Khâu chọn nguyên liệu khá quan trọng để có được nồi bánh chưng thơm ngon, đảm bảo an toàn trong dịp Tết.
Cách chọn lá dong
Khi chọn lá dong để gói bánh chưng nên chọn lá không quá già nhưng đừng quá non. Nên chọn những lá còn nguyên vẹn, có màu sắc xanh đậm, phiến lá to vừa phải để có thể gói trọn được phần nhân bên trong. Không nên chọn những lá héo, sờ vào có cảm giác khô cứng.
Trước khi gói bánh chưng, cần ngâm lá dong vào một thau nước khoảng từ 30 đến 45 phút. Tiếp đó, dùng khăn mềm để lau chùi cả hai mặt lá dong cho sạch. Sau khi rửa lá xong, dựng lá lên cho ráo nước rồi dùng khăn sạch lau lá thật khô.
Chọn dây lạt gói bánh chưng
Dây lạt là thứ không thể thiếu khi gói bánh chưng. Bạn cần chọn loại dây lạt giang, mỏng, mềm và dẻo dai.
Mỗi chiếc bánh chưng cần 2 đến 4 dây lạt tùy thuộc vào bạn muốn buộc hình chữ thập (2 dây lạt) hay hình vuông (4 dây lạt).
Các chọn nếp ngon
Gạo nếp để gói bánh chưng ngon phải là loại nếp mùa hay nếp cái hoa vàng, hạt bóng mẩy và đều nhau.
Ngâm nếp bằng nước lạnh khoảng 10 - 12 giờ sau đó vo nhẹ, để ráo nước và xóc thêm một ít muối trắng để vị nếp thêm đậm đà. Đặc trưng của bánh chưng là vị mặn của gạo nếp, vị thơm của đậu xanh quyện cùng mùi thơm và béo ngậy của thịt mỡ… Vì vậy cần chú ý cho lượng muối vừa đủ với số lượng gạo và đồng đều với đỗ, thịt.
Nếu muốn gạo nếp được xanh và thơm hơn, bạn có thể dùng lá dứa xay nhỏ lấy nước cốt màu xanh để ngâm gạo nếp. Gạo nếp được ngâm nước lá dứa sẽ thơm thoang thoảng và có màu xanh mướt.
Cách làm nhân bánh
Chọn đậu xanh
Đậu xanh là phần quan trọng nhất của nhân, nằm gần tâm bánh chưng (phần thịt). Màu vàng óng của lớp nhân đậu tượng trưng cho một năm mới tràn trề tài lộc, thịnh vượng.
Có thể mua đậu xanh đã tách vỏ hoặc chưa tách vỏ. Nếu đã tách vỏ chỉ cần ngâm nước lạnh. Với đậu xanh chưa tách thì cần ngâm để hạt đậu tróc vỏ và đãi sạch. Dù phải tách vỏ mất thời gian, nhưng một trong những bí quyết để gói bánh chưng ngon là dùng đậu xanh còn nguyên vỏ để có độ thơm, ngon và tươi mới hơn.
Chọn thịt lợn
Thịt dùng để làm nhân bánh chưng ngon nhất là thịt ba chỉ hoặc thịt vai chứ đừng nên chọn loại thịt quá nạc. Thịt khi mua về hãy rửa sạch rồi cắt thành các miếng dài khoảng 5 đến 7cm, dày 0,5cm, ướp với hạt tiêu đâm nhẹ khoảng 15 phút trước khi gói bánh.
Cách gói bánh
Công thức chuẩn cho một chiếc bánh là khoảng 600g gạo nếp, 100g đậu xanh theo công thức 2 gạo, 2 đậu, 2 miếng thịt.
Nên gói bánh bằng tay để bánh giữ được lâu hơn và không bị bục khi gói. Cách gói bánh bằng tay là đặt hai chiếc lá lớn ở giữa trái ngược nhau, mặt sống lá úp xuống dưới. Trải dần từng lớp gạo, nhân đậu xanh, thịt và cuối cùng là một lớp gạo phía trên cùng. Bẻ gập lá tạo hình vuông và dùng lạt buộc chặt chéo góc theo hình chữ thập.
Nếu dùng khuôn gói bánh, cách làm tương tự với khoảng 4 chiếc lá, được gấp vuông và xếp phần sống lá ra ngoài.
Không nên gói bánh quá chặt vì khi luộc bánh sẽ tiếp tục nở ra. Tuy nhiên, cũng cần buộc lạt chặt và ước lượng gạo cần gói để tránh gói bánh quá lỏng sẽ khiến bánh không được đẹp mắt.
Luộc bánh
Khâu luộc bánh là quan trọng nhất để có được nồi bánh chưng thơm ngon với màu xanh đẹp mắt. Trước khi xếp bánh vào nồi nên trải một lớp lá thừa và cuống lá xuống dưới. Điều này giúp lớp bánh ở đáy nồi không bị cháy và bánh xanh hơn.
Trong quá trình luộc bánh luôn giữ cho lửa to đều. Chú ý khi châm thêm nước vào nồi luộc cần châm nước đã sôi hoặc nước nóng. Nếu châm nước lạnh sẽ khiến bánh bị lại gạo (sượng), không chín đều, không được thơm ngon và khó để lâu.
Thời gian luộc bánh từ 10 đến 12 tiếng. Không nên luộc bánh ít hơn thời gian này, bánh sẽ bị cứng hoặc sống. Tuy nhiên cũng không nên luộc quá lâu sẽ khiến bánh bị nhão.
Khi bánh chín, vớt ra và rửa lại với nước lạnh cho hết các cặn bẩn bám trên lá. Sau đó, ép bánh với vật nặng để bánh có độ chắc, dẻo và hình vuông đẹp mắt.