Tin tứcKhông chỉ là những điểm mua sắm nhộn nhịp, sôi động, mà ẩn chứa sau mỗi cái tên ấy còn là những câu chuyện lịch sử đầy thú vị, gắn liền với vị tướng tài ba Lãnh Binh Thăng.
Lãnh Binh Thăng (1798 – 1866), tên thật là Nguyễn Ngọc Thăng, ông là một vị tướng tài ba nhà Nguyễn thời vua Tự Đức và anh dũng trong lịch sử chống Pháp của dân tộc ta. Sinh ra tại làng Mỹ Thạnh, tổng Bảo Hựu, tỉnh Định Tường (nay là xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre).
Từ thuở thiếu niên, ông rất thông minh, ham học, có tài về võ nghệ đi liền với việc yêu nước nồng nàn, ông đã làm lính cho triều đình, trong thời gian huấn luyện ông luôn được cấp trên chú ý tới vì sự tài giỏi của mình. Không lâu sau ông được thăng chức Lãnh binh.
Khi Pháp xâm lược Việt Nam, Lãnh Binh Thăng lãnh đạo nhân dân Bến Tre dũng mãnh chống trả, ông lập ra nhiều đồn lũy, tổ chức huấn luyện binh lính, và trực tiếp tham gia chỉ huy trên chiến trường. Các trận chiến nổi tiếng của ông bao gồm đồn Cây Mai, đồn Thủ Thiêm và vùng vụ cận khi quân Pháp chiếm thành Gia Định.
Trong trận chiến chống Pháp tại Gò Công năm 1866, vị tướng Lãnh Binh Thăng tử trận. Ông được người dân lập mộ ở ấp Giồng Keo, làng Lương Mỹ, tổng Bảo Thành (nay là ấp Căn Cứ, xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre).
Người dân tỉnh Bến Tre đặt tên đường mang tên ông để tỏ lòng biết ơn. TPHCM cũng có một con đường ở quận 11 mang tên Lãnh Binh Thăng, một ngôi chợ, một cây cầu mang tên của ông (cầu Ông Lãnh, chợ cầu Ông Lãnh).
Cầu Ông Lãnh
Cây cầu mang tên Ông Lãnh, nhà bác học Trương Vĩnh Ký khẳng định “chiếc cầu gỗ do ông Lãnh binh ở gần đó cho bắc qua, chắc là ông Lãnh Binh Thăng này, chớ không phải ai khác”. Cây cầu này đầu tiên (nối đại lộ Đông Tây ngày nay) bắc qua một con rạch nhỏ. Khi rạch bị lấp, cây cầu mới nối bến Chương Dương (quận 1) và Bến Vân Đồn (quận 4).
Khi nhắc đến Cầu Ông Lãnh, mọi người đều biết đến chợ được thành lập ngay sau cây cầu và mang tên chợ Cầu Ông Lãnh. Ngày xây cầu không có tài liệu chính xác, nhưng theo học giả Trương Vĩnh Ký viết vào năm 1885, cây cầu gỗ bắc qua rạch Bến Nghé được xây bởi ông Nguyễn Ngọc Thăng, người trấn thủ đồn Cây Mai - Thủ Thiêm gần đó.
Ông quyết định xây cầu để thuận tiện giao thông và tăng cường phòng thủ chống lại cuộc tấn công của quân Pháp vào Gia Định. Dân chúng tôn kính ông và gọi cây cầu là cầu Ông Lãnh, không dám gọi tên của ông một cách trực tiếp.
Năm 1874, một cây cầu được xây dựng ở khu này mang tên chợ Cầu Ông Lãnh. Năm 1971 chợ bị cháy rụi hoàn toàn và 28 năm sau chợ bị cháy một lần nữa, thiêu rụi hơn 200 căn nhà. Ngày nay, chợ vẫn còn hoạt động nhưng ở quy mô nhỏ.
Cầu Ông Lãnh còn có ý nghĩa văn hóa và xã hội, với việc trở thành một điểm gặp gỡ, trao đổi của người dân thành phố. Cầu không chỉ là nơi để qua lại mà còn là nơi để người dân tận hưởng không khí, ngắm cảnh và tương tác với nhau.
