Tin tứcLiên quan đến thông tin “lũ 5.000 năm xảy ra một lần”, Tiến sĩ Lương Hữu Dũng – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thủy văn và Hải văn (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng cần hiểu rõ đây là một khái niệm thể hiện giá trị xác suất thống kê, không phải là khẳng định về chu kỳ thời gian xảy ra lũ.
Trước đó, UBND tỉnh Nghệ An đã phát đi thông báo khẩn số 604/TB-UBND vào tối 22/7, cho biết lưu lượng nước đổ về hồ Bản Vẽ đạt mức 9.543m³/s, gần chạm mức đỉnh lũ kiểm tra 10.500m³/s (tần suất 0,02%, tức "5.000 năm xảy ra một lần"). Nội dung này khiến dư luận đặt câu hỏi: liệu đây có phải là trận lũ “5.000 năm mới xảy ra một lần”?
Lũ cực hiếm, không đồng nghĩa với chu kỳ 5.000 năm mới xảy ra
Làm rõ vấn đề, Tiến sĩ Dũng cho biết thông báo của tỉnh Nghệ An nói về giá trị xảy ra vào đêm 22/7. Khoảng 2h sáng ngày 23/7, lưu lượng đỉnh lũ tại thượng nguồn hồ Bản Vẽ đã tăng lên tới 12.800 m³/s, vượt 2.300m3/s so với đỉnh lũ kiểm tra với tần suất p=0,02 (ứng với chu kỳ lặp lại 5000 năm) là 10.500 m³/s. Điều này cho thấy trận lũ vừa qua thuộc nhóm lũ cực hiếm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho các công trình hồ chứa, dân cư và cơ sở hạ tầng khu vực sông Cả.
Tuy nhiên, ông Dũng nhấn mạnh rằng khái niệm “lũ 5.000 năm” không có nghĩa là phải 5.000 năm mới xảy ra một trận lũ tương tự. Đây là cách nói chuyên môn, biểu thị khả năng xảy ra một trận lũ có quy mô nhất định theo xác suất thống kê, hoàn toàn không gắn với thời điểm cụ thể trong tương lai hay quá khứ.
Cụ thể, lũ có chu kỳ lặp 5.000 năm ứng với xác suất 0,02% có nghĩa khả năng xảy ra được lũ lớn hơn hoặc bằng lũ ở hồ Bản Vẽ (cụ thể là 10.500 m3/s) là rất hiếm. Nếu một trận lũ có chu kỳ lặp lại là 5.000 năm, điều đó có nghĩa là xác suất để nó xảy ra là 1/5.000, hay 0,02%.
Lũ lớn có thể xảy ra bất kỳ lúc nào
Tiến sĩ Dũng cho biết cách nói “lũ 5.000 năm” là cách các nhà chuyên môn nội suy theo thống kê dựa trên chuỗi số liệu mưa và lũ nhiều năm. Tương tự như cụm “lũ lịch sử” nhưng ở đây có tính cụ thể xác suất xảy ra.
Cũng theo ông Dũng, nếu số liệu thực đo về lượng mưa và lưu lượng vẫn nằm trong ngưỡng thống kê tương tự trận lũ vừa qua, thì hoàn toàn có thể tiếp tục đánh giá đó là lũ có tần suất 0,02% mà không mâu thuẫn với dữ liệu lịch sử.
“Việc hiểu nhầm rằng đã xảy ra một trận lũ 5.000 năm thì phải chờ thêm 5.000 năm nữa mới có trận tiếp theo là sai lầm. Lũ tần suất càng nhỏ, thì mức độ hiếm gặp và cực đoan của hiện tượng càng lớn, nhưng không có nghĩa là không xảy ra tiếp,” ông nhấn mạnh.
Cần truyền thông rõ ràng, tránh gây hiểu nhầm
Tiến sĩ Dũng đề nghị các cơ quan truyền thông cần diễn giải rõ khi sử dụng thuật ngữ chuyên môn như “lũ 5.000 năm”, tránh gây tâm lý chủ quan hoặc hoang mang không cần thiết cho người dân. Việc cung cấp thông tin cần đi kèm giải thích xác suất để công chúng hiểu đúng bản chất của hiện tượng thiên tai.
Việc đánh giá “lũ 100 năm,” “lũ 5.000 năm” là tính toán độ lớn đặc trưng mưa, mực nước, lưu lượng trong thiết kế đê điều, hồ chứa, quy hoạch phòng chống thiên tai, chứ không phải để dự báo thời điểm cụ thể xảy ra lũ.
