của Lê Hồng Chương…, tuy nhiên đây là những bộ phim tài liệu xuất sắc của điện ảnh VN, từng nhận được giải tại LHP châu Á- Thái Bình Dương và không phải ai cũng có cơ hội được xem những bộ phim này, và không phải lúc nào cũng có dịp trình chiếu.

10 bộ phim VN mang 10 đề tài khác nhau, từ chủ đề hậu chiến tranh, bảo vệ xây dựng tổ quốc, cho đến văn hóa xã hội, ký chân dung…sẽ là cái nhìn đa chiều cho diện mạo mới của phim tài liệu VN.

Khai mạc LHP là bộ phim “Còn lại với thời gian” của Lê Hồng Chương, nói về những người con miền Bắc vào Nam chiến đấu, khi hi sinh họ chẳng để lại gì mà chỉ còn lại dòng nhật ký và những lá thư, tất cả toát lên vẻ đẹp bình dị những rất đỗi anh hùng. Bộ phim “Giọt nước giữa đại dương” nói về cuộc đời và sự nghiệp huyền thoại của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, được chọn chiếu bế mạc. Đáng chú ý là bộ phim “Tiếng vĩ cầm ở Mỹ Lai” của đạo diễn Trần Văn Thủy nói về vụ thảm sát ở Mỹ Lai, một vết nhơ của quân đội Mỹ và cũng là nỗi đau của hai cựu chiến binh Mỹ đã chứng kiến tấm thảm kịch ở đó. Đây là một trong những phim tài liệu kinh điển của điện ảnh VN.

Bên cạnh đó, một số đạo diễn trẻ cũng có cơ hội giới thiệu, học hỏi kinh nghiệm từ LH này, đạo diễn Trần Tuấn Hiệp- phim “Trường Sa Việt Nam” mang đến phong cách làm phim mới cho một đề tài đã được khai thác rất nhiều về biển đảo Tổ quốc. “Có lẽ trước tôi có hàng trăm bộ phim, đồng nghiệp làm về Trường Sa, mình cảm giác đề tài đã được khai thác cạn kiệt, nhưng vì chủ quyền thiêng liêng nên mình phải làm tiếp. Ai cũng biết phim truyện hấp dẫn hơn, khán giả thích xem phim truyện hơn phim tài liệu, nhưng xu hướng hiện nay khán giả lại thích xem phim tài liệu hơn. Tất nhiên đó phải là phim hay, chứa được nhiều thông điệp. Đất nước chúng ta còn rất nhiều chuyện để nói nên nếu làm được bằng nghề, khai thác chân thực những điều đó thì thu hút được rất nhiều người, riêng tôi khi làm phim thì phải coi đó là quá trình khám phá và phải làm bằng tình cảm thật”, đạo diễn Tuấn Hiệp chia sẻ.

Công cuộc xóa đói giảm nghèo cũng gây ra nhức nhối trong đời sống vùng nông thôn tại VN, khi làm bộ phim “Nghèo đa chiều ở Đồng Mậm”, đạo diễn Nguyễn Sỹ Bằng đã cho thấy cái nhìn toàn cảnh cuộc sống tâm tư của người nông dân khi mà không muốn thoát nghèo. Một cái nhìn khá nhức nhối. Đạo diễn Nguyễn Sỹ Bằng cho biết: “Nghèo đa chiều không chỉ được tính là nghèo về kinh tế mà còn nhiều lĩnh vực khác…hiện nay VN đang tính đến nghèo đa chiều. Khi tôi đi khảo sát tôi thấy hầu hết ở nông thôn VN một số người nông dân ở vùng sâu vùng xa họ lại không có ý chí vươn lên thoát nghèo mà lại chờ đợi sự giúp đỡ từ bên ngoài”.

Đã 7 kỳ Liên hoan trôi qua, mỗi kỳ LH thu hút hơn 3.000 lượt khán giả, chứng tỏ sức sống của phim tài liệu là không nhỏ, nhưng để đến với công chúng cũng không phải dễ dàng gì. Bà Phạm Thị Tuyết, Tổng Giám đốc Hãng Phim tài liệu khoa học Trung ương - đơn vị tổ chức Liên hoan- cũng tâm tư rằng phim tài liệu làm ra chủ yếu là do nhà nước đặt hàng, vài tháng mới tổ chức chiếu giới thiệu ngay tại hãng, còn chen chân vào các Đài truyền hình là rất khó. “Đây là cuộc đối thoại của điện ảnh châu Âu và Việt Nam, thông qua cuộc đối thoại này chúng tôi muốn hình thành thói quen xem phim tài liệu của khán giả, kéo khán giả đến với thể loại phim này, vì có thể nói phim tài liệu khâu sản xuất rất được quan tâm, nhưng công tác phát hành phim bị hạn chế, nên đưa phim đến khán giả trong nước và quốc tế là việc hết sức cần thiết”, bà Phạm Thị Tuyết nói.

Sự hấp dẫn trong phong cách sáng tạo, những góc nhìn, cách lý giải sâu sắc hiện thực của nhà làm phim rất cần được khuyến khích, nhưng hầu như các đạo diễn phim hiện nay chỉ làm phim theo chính sách đầu tư, tuyên truyền của nhà nước, những đề tài góc cạnh như tham nhũng, buôn bán trẻ em, giới tính…ít được khai thác. Ông Trịnh Quang Tùng, đạo diễn có nhiều phim tham dự Liên hoan phim tài liệu, mong muốn cần phải khuyến khích dòng phim độc lập của giới trẻ, để họ tự do khai thác đề tài mà những hãng phim nhà nước vì nhiều lý do không thể thực hiện được. Bộ phim “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng” là một ví dụ điển hình. “Phim nước ngoài có chính sách đầu tư bài bản, có nhà đầu tư phía sau để thực hiện mang lại hiệu quả kinh tế, còn phim Việt Nam thì làm theo chính sách đầu tư của Đảng và nhà nước, vì vậy khi chiếu tại các Liên hoan, bạn bè quốc tế thấy ngay. Nên tôi nghĩ cần khuyến khích các bạn trẻ làm phim độc lập, hay cho các bạn tự do một chút thì tác phẩm sẽ tốt. Người làm phim VN rất giỏi chỉ tiếc là chúng ta bị đóng khung lại”, ông Tùng cho biết.

Một cảnh trong phim “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng” (ảnh: youtube)

Phim tài liệu là thể loại không mang lại nhiều hiệu quả về kinh tế, tuy nhiên, đây là thể loại phim mang lại những giá trị tích cực của cuộc sống, là cuốn album ảnh của một quốc gia. Giá trị là như thế nhưng rõ ràng phim tài liệu Việt Nam vẫn chưa có được sự đầu tư đúng mức, tuyên truyền quảng bá một cách có hiệu quả. Các nhà làm phim khẳng định đề tài phim tài liệu Việt Nam là rất phong phú nhưng không phải đề tài nào cũng làm được và có thể làm. Ngoại trừ trang thiết bị thiếu thốn, cách làm phim cũ kỹ theo kiểu minh họa, thì cũng rất cần sự xông xáo, dám thay đổi tư duy trong thể hiện để phim tài liệu Việt Nam hấp dẫn hơn.

Có thể nói Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam chính là diễn đàn, sân chơi lớn của các nhà làm phim Việt Nam học hỏi và phát triển theo xu hướng làm phim hiện đại hôm nay.