5 ngôi chợ nổi tiếng Sài Gòn mang tên vợ tướng Lãnh Binh Thăng
Theo tương truyền, 5 ngôi chợ Bà Chiểu, Bà Điểm, Bà Quẹo, Bà Hom và Bà Hạt được Lãnh Binh Thăng lập ra để giao cho mỗi người vợ quản lý. Mỗi khu chợ mang tên một người vợ, thể hiện sự trân trọng và tình cảm của ông dành cho họ. Cách thức này vừa là để phát triển kinh tế vừa giúp cho các bà vợ tránh đụng mặt nhau, không gây chuyện với nhau.
Hiện nay, 4 ngôi chợ Bà Chiểu, Bà Điểm, Bà Quẹo, Bà Hom vẫn còn hoạt động, việc buôn bán vẫn như thường lệ nhưng chợ Bà Hạt ở quận 10 đã ngưng hoạt động.
Chợ Bà Chiểu - Nơi lưu giữ dấu ấn lịch sử
Trong 5 ngôi chợ nổi tiếng ở Sài Gòn được đặt tên theo 5 người vợ của Lãnh Binh Thăng, thì chợ Bà Chiểu được xem là ngôi chợ tồn tại lâu nhất, được người dân và du khách biết đến nhiều nhất. Ban đầu nơi đây chỉ là chợ xổm, dần về sau trở thành ngôi chợ trung tâm của tỉnh Gia Định, nay là quận Bình Thạnh.
Theo nhà văn Sơn Nam, Bà Chiểu là tên của một vùng đất có từ thời vua Tự Đức, xuất hiện vào khoảng năm 1847 đến năm 1883. Từ “Chiểu” có nghĩa là ao nước của thiên nhiên, ghép lại thành Bà Chiểu là “nữ thần được thờ bên ao thiên nhiên”.
Còn đối với tác giả Trần Nhật Vy, trích từ cuốn Bến Nghé Đến Sài Gòn rằng khi mới ra đời, ngôi chợ hướng về một con rạch nhỏ thông ra kênh Nhiêu Lộc. Mãi cho đến năm 1942, khi chính quyền quyết định xây khu nhà lồng chợ thì từ ấy mặt chợ không còn quay về kênh Nhiêu Lộc nữa mà quay về phía đường Phan Đăng Lưu – Lê Quang Định như ngày nay.
Năm 1987, chợ được sửa chữa, xây thêm 1 lầu để phục vụ việc kinh doanh buôn bác của các tiểu thương, với hơn 800 hộ kinh doanh và hơn 40 mặt hàng được bày bán. Hiện tại đang có hơn 1000 sạp với đầy đủ các mặt hàng, ban ngày khu vực diễn ra buôn bán như thường lệ, khi tối đến thì mở ra các khu mua sắm, ăn uống.
Ngôi chợ nằm ở vị trí trung tâm đắc địa, đầy đủ mặt hàng thu hút người dân và khách du lịch với giá cả phải chăng, nhiều mặt hàng độc đáo có thể đem về sử dụng hoặc làm quà kỷ niệm.
Chợ Bà Điểm - Nổi tiếng với trầu cau
Chợ nổi tiếng, đồng thời gắn với nhiều địa danh ở Sài Gòn là chợ Bà Điểm. Chợ thuộc xã Bà Điểm huyện Hóc Môn, nơi có 18 thôn vườn trầu nổi tiếng. Theo Trương Vĩnh Ký, chợ bán nhiều mặt hàng nhưng nổi tiếng nhất là trầu cau có độ ngon nức tiếng được trồng ngay tại vùng.
Đây là chợ đầu mối về trầu, cau cho Lục tỉnh từ thế kỷ 19. Theo TS. Lê Trung Hoa, nhà nghiên cứu ngôn ngữ học, bà Điểm là chủ quán bán nước chè đầu tiên ở vùng này nên từ đó được gọi là vùng Bà Điểm và về sau khi thành lập xã, họ cũng đặt tên Bà Điểm cho ngôi chợ lớn nhất khu vực này.
Chợ Bà Điểm không chỉ là nơi mua bán mà còn là một phần của văn hóa và đời sống cộng đồng địa phận Hóc Môn.
