Ấn phẩm “Thế giới của Truyện Nôm” của nhà nghiên cứu Maurice Durand do Nhà Xuất bản Tổng hợp TPHCM phối hợp cùng dự án ERC - Vietnamica và Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (EFEO) tại TPHCM vừa cho ra mắt bạn đọc, có giới thiệu hai tác phẩm rất nổi tiếng của danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu
Maurice Durand vừa là nhà sử học, ngữ văn học, vừa là nhà phê bình văn học và nhà phân tích mỹ thuật. Ông đã để lại nhiều công trình nghiên cứu tầm cỡ và có giá trị lâu dài như: Điện thần và nghi thức hầu đồng Việt Nam, Tranh dân gian Việt Nam sưu tầm và nghiên cứu, Nhập môn văn học Việt Nam, Tri thức văn hóa cổ truyền Việt Nam, Lịch sử thời Tây Sơn, Thế giới của Truyện Nôm… và nhiều công trình dịch, hàng trăm bài viết và một số lượng bản thảo đồ sộ chưa từng được xuất bản. Trong đó, Giải thưởng Sách Quốc gia Việt Nam từng hai lần vinh danh tác phẩm của ông thực hiện và đóng góp chung vào các năm 2019 với Tranh dân gian Việt Nam sưu tầm và nghiên cứu và năm 2021 với Điện thần và nghi thức hầu đồng Việt Nam và Thánh Mẫu linh tiêm do Nhà Xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành.
Công trình ấn phẩm “Thế giới của Truyện Nôm” được biên soạn bởi cố Giáo sư Đinh Gia Khánh, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Nguyên, Giáo sư Philippe Papin và Phó Giáo sư Philippe Le Failler. Trong lần xuất bản mới nhất (kể từ lần đầu xuất bản năm 1998 chỉ có bản tiếng Pháp - chữ Nôm) được dịch từ nguyên bản tiếng Pháp và cải tiến thêm Việt ngữ.
Nguyên tác tiếng Pháp vốn là một bản di cảo còn dang dở vào thời điểm nhà nghiên cứu Maurice Durand qua đời (vào năm 1966). Do vậy, “Thế giới của Truyện Nôm” không hoàn thiện và chưa thực sự ăn khớp như những trước tác của ông, thậm chí là khó tránh khỏi những thiếu sót, nhưng đội ngũ thực hiện về cơ bản vẫn tôn trọng nguyên tác và cố gắng hoàn thiện tốt nhất với kho tư liệu mà tác giả để lại.
Thông thường, người ta thường gọi Truyện Nôm là để chỉ những tác phẩm khá dài, thường là khuyết danh, viết bằng chữ Nôm, theo lối văn vần và phần lớn viết theo thể thơ lục bát. Những truyện này trước khi được phổ biến bằng chữ Quốc ngữ đã được diễn âm và truyền bá bằng chữ Nôm. Truyện thơ Nôm được sáng tác bằng chính ngôn ngữ dân tộc xuất phát từ tinh thần dân tộc, thể hiện niềm tự hào vô bờ, mong muốn kiến tạo một di sản văn hóa đặc thù mang hình ảnh nhân vật chính trị của dân tộc Việt Nam. Ngôn ngữ, văn phong, phân tích tâm lý, tình cảm, thái độ ứng xử của nhân vật đưa chúng ta vào một không khí đặc thù của Việt Nam. Chủ đề được khai thác trong truyện Nôm thường được lấy từ truyền thuyết, cổ tích Việt Nam, có khi từ những giai đoạn lịch sử nổi tiếng nhất của Việt Nam, hoặc là những sáng tác theo trí tưởng tượng của một số tác giả khuyết danh hay hữu danh. Nổi tiếng nhất phải kể đến các truyện thơ Nôm Kim Vân Kiều, Lục Vân Tiên, Lưu Bình Dương Lễ, Chinh phụ ngâm khúc, Nhị Độ Mai, Quan Âm Thị Kính…
Hai trong số kiệt tác văn học Việt Nam nổi bật là “Kim Vân Kiều” và “Lục Vân Tiên” với số lượng xuất bản và nghiên cứu kèm theo đáng kể. Đặc biệt là năm 2022, Unesco vừa trao văn bản công nhận vinh danh danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông (1822- 2022), “Thế giới của Truyện Nôm” cũng ghi nhận và giới thiệu hai tác phẩm “Lục Vân Tiên” cùng “Ngư tiều vấn đáp y thuật” của ông.