Chợ Bà Quẹo - Cái tên mang nhiều giai thoại
Theo học giả Vương Hồng Sển, tên này là do bị đọc chệch từ chữ Bờ Quẹo hoặc Bàu Quẹo vì khu này có một khúc quẹo rất rõ. Từ quẹo vốn cũng được đặt cho nhiều địa danh như Cống Quẹo ở xã Phạm Văn Hai (huyện Bình Chánh) hay lộ Quẹo tại huyện Cần Giờ.
Một giải thuyết khác, xưa ở chợ có một phụ nữ không chồng con, tay bị tật (người miền Nam gọi là vẹo hay quẹo tay) buôn bán lâu năm. Người trong vùng lấy đặc điểm này đặt tên chợ cho dễ nhớ, lâu dần cách gọi này thành tên chợ.
Trong năm ngôi chợ, năm 1978, chợ Bà Quẹo được đổi tên thành Võ Thành Trang, nằm trên đường Trường Chinh thuộc phường 14, Tân Bình. Tuy đổi tên nhưng phần lớn người dân vẫn gọi bằng cái tên dân dã “Bà Quẹo”. Đây vốn là chợ đầu mối thu mua nông sản từ Củ Chi, Hóc Môn, Long An.
Ban ngày, đây là chợ bán lẻ mọi thứ thực phẩm cho cư dân khu vực quận Tân Bình. Nhưng hằng đêm, cứ khoảng 1 giờ đến 5 giờ sáng, khu hàng rau chợ Võ Thành Trang trở thành chợ đầu mối, là nơi bán sỉ các mặt hàng rau, củ quả từ Hóc Môn, Củ Chi, Thủ Đức và Long An dồn về đây, rồi phân phối ra các chợ trong thành phố.
Mặc dù sau khi đổi tên khác vào năm 1978, nhưng chợ Bà Quẹo vẫn là cái tên rất quen thuộc đến với dân cư Sài Gòn.
Chợ Bà Hom - Nét đẹp bình dị giữa lòng thành phố
Lý giải về Bà Hom, có sách chép rằng do Bàu Hom (bàu ngâm hom tre) nói chệch thành.
Đây là ngôi chợ truyền thống của TPHCM với hơn 70 năm lịch sử, tọa lạc tại đường Lộ Tẻ, quận Bình Tân, nơi đây đã được khởi công xây dựng vào năm 2012 nhằm thay thế cho chợ tự phát trước đây.
Ngôi chợ là nơi tập trung cho các doanh nhân bán sỉ và lẻ, vì thế mà khách hàng đến đây có thể tha hồ lựa chọn da dạng sản phẩm ở các khu như khu rau quả, khu gia cầm, khu hải sản,…
Trong quá trình phát triển của thành phố, chợ Bà Hom gặp nhiều thách thức từ việc cải tạo không gian đô thị và quản lý giao thông. Mặc dù vậy, chợ Bà Hom vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển, đóng góp vào sự sôi động và đa dạng của nền kinh tế và văn hóa thành phố Hồ Chí Minh.
Chợ Bà Hạt - Nơi lưu giữ ký ức
Tọa lạc tại quận 10, TP.HCM, tuy không còn hoạt động nhưng vẫn ghi dấu trong ký ức nhiều người Sài Gòn. Chợ Bà Hạt từng là khu chợ sầm uất, nhộn nhịp với nhiều mặt hàng đa dạng. Tên gọi "Bà Hạt" gắn liền với giai thoại về vị phu nhân thứ 5 của tướng Lãnh Binh Thăng. Dù không còn tồn tại, chợ Bà Hạt vẫn là một phần quan trọng trong lịch sử và văn hóa Sài Gòn.
5 ngôi chợ Bà Chiểu, Bà Điểm, Bà Quẹo, Bà Hom, Bà Hạt không chỉ là những điểm mua sắm mà còn là những minh chứng lịch sử, văn hóa của TPHCM. Mỗi khu chợ mang một câu chuyện riêng, ẩn chứa những giá trị truyền thống và nét đẹp độc đáo của Sài Gòn.
